OSMANLI HİCİV MATBUATINDA ERMENİLERİN OYNADIĞI ROLE DAİR ÖRNEKLER

Osmanlı Devleti’nde batı dünyası ile ilk temas edenler Musevi, Rum ve Ermeni azınlıklar olmuştur. Bu durum basın konusuna da etki etmiştir. Osmanlı egemenliği altında yaşayan Ermeniler matbaa konusunda erken davrandıkları gibi sonraki dönemde basın alanında da önemli rol oynadılar. Birçok gazete yayınladılar, çok sayıda matbaanın sahibi oldular. II. Meşrutiyet’in ilk yedi ayında Ermenice 34 gazete yayınlanmaktaydı. Ortamdan yararlanmak isteyen gayrimüslim tebaadan Ermeniler, 1914 yılına kadar hemen hemen yaşadıkları bütün şehirlerde gazete çıkardılar. Aynı şekilde hiciv gazeteleri de yayınladılar. Hiciv gazetelerinin bazıları Ermenice yayın yapmaktaydı. Bu türden yayınların içerisinde en fazla ses getirenlerden biri Gavroş gazetesi idi. Gazetenin, mesul müdürü, diğer yönetici ve yazar kadrosu genelde Ermeni vatandaşlardan oluşmaktaydı.

Instances on the Armenıans Who Served A Functıon in The Ottoman Satırıcal Press

In the Ottoman State who came into contact with the western world were Jewish, Greek and Armenian minorities. This had also affected the press. Armenians who were under the sway of the Ottomans played a crucial role in the press in the later period as they also acted early in the domain of printing press. They published many newspapers and had possession of a great number of printing houses. Thirty-four Armenian newspaper had been published in the first seven months of the second constitutionalist period. In the same way, they also published satirical newspapers. Some of the satirical newspapers were published in Armenian. Among them, the most influential one was the Gavroş newspaper. The editorial staff, the responsible manager and other administrative staff of the newspaper were the Armenian citizens.

