Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı

Her kültürde renkler, farklı anlamlar taşımıştır. Eski çağlardan günümüze kadar Türk kültüründe renk kavramını etnolojik, kültürel ve sosyolojik yönden incelemeyi amaçlayan bu çalışmada konu mitoloji; efsane, destan, hikâye; Türk lehçelerindeki renk anlayışı, coğrafya, bayrak, giyim-kuşam, kullanılan çeşitli eşyalar ile Gagavuz, Saha, Özbek, Kazak, Kırgız ve Afgan Türkleri'nin nevruz kutlamalarındaki birtakım uygulamalarına yer verilerek sınırlandırılmış ve renklerin anlamları, sembolik değerleri ve renklere yüklenen çeşitli mânâlar tasvirî bir yöntemle ele alınmış ve değerlendirilmiştir.

___

Akar, Ali (2006). "Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği". Erciyes Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy Armağanı) 1(20): 51-63.

Altınkaynak, Erdoğan (2006). Tozlu Zaman Perdesinde Kırım Karayları. Haarlem: Türkistan ve Azerbaycan Araştırma Merkezi.

--- (2008). Urum Folklor ve Halk Edebiyatı. Ankara: Kültür Ajans Yay.

Arnaut, Tudorka (1995). "Gagauzlarda İlk Yaz Bayramı". Bilge 4: 8-13.

Bang, W. ve G.R. Rahmeti (1970). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Başkan, Özcan (1970). "Türkiye Köy Adları Üzerine Bir Deneme". TDAY. Belleten: 237-251.

Başlangıçtan Günümüze Kadar Büyük Türk Klasikleri, Tarih-Antoloji-Ansiklopedi (1985). C. I. İstanbul: Ötüken-Söğüt Yay.

Bayat, Fuzuli (1993). Oğuz Epik En'enesi ve Oğuz Kağan Dastanı. Sabah: Azerbay- can Elmler Akademiyası.

Bayat, Fuzuli (2002). "Oğuz Kağan Destanı Üzerine Yeni Düşünceler". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 520-526.

Bayraktar, Nesrin (2005). "Kavram ve Anlam Boyutunda Al, Kırmızı ve Kızıl". International Journal of Central Asian Studies (Mustafa Canpolat Armağanı) 10(1): 145-165.

--- (2006a). "Kavram ve Anlam Boyutunda Türkçede Ak ve Beyaz". Dilbilim, Dil Öğretimi ve Çeviri Bilim Yazıları I-II. Haz. Cemal Yıldız ve Latif Beyreli. Ankara: Pegem-A Yay. 35-50.

--- (2006b). "Kavram ve Anlam Boyutunda Sarı ve Tonları". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy Armağanı) 1 (20): 209-218.

--- (2009). "Boz ve Kır Renk Adlarının Kavram, Anlam ve Biçim Boyutu Üzerine". International Journal of Central Asian Studies 13: 101-121.

Boratav, Pertev Naili (1931). Köroğlu Destanı. İstanbul: Evkaf Matbaası.

Bozyel, İbrahim (1996). "Iğdır, Nahçıvan ve Tebriz Üçgeninde Nevruz Gelenekleri". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 111-116.

Burdurlu, İbrahim Zeki (1972). Dede Korkud Hikâyelerinde Sıfatlar ve Sıfat Takımla- rı, Dilbilgisi Sorunları. C. 2. Ankara: TDK Yay.

Çitgez, Muhammed (2008). "Kâşgarlı Mahmud'un İlk Türk Dünyası Haritasına Adbi- limsel Bir Yaklaşım". Uluslararası Kâşgarlı Mahmud Sempozyumu. 17-19 Ekim. Rize: Rize Üniversitesi.

Defne, Zeki Ömer (1988). Dede Korkud Hikâyeleri Üzerinde Edebi Sanatlar Bakı- mından Bir Araştırma. Ankara: TDK Yay.

Deliömeroğlu, Yakup (1996). "Saha Türklerinde Isıakh Bayramı". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 130-137.

Demir, Necati (2001). "Altay Destanı 'Maaday Kara' Üzerine". Türk Yurdu. 169 (21): 54-56.

Dilâçar, Agop (1988). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: TDK Yay.

Doğan, Ahmet (2002). "İslâmiyet'ten Önceki Türk İnancına Dair". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 305-319.

Ergin, Muharrem (1999). Dede Korkud Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.

Ertop, Konur (2002). "Dede Korkud Kitabı". Bütün Dünya. Ankara: Başkent Üniversi- tesi Kültür Yay.

Gabain, Annemarıe von (1968). "Renklerin Sembolik Anlamları". DTCF Türkoloji Dergisi 1 (3): 107-113.

Genç, Reşat (1996). "Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmı- zı, Yeşil". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 41-48.

Genç, Reşat (1997). Türk İnanışları ile Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı-Kırmızı- Yeşil. Ankara: TDK Yay.

Gökalp, Ziya (2002). "Türklerde Ahlâk". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 283-289.

Gökyay, Orhan Şaik (2000). Dede Korkud Hikâyeleri. Ankara: İmge Yay.

Gömeç, Sadeddin (2000). "İslâm Öncesi Türk Tarihinin Kaynakları Üzerine". DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi 20(31): 51-92.

Güngör, Harun (2002). "Eski Türklerde Din ve Düşünce". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 261-282.

Güzel, Abdurrahman (1996). "Türk Kültüründe Nevruz ve Millî Birlik-Beraberlik". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 166-181.

Halaçoğlu, Yusuf (1996). "Osmanlılarda Nevruz Kutlamaları". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 183-188.

Heyet, Cevad (1996). "Türklerin Tarihinde Renklerin Yeri". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: TDK Yay. 55-61.

