İDEOLOJİK HALK BİLİMİ KURAMI’NA GÖRE ZİYA GÖKALP’IN MASALLARI

Ziya Gökalp XX. yüzyıl Türk fikir ve edebiyat dünyasının önemli şahsiyetlerinden biridir. Filozof, bilim adamı, gazeteci, eğitimci, siyaset adamı kişiliğiyle hem yaşadığı dönemde hem de kendisinden sonra birçok kesim üzerinde derin izler bırakmıştır. Yeni devletin müesseselerinin kuruluşunda onun zihnî mesaisinin izleri vardır. Gökalp fikirlerini millî kaynaklardan almıştır. O, hem milliyetçi bir ideolog hem de modern ilmin öncülerinden biridir. Gökalp mefkûresini gerçekleştirmek için çeşitli eserler vermiş, Cumhuriyet dönemi Türk toplumuna düşünceleriyle yön vermiştir. Halk bilim ürünleri çeşitli dönemlerde ideolojik amaçlarla kullanılmıştır. Özellikle XX. yüzyılda halk bilimi ideolojik yönden çokça işlenmiştir. Halk bilimi ürünleri ulusal kimlikleri belirlemede ve korumada önemli işlevler yüklenmiştir. Halk ürünlerinde halk ruhu aranmıştır. Bilimsel bilgiden ideolojik dogmalar yönünde faydalanılmıştır. Halk bilimi ideolojilerin geniş halk kitlelerini etkilemede propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Halk bilimi ürünlerini bu amaçla kullanan kişilerden biri de Gökalp’tır. Bu çalışmada Gökalp tarafından yeniden yazılan masallar ideolojik halk bilimi kuramına göre incelenmiştir. Önce ideolojik halk bilimi ile ilgili kısa bilgi verilmiş, sonra Gökalp’ın masalları bu yönde incelenmiştir. İnceleme sonucunda Gökalp’ın, masalları Türkçülük ideolojisini halka yaymak amacıyla kaleme aldığı görülmüştür. O, masallarında yeni Türk neslini milliyetçilik ideolojisiyle yönlendirmek, eğitmek amacını taşımıştır. Masalları yeni nesillere ortak bir bilinç aşılamak, onları belirli idealler etrafında toplamak, millî birlik ve beraberlik oluşturmak amacıyla kullanmıştır. Gökalp, masalları milliyetçi bir politika aracı olarak kullanmıştır.

The Tales of Ziya Gökalp According to Ideological Folklore Doctrine

Ziya Gökalp is one of the important figures of the XX. century’s Turkish notion and literature scene. He left significant mark on both artists of his era and the posterior ones as a philosopher, scientist, journalist, educator and politician. The new establishments of the era carry his traces of ideology. Gökalp took his mindset from notional sources. He is a nationalist ideologist as well as one of the pioneers of the modern science. He contributed many works of literature to carry out his ideals and lead Turkish people of Republican era with his notions. Works of folklore have been used on various times for ideological purposes. Especially in the XX. century, they had been heavily worked on and were of importance in the determination and protecting of the national identities. Folk spirit has been sought in folklore. Scientific information has been utilized about the ideological dogmas. Folklore was also used as a propaganda tool to affect vast groups of people about some ideologies. Gökalp is one of these who used folklore for this aim. In this study, tales which have been re-written by Gökalp are analysed according to the folklore doctrine. The tales are examined after some information about the ideological folklore. It is seen at the end of the study that he has written tales to spread the ideology of Turkism among the public community. He has the aim of educating and leading the new Turkish generation with nationalist ideology in this tales. Gökalp used them to unite the new generation around a mutual awareness and specific and to establish a national solidarity. He used tales as a nationalist politic tool.

PDF

___

ZAVOTÇU, Gencay (2012), Ziya Gökalp’in Manzûmeleri ve Ala Geyik Hakkında, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 7/4, 601-609.

