Klasik Türk Şiirinde Mürekkep İstiare, Temsili İstiare ve Alegori

Bu çalışmada Türk belâgatının Batı retoriği ile münasebetinden sonra kazandığı terimlerden olan alegorinin eski Türk şiirinde var olup olmadığı veya nasıl tezahür etmiş olduğu konusunun yanı sıra mürekkep istiare, temsilî istiare ve temsilî teşbih sanatları üzerinde durulacaktır.

Metaphor and Allegory in Classical Turkish Literature

The subject of this study is allegory in Classical Turkish Literature. Allegory as a literary term was adapted from Western rhetoric. In this study we will try to explore whether or not allegory is present in Classical Turkish Literature or what an Ottoman Turkish poet did instead of allegory in his poetical activities. The relevant terms namely mürekkep istiare and temsilî istiare will also be dealt with.

PDF

___

A. TEKİN, Gönül (1990), Ahmed-i Dâ‘î and His Çengnâme: An Old Ottoman Mesnevî, Üç Hilal Matbaası, Ankara.

Ahmed CEVDET (1299), Belâgat-ı Osmâniye, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul.

Ahmed HAMDÎ (1293), Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî, Matbaa-i Âmire, İstanbul.

AKTAŞ, Hasan (2002), Edebî Sanatlar, Konya: Çizgi.

Ali Şir NEVAYÎ (1995), Lisânü’t-Tayr, (haz. Mustafa Canpolat), Ankara: TDK.

ARMUTLU, Sadık (1998), “Zâtî’nin Şem ü Pervânes’si (İnceleme-Metin)”, basılmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, SBE, TDEEAD, Malatya.

AYAN, Hüseyin (1997), “Fuzûlî’nin Hüsn ü Aşk (Sıhhat ı Maraz)’ı”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3: 115-120.

BÂKÎ (1994), Bâkî Dîvânı, (haz. Sabahattin Küçük ), Ankara: TDK.

BİLGEGİL, M. Kaya (1989), Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat), İstanbul: Enderun Kitabevi.

COŞKUN, Menderes (2003), “Edebî Terimler ve Aruzla İlgili Bir Eser: Alî b. Hüseyin Hüsâmeddîn Amâsî’nin Risâletün Mine’l-Arûz ve Istılâhı’ş-Şi’r’i, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 8: 97-130.

ÇETİŞLİ, İsmail (2004), Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir, Akçağ, Ankara.

DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK, Ankara.

DİLÇİN, Cem (2000), Türk Şiir Bilgisi, TDK, Ankara.

EĞRİ, Sadettin (1999), “Hayvanların Dilinden Tenkitler: Osmanlılarda İlmî ve Dinî Hayata Bakış”, Internationa Congress on Learning and Education in the Ottoman World, Istanbul, 12-15 April 1999, İstanbul, 50-51.

FUZÛLÎ (1990), Fuzûlî Divanı, (haz. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cumbur), Ankara: Akçağ (Makalede alıntı yapılan beyit, kitabın arkasında eski harflerle yazılmış divan kısmında yer almaktadır).

GÜLŞEHRÎ (1957), Mantıku’t-Tayr, Tıbkıbasım, (haz. Agâh Sırrı Levend), Ankara: TTK. Hasan LÜTFÎ (2001), Şerh-i Gazel-i Cemâl, (haz. Mustafa Tatcı, Cemâl Kurnaz ), Ankara: Bizim Büro.

HAYÂLÎ (1992), Hayâlî Divanı, (haz. Ali Nihat Tarlan), Ankara: Akçağ,.

İNCE, Adnan (1998), “Gül ü Nevrûz Mesnevileri ve Sâbir’in Eserinden Seçme Beyitler”, Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, 22: 103-131.

İnternet: metaphore, fable, parable, allegory ile ilgili internetteki kimi siteler. Bunlardan bazıları The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed. Copyright © 2004, Columbia University Press; http://guweb2.gonzaga.edu/faculty/wheeler/lit_terms_A.html; From Wikipedia, the free encyclopedia; encyclopedia of Britannica.

KANAR, Mehmet (1995), Fehmî ve Şebisterî’den Şem ve Pervane, İstanbul: İnsan Yayınları.

