DİNDAR İNSAN ALGISI ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Bu çalışmanın amacı bireylerdeki dindar insan algısının belirlenmesinikolaylaştıran bir ölçme aracı geliştirmektir. Dinlerin inananlarına sosyalyaşamlarını düzenleme, yaşam zorluklarıyla baş etme gibi konularda yolgösterdiği bilinmektedir. Aynı dine inansalar da bireyler farklı yaşamtecrübelerine sahip oldukları için din ve dindarlık ile ilgili kavramları vetanımlamaları çok farklı yapabilmektedirler. Bu bağlamdan yola çıkılarakTürkiye’de dindarlığın nasıl algılandığını değerlendirebilecek bir ölçek çalışmasıgerçekleştirilmiştir. Çalışmada ilk olarak, 105 katılımcıya dindar insankavramından ne anladıkları sorularak 145 maddelik bir madde havuzuoluşturulmuştur ve alan uzmanların görüşleri alınmıştır. Uzman görüşleri vekullanışlılık ilkesi göz önüne alınarak eldeki maddeler 41 e indirilmiş ve pilotuygulama yapılmıştır. Pilot uygulamada 98 kişinin katılımı ilegerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde 41 madde ile açımlayıcı faktör analiziyapılmış, KMO Bartlett katsayısı 0,959, serbestlik derecesi 406 ve anlamlılıkP

THE DEVELOPMENT OF RELIGIOUS PERSON PERCEPTION SCALE: VALIDITY AND RELIABILITY STUDY

The aim of this study is to develop a measurement tool that facilitate the determination of religious human perception in individuals. Firstly, an item pool of 145 items was formed by asking open-ended questions in the study; a pilot study was carried out after taking expert opinions. The pilot study was conducted with the participation of 98 people, and in the exploratory factor analysis which started with 41 items, a four-dimensional scale with 35 items was obtained. After the survey (N=426) had been carried out, a four-dimensional and 35 point scale was confirmed by both exploratory and confirmatory factor analysis with the SPSS program. Factor load values for items of each size change between 0.48 and 0.85. It can be seen that the total variance that the four dimensions can explain is 57.03%. Then, a confirmatory factor analysis was carried out (x2/sd= 1.89, RMSEA=0.046, NFI = 0.97, CFI = 0.99, GFI = 0.84) and it was observed that the obtained values fit with the four-dimensional scale. Ok (2011) when looking at the relationship between the Religious Attitude Scale, a significant relation was found between the scale obtained with each subdimension. At the end of the study, KMO that shows the reliability of the internal consistency of the four-dimensional measurement tool which can measure religious human perception was obtained as 0.957.

