SİMKO AĞA İSYANININ TÜRK-İRAN İLİŞKİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ (1905-1930)

Tarih boyunca Türkiye-İran arasında birçok ortak nokta olmakla birlikte birçoksorun da mevcuttu. I. Dünya Savaşı’ndan sonra en büyük sorunlar arasındasınır boylarındaki aşiret isyanları olarak görülmektedir.Bu dönemdeki en büyük isyanlardan biri de Şikak Aşireti’nin lideri olan SimkoAğa İsyanıdır. Simko Ağa isyanının nedenlerini şöyle sıralamak mümkündür. SimkoAğa’nın ağabeyi Cafer Ağa’nın İran tarafından öldürülmesi, Osmanlı-İran arasındaKotur Bölgesi anlaşmazlığı ve Simko’nun buraya el koyup bir otonom bölge oluşturmakistemesi, Rusya ve İngiltere’nin kışkırtmaları olarak değerlendirebiliriz.Simko, bölgeye hâkim olmak için İran’a karşı harekete geçerek Kotur’danBeher’e kadar olan bölgeyi hâkimiyeti altına alır. Tebriz-Urmiye yolunu kontrolaltına alması üzerine İran, Simko Ağa’ya karşı harekete geçer ve tekrar o bölgeyiSimko Ağa’dan geri alır. Simko Ağa ile İran arasında karşılıklı çatışmalar 1930yılına kadar sürer. İran sonunda Simko Ağa’yı Türkiye’nin yardımıyla tasfiye ederekolayı kendi lehine sonuçlandırır.

Effects of Simko Agha Revolt on Turk-Iran Relation (1905-1930)

Throughout the history there have been many common points between Turkey and Iran but also many problems were existed. After the World War I tribe revolts were considered to be the major important trouble.During this epoch the one of the greatest revolt is the Simko Agha who was the head of Shikak forces. The reasons of the Simko Agha revolt can be summarized as these: the murder of Cewer Agha who was brother of Simko Agha by Iranian; the conflict about the Kotur region between Ottoman and Iran and the demand of Simko Agha of capturing and creation of autonomous region; provocation of Russia and England. Simko has started to move against Iran to control the region and dominated the region from Kotur to Beher. Iran has controlled the Tabriz-Urmia path and retrieved the region again from Simko Agha. The conflict between Simko Agha and Iran has been continued until 1930. Finally Iran liquidated Simko Agha with the help of Turkey and accomplished the event for their own benefit.

PDF

___

YILDIRIM, E. (2011). Türkiye ve İran İlişkileri 1918-1960, Giza Yayınları, İstanbul.
YENİSEY, G. (2008). İran’da Etnopolitik Hareketler 1922-2004, Ötüken Yayınları, İstanbul.
YALÇIN, S. (2010). Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti, Berikan Yayınları, Ankara.
WİLBER, D.N. (1972). Four Hundied Forty- Six Kings Of İran, Tahran.
ULUERLER, S. (2015). Osmanlı- İran Sınır ve Aşiret (1800-1854). Sonçağ Yayınları, Ankara.
TÜRKMAN, S. (2007). ABD, Ortadoğu ve Türkiye, Nobel Yayınları, Ankara.
TÜRKAY, C. (2012). Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İşaret Yayınları, İstanbul.
TOURAJ, A.& ZÜRCHER, E.J. (2012). Türkiye ve İran’da Otorite Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
TAPPER, R. (2004). İran’ın Sınır Boylarında Gelişmeler, İmge Kitapevi, Ankara.
SONYEL, S.R. (1987). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt,1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
SARIKAYA, Y. (2008). Tarihi ve Jeopolitik Boyutlarıyla İran’da Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul.
ÖZTÜRK, M. (2004). 16. Yüzyılda Kilis, Urfa, Adıyaman ve Çevresinde Cemaatler- Oymaklar, Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ.
Türk Dış Politikası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
ÖZGİRAY, A.(2000). “İngiliz Belgeleri Işığında Türk-İran Siyasi İlişkileri”(1920-1938). Atatürk Dönemi
OLSON, R. (2010). Kürt Meselesi ve Türkiye-İran İlişkileri, Avesta Yayınları, İstanbul.
METİN, C. (2011). Emperyalist Çağda Modernleşme (Türk Modernleşmesi ve İran 1800- 1941),Phoenix Yayınevi, Ankara.
METİN, B. (2012). Birinci Dünya Savaşında İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz MücadeleleriBerikan Yayınevi, Ankara.
LEWİS, B. (2011). Ortadoğu, Arkadaş Yayınları, Ankara.
KUTAY, N. (2002). Kürtler, Fırat Yayınları, İstanbul.
KARATAY, O. (2012). İran ile Turan, Ötüken Yayınları, İstanbul.
KARADENİZ, Y. (2016). İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Hanedanı (1795-1925). BakışYayınları, İstanbul.
JWAİDEH, W. (1999). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, İletişim Yayınları, İstanbul.
GÜRAKAR, T. (2012). Türkiye ve İran Gelenek, Çağdaşlaşma, Devrim, Kaynak Yayınları, İstanbul.
GARTHWAITE, G.R. (2011). İran Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul.
ÇETİNSAYA, G.(2000) , “Milli Mücadeleden Cumhuriyete Türk İran İlişkileri”, Atatürk Araştırma Dergisi, Cilt. XVI,S.48, Ankara. s.773-793
CİN, B. (2007). Türkiye-İran Siyasi İlişkileri (1923-1938), IQ Kültür sanat Yayıncılık, İstanbul.
BULUT, F. (2005). Dar Üçgende Üç İsyan, Evrensel Basın Yayın, İstanbul.
BOZGEYİK, B. (1981). Bütün Cepheleri ile İran Meselesi, Yeni Asya Yayınları, İstanbul.
BALCI, R. (2010). Osmanlının Doğu Siyaseti, Çağ Yayınları, İstanbul.
AVERYANOV, P.İ. (2010). Osmanlı İran Rus Savaşlarında Kürtler (19.yüzyıl), Avesta Yayınları, İstanbul.
Sempozyumu Bildiriler, 4.Cilt. Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara.
ATNUR, E. (2014). “İsmail Ağa Simko’nun Aşireti, Ailesi ve Reisliğin İlk Yılları”, Tarihte Türkler ve Kürtler
ATABAKİ, T. & Bruinessen, M. V. (2010). İran ve I.Dünya savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
ABRAHAMİAN, E. (2011). Modern İran Tarihi, İş bankası Yayınları, İstanbul.
BCA, 030,18 01,019, 441
ATAESE, 347,23,16