PDF

___

YAZICI, Nermin, “Yazılı Türk Mizahının Gelişim Sürecinde Batılı Anlamda İlk Mizah Dergisi: Cem”, Turkish Studies, 6-3, Summer, 2011, s.1299-1313.
TİL, Enis Tahsin (2004) Gazeteler, Gazeteciler, (Haz. İbrahim Şahin), Ankara, Bilge Yayınları.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (2001), 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi, İstanbul, Çağlayan Kitapevi.
ÖZDİŞ, Hamdi (2010), Osmanlı Mizah Basınında Batılılaşma ve Siyaset (1870-1877) Diyojen ve Çaylak Üzerine Bir Araştırma, İstanbul, Libra Yayınları,
MİLDANOĞLU, Zakarya (2014), Ermenice Süreli Yayınlar (1794-2000), İstanbul, Aras Yayınları.
İNUĞUR, M. Nuri (1993), Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, Der Yayınları.
GERÇEK, Selim Nüzhet (Tarihsiz), Türk Matbuatı, (Haz. Ali Birinci), Ankara, Gezgin Kitapevi.
GERÇEK, Selim Nüzhet, Türk Taş Basmacılığı, Ankara, 2001, MEB.
GERÇEK, Selim Nüzhet (1939), Türk Matbaacılığı I, , İstanbul, Maarif Vekilliği Yayını
GERÇEK, Selim Nüzhet (1931), Türk Gazeteciliği, İstanbul Matbuat Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
ÇEVİKER, Turgut, (1988), Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü, C.2, İstanbul, Adam Yayınları.
ÇEVİKER, Turgut (1986), Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü, C. 1, İstanbul, Adam Yayınları
ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman (1962), Basın Tarihine Dair Bilgiler ve Hatıralar, İstanbul, Hür Türkiye Dergisi Yayınları
ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman (1970), Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, İstanbul, Garanti Matbaası.
ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman (1967), Basın Tarihimizde Parazitler, İstanbul, Hüsnütabiat Matbaası.
ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman (1960), Basın Tarihimizde İlave, İstanbul, Yeni Doğuş Matbaası
BABLOYAN, M. A, MAMULI Hay Barperagan, (1986), Մ. Մ. Բաբլոյան, Հայ Պարբերական Մամուլը; Մատենագիտական Համահավաք Ցուցակ (1794-1980); Madenakidagan Hamahavank Tsutssag =Ermeni Süreli Yayınları; Bibliografik Toplu Liste), Erivan.
BAYKAL, Hülya (1990) Türk Basın Tarihi, İstanbul, Afa Matbaacılık.
ARSLAN, Ali (2005), Osmanlı’dan Cumhuriyete Rum Basını, İstanbul, Truva Yayınları.
AKÜN, Ömer Faruk (1993), “Çaylak Tevfik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, ss. 240–244.
Ahmed Rasim (1980) Matbuat Hâtıralarından, Muharrir, Şair, Edip, İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser.
ALTIN, Hamza (2014), II. Meşrutiyet Devri Osmanlı Mizah Basını, Ankara, Grafiker Yayınları
Âli Bey, (Tarihsiz) Lehçetü’l Hakâyık, (Haz. Şemsettin Kutlu), İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser Dizisi.
Yeni Geveze, No: 141, 11 Ağustos 1327.
Yeni Geveze, No: 1, 1 Mart 1326.
Tiyatro, No: 5, 15 Nisan 1874.
Tiyatro, No: 1, 20 Mart 1874.
Şarivari Medeniyet, No: 3, 6 Teşrinisani 1290.
Şafak, No: 1, 4 Nisan 1290.
Perde, No: 1, 21 Teşrinisani 1327.
Perde, No: 5, 12 Kânunuevvel 1327.
Perde, No: 1, 21 Teşrinisani 1327.
Perde, No: 1, 21 Teşrinisani 1327.
Musavver Papağan, No: 17, 28 Kânunuevvel 1324.
Musavver Papağan, No: 3, 22 Eylül 1324.
Meddah, No: 1, 15 Muharrem 1292.
Latife, No: 2-6, 25 Haziran 1327.
Latife, No: 1, 12 Ağustos 1290.
Latife, No: 1, 12 Ağustos 1290.
Karakuş-Ezop, No: 2, 13 Eylül 1324.
Karakuş-Ezop, No: 3, 17 Eylül 1324.
Karakuş-Ezop, No:1, 9 Eylül 1324.
Karakuş-Ezop, No:1, 9 Eylül 1324.
Kahkaha, No: 1, 1 Nisan 1291.
Hokkabaz, No:1, 13 Eylül 1324.
Hokkabaz, No:1, 13 Eylül 1324.
Hokkabaz, No:1, 13 Eylül 1324.
Gramofon, No: 2, 28 Şubat 1324.
Gramofon, No: 1, 21 Şubat 1324.
Geveze, No: 51, 21 Mayıs 1325.
Geveze, No: 4, 17 Teşrinisani 1324.
Geveze, No:1, 15 Kânunuevvel 1324.
Geveze, No:11, 11 Kânunuevvel 1324.
Geveze, No: 4, 17 Teşrinisani 1324.
Geveze, No: 5, 19 Teşrinisani 1324.
Geveze, No: 3, 13 Teşrinisani 1324.
Geveze, No:1, 1 Teşrinisani 1324.
Geveze, No: 1, 24 Temmuz 1291.
Ezop, No:1, 20 Ağustos 1324.
Ezop, No:1, 20 Ağustos 1324.
Diyojen, No: 128, 2 Ağustos 1288.
Diyojen, No: 39, 27 Temmuz 1287.
Diyojen, No: 28, 19 Haziran 1287.
Diyojen, No: 6, 28 Kânunusani 1286
Diyojen, No: 2, 26 Teşrinisani 1286.
Diyojen, No: 1, 12 Teşrinisani 1286
Çıngıraklı Tatar, No: 1, 24 Mart 1289.
Çaylak, No: 1, 20 Kânunusani 1292.
Curcuna, No: 1, 20 Şubat 1327.
Beberuhi, No: 2, 1 Mart 1898.
BOA, ZB. 325/ 49, (06 A 1324).
BOA, ZB. 326/ 35, (28 A 1324).
BOA, ZB. 24/ 109, (17 A 1324).
BOA, ZB. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Zabtiye Nezareti Evrakı) 325/ 44, (06 A 1324).
BOA,İ.HR. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi İrâde – Hariciye), 20 /955, (02 S 1259).
BOA, DH.EUM.KADL. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Kısm-ı Adlî Kalemi), 9/ 32, (04 Ra 1329).
BOA, DH.MKT. 2685 /78, (1326 Za 22).
BOA, DH.MKT. 2839/ 84, (21 Ca 1327).
BOA, DH.MKT. 1046/ 6, (05 Z 1323).
BOA, DH.MKT. 2763/ 80, (17 S 1327).
BOA, DH.MKT.1276/ 38 (21 B 1326).
BOA, DH.MKT. 1276/ 7, (20 B 1326).
BOA, DH.MKT. 2752 /57, (07 S 1327).
BOA, DH.MKT. 2689/49, (29 Za 1326).
BOA, DH.MKT. 2643/ 73, (6 L 1326).
BOA, DH.MKT. 2632 /32, (21 N 1326).
BOA, DH.MKT. 1289/ 85, (10 Ş 1326).
BOA, DH.MKT. 365/ 43, (26 L 1312).
BOA, DH.MKT. 2616/ 94, (01 N 1326).
BOA, DH.MKT. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dâhiliye Nezâreti Mektubî Kalemi) 1279 /45, (14 B 1326).