20. Yüzyılın Başında Kazak Aydınlanmasında "Kadın" Teması

İslâm'dan önceki dönemlerde bütün Türk kavimlerinde olduğu gibi Kazaklarda da kadın, toplumda özel bir konuma sahipti. İslâmiyet'in kabulü ile birlikte İslâm'ın yanlış yorumlanması ve diğer kültürlerle etkileşimi neticesinde Kazak kadınları sosyal hayattaki statülerini kaybetmişlerdir. 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde Kazak kızları eğitim haklarından mahrum bırakılmakta, evlilik aşamasında para karşılığında istemedikleri kimselerle evlendirilmekte, sosyal hayatta ise geri plana itilmiş durumda idiler. Bütün bu sebeplerden, Kazak düşünce hayatında bu dönemde kadın teması ön plandadır. Bu makalemde, 20. yüzyılın başlarında Kazak aydınlarının kız çocuklarının eğitimi meselesine ve kadınların sosyal hayattaki statülerinin iyileştirilmesine yönelik düşünceleri irdelenmeye çalışılmıştır

The Theme of Woman in the Kazakh Enlightenment at the Beginning of the Twentieth Century

Like all pre-Islamic Turkic tribes, the Kazakh society too gave woman a special status within society. After the conversion to Islam, the Kazakh woman lost her status in social life due to the misinterpretation of Islam and the influence of other cultures. At the beginning of the twentieth century, the educational rights of Kazakh women were infringed; young Kazakh girls were forced to marry without love, and they were left behind in all aspects of social life. Due to these reasons, the woman issue was one of the mostly brought up topics among Kazakh intellectuals at this time. In this article, I tried to analyze the thoughts of 20th-century Kazakh intellectuals concerning the problem of women's illiteracy and the issue of raising the status of women within society.