İbrayev, Şakir (1996). "Kazak Folklorunda Nevruz". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 89-198.

İnan, Abdulkadir (1966). "Tuğ-Bayrak (sancak)". Türk Kültürü 46: 71-75.

--- (1987). Makaleler ve İncelemeler. C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Kadaşeva, Karlıgaş (1996). "Kazak Medeniyeti'ndeki Semboller". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 95-97.

Kafalı, Mustafa (1996). "Türk Kültüründe Renkler". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 49-54.

Kaplan, Mehmet (1958). "Oğuz Kağan Destanı İle Dede Korkud Kitabında Eşya ve Aletler". Jean Deny Armağanı Mélanges Jean Deny. Haz. Janos Eckmann vd. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 135-161.

Karabaş, Seyfi (1996). Dede Korkud'da Renkler. İstanbul: YKY.

Karadavut, Zekeriya ve Mustafa Aksoy (2001). "Kırgız Gelenekleri ve Abramzon". Türk Yurdu 171 (21): 58-61.

Kaşgarlı, M. Aktok (1984). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Uygarlığına Giriş. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay.

Kırımhan, Nazan (2001). "Türk Kültüründe Yedi Rengin Anlamı". Türk Dünyasında Nevruz Uluslar Arası Dördüncü Bilgi Şöleni Bildirileri. Haz. Şebnem Ercebeci. Ankara. Atatürk Kültür Merkezi Yay. 107-111.

Kim, Hyo-Joung (2004). "Baraba Türklerinin Jestey Möngkö Masalındaki Mitolojik Motifler Üzerine". Bilig 28: 43-57.

Koca, Salim (2002). "Eski Türklerde Bayram ve Festivaller". Türkler. Ed. Hasan Celal Güzel vd. C. 3. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 51-57.

Köksal, Hasan (2002). "Türk Destanlarında Bazı Ortak Motifler". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 584-596.

Köprülü, Orhan F. (1992). "Bayrak". İslam Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 247-254.

Lings, Martin (2003). Simge ve Kökenörnek Oluşum Anlamı Üzerine. Çev. Süleyman Sahra. Ankara: Hece Yay.

Moldobayev, İmel (2001). "Kırgız Halk Kültürünün Kaynağı". Türk Yurdu 171 (21): 34-36.

Nadirof, İlbaris (1996). "İdil-Ural Tatarlarında Nevruz Kutlamaları". Nevruz ve Renk- ler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 293-298.

Nazar, Khudai (1996). "Afganistan Türklerinde (Güney Türkistanlılarda) Nevruz Kutlamaları". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 299-301.

Nerimanoğlu, Kâmil Veli (1996). "Türk Kültüründe Renkler". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 63-73.

Nurmemmet, Annagulu (1996). "Türkmenlerde Renk Dünyası ve Nevruz". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 75-83.

Ögel, Bahaeddin (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş. C. VI. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

--- (1995). Türk Mitolojisi. C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

--- (1998). Türk Mitolojisi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Özkan, Ali Rafet (2002). "Türk Kültüründe Yönler". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 427-433.

Sakaoğlu, Saim (1998). Dede Korkud Kitabı. C. I-II. (İncelemeler-Derlemeler- Aktarmalar). Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.

Sakaoğlu, Saim ve Ali Duymaz (2003). İslamiyet Öncesi Türk Destanları. İstanbul: Ötüken Yay.

Saydam, Abdullah (1999). Osmanlı Medeniyeti Tarihi. Trabzon: Derya Kitabevi.

Sepetçioğlu, Mustafa Necati (1990). Dedem Korkutun Kitabı. İstanbul: Akran Yay.

Sertkaya, Osman Fikri (1995). "Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Mülahazalar". TDAY. Belleten (1992): 9-27.

Seyidov, Mireli (1988). "Gök, Ak ve Kara Renklerinin Eski İnançlarla Alakası". Çev. Orhan Yavuz. Türk Dünyası Araştırmaları. İstanbul: TDAV. 33-52.

Stamova, Stefanida (2007). "Gagauz Türkülerinin Estetik Görünümleri". Aktaran: Valentina Tabunşik. Kardeş Kalemler 3 (1): 61-63.

Sümer, Faruk (1976). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türkleri- nin Rolü. Ankara: Selçuklu Tarih ve Medeniyet Enstitüsü.

Tepekaya, Muzaffer (2002). "Türk Kültüründe Tarihinde Nevruz". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 600-610.

Tezcan, Semih (2001). Dede Korkud Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: YKY.

Turan, Ahsen (1996). "Kazakların Millî Bayramı Nevruz". Nevruz ve Renkler. Haz. Sadık Tural ve Elmas Kılıç. Ankara: AKM Yay. 341-344.

Tutar, Hasan (2002). "Tarihte ve Mitolojide Nevruz". Türkler. Ed. Hasan Celâl Güzel vd. C. 3. İstanbul: Yeni Türkiye Yay. 611-621.

Unan, Fahri (2002). "Kırgızistan'da Bayramlar". Türk Yurdu 179 (22): 29-33.

User, Hatice Şirin (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları. Konya: Kömen Yay.

Yılmaz, Engin (2003). "Dede Korkud Kitabı'nda Tasvir Dünyası". TDAY Belleten I: 123-150.

Zaripova Çetin, Çulpan (2009). Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri. Ankara: Karadeniz Dergisi Yay.

Zhussipbayev, Nurgali (2001). "Kazak Anonim Halk Edebiyatında Koç-Koyun Unsu- runun Yeri: Tespitler ve Genel Değerlendirmeler". Türk Yurdu 170 (21): 33-40.

Ziyai, Alimcan (2007). "Eski Türk (Hun) İnançlarına Göre Yılbaşı Kutlamaları". Kar- deş Kalemler 3 (1): 42-48.