Sovyet Devri Türkmen Yazarı Berdi Kerbabayev ve Ayğıtlı Adim Romanı

Berdi Kerbabayev, Sovyet devri Türkmen edebiyatının kurucularından birisidir. Şiir başta olmak üzere edebiyatın hemen hemen bütün türlerinde eser vermiştir. Ancak daha çok nesir türünde verdiği eserleriyle (romanlarıyla) tanınmaktadır. Onun Ayğıtlı Ädim (Kararlı Adım) adlı romanı, Türkmen edebiyatının ilk romanlarındandır. Hatta basım tarihi itibarıyla ilk Türkmen romanıdır. Yazar, 1916-1920 yılları arası Türkmenistan’ını anlattığı bu tarihî romanını yirmi yıla yakın bir sürede tamamlamıştır. Eserin bazı kısımları, rejim yanlılarının tenkitleri doğrultusunda yazarınca iki kez değiştirilmiştir. Bu yüzden eserin 1940, 1949 ve 1955 yıllarına ait olmak üzere üç farklı baskısı bulunmaktadır. Aygıtlı Ädim, Türkmen edebiyat tarihçilerinin tamamı tarafından tartışmasız bir şaheser olarak kabul edilmektedir. Berdi Kerbabayev bu eseriyle en değerlisi 1947 yılında aldığı 2. Dereceli Stalin Ödülü olmak üzere birçok ödül kazanmıştır. Eser, eski Sovyetler Birliği bünyesinde yer alan birçok milletin dili yanında İngilizce, Hintçe ve Macarca gibi dillere çevrilmiş ve basılmıştır. Ayrıca romanın aynı adı taşıyan sinema filmi ve piyesi de bulunmaktadır.

Berdi Kerbabayev, Writer of Soviet Age Turkmen Literature and his Novel, Named Ayğıtlı Adim (The Decisive Step)

Berdi Kerbabayev, is the one of the founders of the Soviet Age Turkmen Literature. He works every part of the literature nearly especially poems. But, first of all he known the works which are proses (novels). His novel, named Ayğıtlı Ädim (The Decisive Step) is the one of the first novel in the Turkmen Literature. Even according to publication date, is the first Turkmen Novel. The writer had completed this historical novel in which he described the Turkmenistan between the dates 1916-1920 for approximately 20 years. Some parts of the work has been corrected by the writer according to criticism of the regime suprorters. Therefore there are three different editions published in 1940, 1949 and 1955. Ayğıtlı Ädim is regarded without discussion as a masterpiece by all Turkmen literary historians. Berdi Kerbabayev with this novel had many awards, the most important ones of that were 2nd degree Stalin Award which was given by SSSR Ministry Committee Decision in 1947. The novel was translated to many languages, especially into former Soviet Union nations languages, English, Indian and Hungarian language and was published. Moreover, there are the theater play and movie, named same as the novel.

PDF

___

ÇONOĞLU, Salim (2002), “Türkmen Edebiyatından Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatına Doğru”, Türkler, C. 19 (Türk Dünyası), s. 860-871, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

DURDIYEV, Kakacan-Beğmırat VEYİSOV -Komisyon- (2002), Türk Dünyası Edebiyatı, C. 2 (20. Yüzyıl Türk Edebiyatı), Ankara: TİKA Yayını.

ESENOV, R. (1983), “Berdi Ağa Bilen Duşuşıklar”, Edebiyat ve Sunğat Gazeti, (Türkmenistan), 23 Yanvar’.

GELDİYEV, Gurbandurdı-Jora ALLAKOV-Bäşim ŞAMIRADOV (1998), Türkmen Edebiyatı, Aşğabat: Mağarıf Neşiryatı.

GURBANSÄHEDOV, Muhammet (1990), Türkmen Romanının Kemala Gelmeği, Aşğabat: Ilım Neşiryatı.

KARA, Mehmet (1998), Türkmen Türkçesi ve Türkmen Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Ankara: Akçağ Yayınları.

KAZIMOĞLU, Samir (1994), Türk Dünyası Toplulukları Edebiyatı, C. I (XIX-XX. Asır Türkmen Edebiyatı), s. 176-197, Ankara: Ecdâd Yayım-Pazarlama.

KERBABAYEV, Berdi (1948): Mıralı (Novayı), Aşğabat: Türkmen Dövlet Neşiryatı.

_____________ (1955): Ayğıtlı Ädim, 3 Cilt, Aşğabat: Türkmen Dövlet Neşiryatı.

KERİMOV, A. (1952), “Berdi Kerbabayeviñ Ayğıtlı Ädim Romanında Halklarıñ Dostluğınıñ Görkezilişi”, Sovet Edebiyatı Jurnalı, No: 2 vd.

KÖSOĞLU, Nevzat (Redaktör) (1998), Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Nesir-Nazım), C. 10-11 (Türkmenistan Türk Edebiyatı), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.

MEMMET, Ahmet-Yener KAZAK (1998), “Türk Türkmen Edebi Ädimlerine Nazar”, Garagum Jurnalı, S. 3; 160-169.

ORAZGILICOV, Y.-O. KUZMİN (1994), “Ayğıtlı Ädim Romanınıñ Hasratlı Ikbalı”, Türkmen Arhivi Jurnalı, S. 1-2: 36-93.

SARIKAYA, Yakup (2003), Berdi Kerbabayev’in Ayğıtlı Ädim Romanı (İnceleme- Metin-Sözlük), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

SARIYEV, Berdi (2002), “Yeni Türkmen Edebiyatı”, (Çev. Melek Erdem), Türkler, C. 19 (Türk Dünyası), s. 849-859, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

TAÑRIBERDİYEV, Hangulı (1966), Berdi Kerbabayev - Söz Ussadı, Aşğabat: Türkmenistan Neşiryatı.

YUSUPOV, N. - C. YUSUPOVA (1992): Türkmen Dili ve Edebiyatı, Aşğabat: Dessur Kiçi Kärhanası.