___

  • Ahmetov, Galım (1996). Alaş Alaş Bolganda. Almatı: Jalın
  • Aljanov, Ş. (1911). "Kazaktın Kudalıktarındagı Kemşilikteri". Aykap 6: 141.
  • Allabergen, Kırıkbay ve Jarılgasın Nuskabayulı (1996). Kazak Jurnalistikasının Tarihı. Almatı: Jalın
  • Akpınar, Yavuz (2005). İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri: Fikri Eserleri. İstanbul: Ötüken Yay.
  • Asanbay, Aksar (2003). Turan Büyükleri. Çev. Aşur Özdemir. İstanbul: Kazakistan Süleyman Demirel Üniversitesi Yay.
  • Arıkan, Metin (2008). "Kazak Edebiyatında İlk Roman 'Bakıtsız Jamal' ". Turkish Studies 3 (7): 40-82.
  • "Bağbostan" (1971). Kazak-Sovyet Ensiklopediyası. C.2. 72.
  • Baytursunov, Ahmet (1991). Ak Jol. Almatı: Jalın
  • Bekhocin, H.(1981). Kazak Baspasözü Tarihınnın Oçerki (1860-1958). Almatı: Mek- tep.
  • Bennigsen, A., Cheantal Lemercier- Quelquejay (1964). La Presse et le Mouvement chez les Musulmans de Russie Avant 1920. Paris: Mouton et Co.
  • Jumabayev, Mağjan(1995). Şıgarmalar. Cilt I. Almatı: Bilim
  • Dulatov, Mirjakıp (1911). "Eki Kızdın Munı". Aykap 12: 14-17.
  • Dulatov, Mirjakıp (1991a). "Til Kuralı". Mirjakıp Dulatov Şıgarmaları Almatı: Jazuşı
  • --- (1991b). "Bakıtsız Jamal". Mirjakıp Dulatov Şıgarmaları. Almatı: Jazuşı
  • Eski Devirden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar (2007). Çev. Abdulvahap Kara. İstanbul: Selenge Yay.
  • Ergin, Muharrem (2000). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.
  • Ergün, Metin (2002). Kopuz Sarını Kazak Aşık Tarzı Şiir Geleneği ve Akın ve Cıravları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • Gaspıralı, İsmail (1896). "Terk Edilecek Bir Adet". Tercüman (Yanvar): 170.
  • Gökalp, Ziya (1999). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: MEB Yay.
  • Hablemitoğlu, Şengül ve Necip Hablemitoğlu (1998). Şefika Gaspıralı ve Rusya'da Türk. Kadın Hareketi. Ankara: Ajans Türk Matb.
  • Hablemitoğlu, Necip (1997). Çarlık Rusyası'nda Türk Kongreleri (1905-1917). Anka- ra: Ankara Üniversitesi Bas.
  • Hudson, Alfred, E. (1964). Kazak Social Structure. New Haven: Human Relation Area Files Press.
  • Kafesoğlu, İbrahim (1984). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yay.
  • Kaltayulı, Makaş (1912). "Colsız Gadetterimizdin Biri". Aykap 4:172-175.
  • Kanlıdere, Ahmet (2000). "Rusya Müslümanlarının Kongrelerinde Kadın Meselesi". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2: 139-148.
  • Klyashtrony, S.G. ve T. İ .Sultanov (2004). Türkün Üç bin Yılı. İstanbul: Selenge Yay.
  • Kırımlı, Hakan (1998). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905- 1916). Ankara: TTK
  • Kıyambekov, Taşen (1914). "Zaysandan". Aykap 11: 467.
  • Koç, Kenan, İsina, Almagül ve Bolat Korganbekov (2007). Kazak Edebiyatı. Cilt I. İstanbul: IQ Yay.
  • İzbasar, Lezzat (2006)."Magjan Jumabayev'in Şiirlerinde Kazak Kadını". Jelmaya (Ocak): 25-31.
  • Ilgar, İhsan (1990). Rusya'da I. Müslüman Kongresi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • Maraş, İbrahim (2002). Türk Dünyasında Dini Yenileşme(1850-1917). İstanbul: Ötüken Yay.
  • Mustafina, R. (2007). "Kazakistan'da İslâmiyetin Rolü". Kazakistan Tarihi. Ankara: TTK . Yay. 84-95.
  • Olcott, Martha Brill (1987). The Kazakhs. Stanford: Hoover Press.
  • Pırmanov, Adiljan ve Aycan Kapeyeva (1997). Kazak İnteligetsiyası. Almatı: Atamura.
  • Sabol, Steven (2003). Russian Colonization and the Genesis of Kazak National Consciousness. New York: Palgrave Macmillan.
  • Sağ, Vahap (2001). "Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kadını ve Atatürk". Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi II (1): 9-23.
  • Subhanberdina, Uşkiltay (1993). Kazak, Alaş, Sarıarka Mazmundalgan Bibliyografya- lık Körsetkiş. Almatı: Kazak Ensiklopediyası.
  • Subhanberdina, Uşkiltay ve S. Demitov (1995). Aykap. Almatı: Kazak Ensiklopediyası.
  • Subhanberdina, Uşkiltay, S. Demitov ve K. Sahov (1998). Kazak. Almatı: Kazak Ensiklopediyası.
  • Tavkul, Ufuk (1995). "Kafkasya Toplumlarında Başlık Geleneği". Kırım Dergisi 4 (13): 20- 23.
  • Tileybaykızı, Sakıpjamal (1912). "Kız Balalar Hakkında Bir, Eki Söz". Aykap 8: 170- 171.
  • Turan, Osman (1993). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Yay.
  • Türkoğlu, İsmail (2000). Rusya Türkleri Arasında Yenileşme Hareketinin Öncülerin- den Rızaeddin Fahrettin. İstanbul: Ötüken Yay.
  • Winner, G. Thomas (1958). The Oral Art and Literature of the Kazakhs of Russian Central Asia. London: DukeUniversity Press.