TANSEL, Fevziye Abdullah (1989), Ziya Gökalp Külliyatı-1 Şiirler ve Halk Masalları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ŞAHİN, Halil İbrahim (2013), Ziya Gökalp’in “Halk” ve “Halkbilimi” Terimlerine Bakış Açısında Geleneğin Yeri, Millî Folklor, 99, 91-100.

SÜTÇÜ, Tevfik (2013), Yeni Lisan Hareketi’nden Ölümüne Kadar Türk Basınında Ziya Gökalp, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 8/9, 2297-2311.

SINAR UĞURLU, Alev (2009), “İdeolog”-Şair Ziya Gökalp’in Kaleminden Masallar, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 4 /1, 1025-1040.

SEVER, Mustafa (2007), Ziya Gökâlp’in Masallarında Tipler, Millî Folklor, 74, 29-33.

PANCHENKO, Alexander A. (2007), Lenin Kültü ve “Sovyet Folkloru” (Çev. Selcan Gürçayır), Folklorun Sahtesi: Fakelore, 137-166, Ankara, Geleneksel Yayıncılık.

Ö. EKER, Gülin (2006), Gelenekten Geleceğe Halk Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (Ed. M. Öcal Oğuz), 315-330, Ankara, Grafiker Yayıncılık.

OĞUZ, M. Öcal (2006), Araştırmaların Tarihi, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (Ed. M. Öcal Oğuz), 31-68, Ankara, Grafiker Yayıncılık.

KÜÇÜK, Serhat (2013), Garb’ın İlmini Almak: Ziya Gökalp’te Bilimin Statüsü, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 177-185.

KORKMAZ, Nurseli Gamze (2009), “Kolsuz Hanım” Üzerine Yazılı Kültür ve Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Bir Çalışma, Millî Folklor, 83, 54-61.

KAPLAN, Mehmet (2004), Ziya Gökalp ve “Yeniden Doğma” Temi, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1, 448-463, İstanbul, Dergâh Yayınları.

IRMAK, Yılmaz (2017), Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Âşık Mahzuni Şerif ve Şiirleri, Ankara, Ürün Yayınları.

GÖKALP, Ziya (2007), Türkçülüğün Esasları (Haz. Mustafa Koç), Ziya Gökalp Kitaplar 1 (Ed. M. Sabri Koz), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.

FİLİZOK, Rıza (2005), Ziya Gökalp, Ankara, Akçağ Yayınları

EKİCİ, Metin (2015), Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara, Geleneksel Yayınları.

DORSON, Richard M (2011), Günümüz Folklor Kuramları (Çev. Selcan Gürçayır; Yeliz Özay), Ankara, Geleneksel Yayınları.

ÇOBANOĞLU, Özkul (2002), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara, Akçağ Yayınları.

ÇEK CANSIZ, Songül (2014), Ziya Gökalp’in Düşünce Sistemi ve Folklora Bakışı, Millî Folklor, 103, 59-68.

ÇAMKARA, Ayşe (2010), Modern-Ulus Devletin Kuruluş ve Gelişme Sürecinde Folklor, Şiir ve Fakelore, Millî Folklor, 88, 85-90.

BAŞGÖZ, İlhan (1986), Türk Halk Edebiyatında Protesto Geleneği, Folklor Yazıları, 181-191, İstanbul, Adam Yayınları.

BASCOM, William R (2010), Folklorun Dört İşlevi (Çev. Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (Yay. Haz. M. Öcal Oğuz; Selcan Gürçayır), 71-86, Ankara, Geleneksel Yayıncılık.

BANARLI, Nihad Sami (1997), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I-II, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi.

AKYÜZ, Çiğdem (2015), Yeni Lisan, Eski Tarz: Ziya Gökalp’in Koşma ve Destanları, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, 10/4, 17-26.

AKTAŞ, Şerif (1996), Yenileşme Dönemi Türk Şiir ve Antolojisi (1860-1920) 1, Ankara, Akçağ Yayınları.

ADIGÜZEL, Muhammet Sani (2011), Ziya Gökalp’ın “Lisan” Şiirini Anahtar Kelime Yöntemiyle Okuma Denemesi, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, 6/3, 425-437.