KOCAKAPLAN, İsa (1992), Açıklamalı Edebî Sanatlar, İstanbul: MEB.

KOÇOĞLU, Turgut (2004), “Şefîk-nâme, Şefîk-nâme Şerhi ve Edhem ü Hümâ Mecmuası (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük-Tıbkı Basım”, YLT, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.

KULOĞLU, Nâzân (1989), “Abdî Cemşîd ü Hurşîd (İnceleme-Metin)”, basılmamış yüksek lisans tezi, TDEB, Fırat Üniv.

KÜLEKÇİ, Numan (1999), Edebî Sanatlar, Ankara: Akçağ.

LAMİÎ, (1998), Vâmık u Azrâ: İnceleme, Metin, (haz. Gönül Ayan), Ankara: AKM.

MERMER, Ahmet (2004), Kütahyalı Rahîmî ve Dîvânı, İstanbul: Sahaflar.

NÂBÎ (1997), Nâbî Dîvânı, (haz. Ali Fuat Bilkan), İstanbul: MEB.

NÂİLÎ (1990), Nailî Divanı, (haz. H. İpekten), Ankara: Akçağ.

NEDÎM (1997), Nedîm Divanı, (haz. Muhsin Macit ), Ankara: Akçağ.

ÖZYILMAZ, Ömer (2002), Osmanlı Medreselerinin Eğitim Programları, Ankara: Kültür Bakanlığı.

REŞÎD (1328/1910), Nazariyyât-ı Edebiyye, I-II, İstanbul.

SARAÇ, Yekta (2001), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Bilimevi.

ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ, Ahmet KARTAL (2004), Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.

Şeyh GALİB (2000), Hüsn ü Aşk, (haz. Orhan Okay, Hüseyin Ayan), İstanbul: Dergâh Yayınları.

Şeyh GALİB (2002), Hüsn ü Aşk, (haz. Muhammet Nur Doğan ), İstanbul: Ötüken.

TANPINAR, Ahmet Hamdi (2000), Edebiyat Üzerine Makeleler, (haz. Zeynep Kerman), İstanbul: Dergah Yayınları.

TARLAN, Ali Nihat (1990), Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan’ın Makalelerinden Seçmeler, Ankara: AKM.

ÜNVER, İsmail (1991), “Fuzulî’nin İki Mesnevisinde Nizâmî Etkisi”, Türkoloji Dergisi, C. IX, S. 1: 19-22.

VANLIOĞLU, Mehmet (1997), “Beng ü Bâde ve Muhtevası”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3: 197-200.

YAKIT, İsmail (2002), Yunus Emre’de Sembolizm, Çıktım Erik Dalına, Ankara: Kültür Bakanlığı.

YAVUZ, Kemal (2000), “Türk Edebiyatında Mesnevi’den İlk Tercüme Hikâyeler ve Bazı Dikkatler”, Bildiriler, Papers, Uluslar arası Mevlâna Bilgi Şöleni, International Mevlâna Symposium, 15-17 Aralık 2000, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 355-382.

YEŞİLÇİÇEK, Vedat (1996), “Bazı Edebî Sanatların Belâgat Kitaplarına Göre Tanım ve Tasnifi”, basılmamış yüksek lisans tezi, SBE, Gazi Üniversitesi, Ankara.

YETİŞ, Kâzım (1987), “Belâgat, Rhetorique ve Edebiyat Nazariyesi Sahasında Türkçe Neşredilmiş Kitapların Açıklamalı Bibliyografyası”, Türk Dili Araştırmalar Yıllığı - Belleten, 367-406.

YILDIRIM, Ali (2004), “Fuzuli’nin Beng ü Bade Mesnevisi ve Bade Sembolü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 14, S. 2: 139-146.

YILDIZ, Musa (2002), Bir Dilci Olarak Ali Kuşçu ve Risâle fî’l-İsti’âre’si, Ankara: Kültür Bakanlığı.

YUNUS EMRE (1991), Yunus Emre Divanı, (haz. Mustafa Tatçı), Ankara: Akçağ.

YÜKSEL, Sedit (1972), “Sohbetü’l-Esmâr Fuzûlî’nin Değildir”, Türkoloji Dergisi, C. IV.