PDF

___

AINUR, A. K., SAYANG, M. D., JANNOO, Z., & YAP, B. W. (2017). Sample Size and Non-Normality Effects on Goodness of Fit Measures in Structural Equation Models. Pertanika Journal of Science & Technology, 25(2), 575-586.
ALLPORT, G. (2004). Birey ve Dini, Çeviren Bilal Sambur, Ankara, Elis Yayınları.
ALLPORT, G. W., & ROSS, J. M. (1967). Personal Religious Orientation And Prejudice, Journal of Personality and Social Psychology, 5, 432-443.
ARSLAN, M. (2003). Popüler Dindarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt III, Sayı: 1, 97-115.
AYDIN, A. R. (1995). Dini İnkârın Psiko-Sosyal Nedenleri, Samsun: Ondokuz Mayız Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
BURRİS, C. T. (1999). Religious Experience Episodes Measure (REEM), Measures of Religiosity, Edited By Peter C. Hill and Ralph W. Hood Jr, Birmingham: Religious Education Press.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2009). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, İstatistik, Araştırma Deseni Spss Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş.; KILIÇ ÇAKMAK, E.; AKGÜN, Ö. E.; KARADENİZ, Ş.; DEMİREL, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 4. Baskı, Ankara: Pegem Yayınları.
ÇINGI, H. (1994). Örnekleme Kuramı, 4. Baskı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi.
DELİCE, A. ve ERGENE, Ö. (2015). Investigation of Scale Development and Adapatation Studies: An Example of Mathematics Education Articles, Karaelmas Journal of Educational Science, 3: 60-75.
ERGESHKYZY, A. ve YILDIZ, M. (2018). Kırgızlarda İslam Dinine İlişkin Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl:6, Sayı:13, 356-369.
ERKAN, E. (2014). Türkiye’de Dindarlığın Tespiti ile İlgili Çalışmalar ve Tahkikî Dindarlığın Ölçülmesiyle İlgili Öneriler, Ekev Akademi Dergisi Yıl: 18 Sayı: 60, 125-140.
FIELD, A. (2013). Discovering Statistics Using SPSS, 4th edn. London: SAGE.
GAZZÂLİ, İ. (1975). İhyau Ulumi’d – Din, Çeviren Ahmet Serdaroğlu, I, II, III, IV, İstanbul, Bedir Yayınevi.
GLOCK, C., & STARK, R. (1966). Christian Beliefs and Anti-Semitism. New York: Harper & Row.
GÜNAY, Ü. (1998). Din Sosyolojisi, İstanbul: İnsan Yayınları.
HILL, P. C. (1999). Measures Of Religiosity / Edited By Peter C. Hill and Ralph W. Hood Jr. Birmingham: Religious Education Press.
HOROZCU, Ü., & DEMİR, Z. (2018). Ergenler İçin Dini İnanç Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, Sayı 4(1), 81-92.
İbni SİNA (2017). İşaretler ve Tembihler, Çeviren Macit, M.; Durusoy, A. ve Demirli E., İstanbul: Litera Yayıncılık.
JAMES, W. (2017). Dinsel Deneyimin Çeşitleri: İnsan Doğası Üstüne Bir İnceleme. İ.Hakkı Yılmaz (Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
KARAÇOŞKUN, M. D. (1998). Psiko-Sosyal Açıdan İman (Dini İnanç)-Amel (Dini Davranış) İlişkisi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora tezi).
KARAÇOŞKUN, M. D. (2004). Dinî İnanç-Dinî Davranış İlişkisine SosyoPsikolojik Yaklaşımlar. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (3), 23-36.
KAYIKLIK, H., & KALGI, M. E. (2017). Dinsel Yaşayış Ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:17 (1), 1-19.
KING, M., & HUNT, R. (1975). Measuring The Religious Variable: National Replication. Singapore: Journal for The Scientific Study of Religion, 14, 13-22.
LENSKI, G. (1961). The Religious Factor A Sociological Study of Religion's Impact on Politics, Economics & Family Life, Garden City, NY: Doubleday Publisher.
MUTLU, K. (1989). Bir Dindarlık Ölçeği- Sosyolojide Yöntem Sorunu Üzerine Bir Araştırma, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 4, 194-199.
OK, Ü. (2011). Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi Cilt 8, Sayı 2, 528-549.
ONAY, A. (1997). Dini Yönelim Düzeyi ile Sınav Kaygısı İlişkisi ve Sınav Kaygısında Hipnoterapi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezİ.
ONAY, A. (2003). Mezun Oldukları Liselere Göre Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Düzeyleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Hizmetlerine ve Dinî Gruplara Yönelim Durumları, Değerler Eğitimi Dergisi (1), 171-194.
ÖZBAYDAR, B. (1970). Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Baha Matbaası.
ÖZDOĞAN, Ö. (2005a). İnsan Allah ilişkisi, Dini Araştırmalar; Cilt: 7, Sayı 21, 135-162
ÖZDOĞAN, Ö. (2005b). Ruhsal Yaklaşım ve İnsan Türkiye’de Bir Uygulama Örneği, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 15, 137- 152.
TAN, N. (2018). Kömürcünün İmanı, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Mayıs Cilt:10 Sayı:2, 625-637.
TAPLAMACIOĞLU, M. (1962). Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerine Bir Anket Denemesi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 1, 141-151.
TAŞ, K. (2006). Dindarlığın Kriterleri Üzerine Tipolojik Bir Araştırma. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi, Adana: Karahan Kitabevi.
TDK (2019). Tük Dil Kurumu Güncel Türkçe Online Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gtsvearama=gtsvegui d=TDK.GTS.5c99e2b3e97741.05879196.
TEZBAŞARAN, A.A. (2008). Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
THOULESS, R. (1935). The Tendency to Certainty in Religious Belief. British Journal of Psychology, 26, 16-31.
TÜMER, G. (1994). "DİN", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 9, 312-320.
ULU, M. (2013). Dindarlığın Tanımı, Boyutları ve Ölçülmesi Üzerine Psikolojik Bir Araştırma -Erciyes Üniversitesi Öğrencileri Örneği-, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
UYGUN ALTUNBAŞ, A. (2017). Religiöse Sozialisation in Muslimischen Familien, Globaler Lokaler Islam, Erschienen im Transcript Verlag.
UYSAL, V. (1995). İslami Dindarlık Ölçeği Üzerine Bir Pilot Çalışma; İslami Araştırmalar Cilt:8, Sayı:3-4, 263-271.
ÜLKEN, H. Z. (1958). Felsefeye Giriş 2, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
ÜLKEN, H. Z. (1963). Felsefeye Giriş 1, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Van der MERWE, K. (2010). A Psychological Perspective on The Source and Function of Religion, HTS Teologiese Studies/ Theological Studies Vol 66/1, , 1-8
YAPAREL, R. (1987). "Yirmi-Kırk Yaşlar Arası Kişilerde Dini Hayat ile Psikososyal Uyum Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma" Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
YAPICI, A. (2002). Dini Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Temmuz-Aralık, Cilt:2, Sayı:2, 75-118.
YAPICI, A. (2004). Din Bilimleri Alanında Yapılan Empirik Çalışmalarda Karşılaşılan Metodolojik Bir Problem: Ölçek mi Olguyu, Olgu mu Ölçeği Oluşturmakta?, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 4 (1),
YAPICI, A. (2006). Yeni Bir Dindarlık Ölçeği ve Üniversiteli Gençlerin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyi: Çukurova Üniversitesi Örneği, Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1, 65-115.
YILDIZ, M. (2018). Religious Referent Transmission In The Process Of Conscience Development: A Qualitative Study. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(33), 237-258.