YÜZELLİLİK OSMAN NURİ (BALKANLI) BEY’İN GAZETECİ KİMLİĞİ İLE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE BAKIŞI

Millî Mücadele sırasında Anadolu’daki Müdafaa-i Hukuk hareketine ve ardından açılan TBMM yönetimine kimi sivil-asker aydınlar karşıt bir tavır takınmışlardır. Bu isimlerden bir kısmı daha Millî Mücadele sonuçlanmadan ülkeden ayrılırken bir kısmı da Büyük Taarruz’un ardından ülkeden ayrılmışlar, daha sonra Yüzellilik liste içerisinde yer almışlardır. Bunlardan biri de Osman Nuri (Balkanlı)’dir. Bulgaristan’ın Tırnova [Kilifarevo] kasabasında doğan Osman Nuri, hukuk eğitimi aldıktan sonra bir süre serbest avukatlık yapmış, gazeteciliğe de bu dönemde başlamıştır. Yunan işgali öncesinde Ayvalık kaymakamlığı yapmış, işgalin ardından İstanbul hükümetince Balıkesir mutasarrıflığına atanmıştır. Balıkesir’de halkın direnişi ile karşılaşınca İstanbul’a geri dönmüş, bu kez Dersim mutasarrıflığına atanmıştır. Bu ataması da Heyet-i Temsiliye’nin direnişi ile karşılanınca bu kez Bolu mutasarrıflığı görevini üstlenmiştir. Bu görevi sırasında Millî Mücadele’ye karşıt tavrını sürdürmüştür. Bolu’nun Heyet-i Temsiliye yönetimine geçişi ile kentten ayrılarak İstanbul’a gelmiş ardından da 1920 Eylül ayında Bulgaristan’a geçmiştir. Şumnu’da yerleşen Osman Nuri Bey Nüvvab Medresesi’nde hocalık yapmasının yanı sıra gazeteciliği de sürdürmüştür. Mustafa Sabri’nin İskeçe’de çıkardığı Yarın gazetesinde; Şumnu’da yayınlanan İntibah, Sofya’da Açık Söz ve Dostluk gazetelerinde yazılar yazmıştır. 1938 yılına değin Bulgaristan’da yaşayan ve bu tarihte Türkiye’ye dönen Osman Nuri (Balkanlı), Balkan Türkleri arasında oldukça etkin olan gazetelerde yazdığı yazılarla öne çıkan isimlerden biridir. Gerek bu gazeteler, gerekse Osman Nuri’nin bu dönemde yaptığı çalışmalar ve savunduğu görüşler bu güne değin ortaya konmamıştır. Oysa bu yazılar Millî Mücadele karşıtlığının nedenlerini ortaya koyduğu gibi 1923 sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’ne Balkan Türklerinin bakışını da açıklayacak niteliktedir. Bu çalışmada Osman Nuri’nin Türkiye Cumhuriyeti’ne bakışının yanı sıra Balkanlardaki muhafazakâr Türklerin, Türkiye’deki siyasal rejime bakışı ve devrimler konusundaki algı, düşünce ve savunuları da ortaya konulmaya çalışılacaktır.

YUZELLILIK (150 PERSONAE NON-GRATAE) OSMAN NURI’S (BALKANLI) OUTLOOK ON TURKEY AS A JOURNALIST

Some civilian-military intellectuals came out against the Countrywide Resistance Organization in Anatolia, and the governance of the Grand National Assembly of Turkey during the War of Independence. While some of these intellectuals left the country before the end of the War of Independence, others left the country following the Battle of Dumlupinar, and they were then listed among the Yuzellilik (150 Personae non Gratae) group. Osman Nuri (Balkanli) was one of these intellectuals. Osman Nuri, who was born in Tirnova [Kilifarevo] village of Bulgaria, worked as a self-employed lawyer after completing his law degree, and he also began to work as a journalist in the same period. He also worked as the governor of Ayvalik before the Greek Invasion, and then he was appointed as the governor of Balikesir by the Government of Istanbul. He came back to Istanbul when he found out about the civil resistance in Balikesir, and then he was appointed as the governor of Dersim. After the Representative Committee protested this appointment, he was then appointed as the governor of Bolu. He continued to come out against the War of Independence. He came back to Istanbul after the Representative Committee took over the governance of Bolu, and then he left for Bulgaria in September 1920. He settled in Şumnu and worked as a teacher/hodja in Nuvvab Madrasah and continued to work as a journalist. He wrote in Yarin (Tomorrow) Newspaper published by Mustafa Sabri in Iskeçe (Xanthi); in Intibah (Renaissance) newspaper published in Şumnu; and Acik Soz (Honest Words) and Dostluk (Friendship) newspapers in Sofia. Osman Nuri (Balkanli), who lived in Bulgaria until 1938 and returned to Turkey in the same year, was one of the most important persons with his columns in newspapers popular among the Turks in the Balkans. Both these newspapers and Osman Nuri’s other works and opinions have not yet been revealed. Whereas these articles both reveal the reasons of the opposition for the War of Independence, and they have the potential to explain the Balkan Turks’ outlook on the Turkish Republic after 1923. Besides Osman Nuri’s outlook on the Turkish Republic, in this study, the authors will try to present the conservative Balkan Turks’ outlook on the political regime in Turkey, and their perceptions, thoughts and arguments regarding the reforms.

PDF

___

Emniyet Genel Müdürlüğü [EGM] Arşivi
Dosya No (Dn): 12222-56, Belge No (Bn): 1/G 8.
Dn: 12222-56, Bn: 1/E 6-1/E 7.
Dn: 12222-56, Bn: 1 /C 12.
Dn: 12222-56, Bn: 1/E 6.
Dn. 12221-1, Bn: 1/A 3.
Dn: 12222-56, Bn: 1/A 3-4, Bt: 19.11.1931.
Dn: 12222-56, Bn: 1/C 8; Bt: 9.2.1931.
Dn: 12222-56, Bn: 1/A 5, Bt: 2.8.1932.
Dn: 12222-56, Bn: 1/B 1, Bt: 25.10.1932.
Dn: 12222-56, Bn: 1/B3, Bt: 19.11.1932
Dn: 12222-56, Bn: 1/C 1, Bt: 24 Ocak 1933.
Dn: 12222-56, Bn: 1/C 5, Bt: 2.2.1933.
Dn: 12222-56, Bn: 1/C 7, Bt: 17.7.1933.
Dn: 12222-56, Bn: 1/D 2-1/D 3, Bt: 28.7.1933.
Dn: 12222-56, Bn: 1/B 14, Bt: 18.12.1933.
Dn: 12222-56, Bn: 2/C 7, Bt: 5.6.1935.
Dn: 12222-56, Bn: 1/E 8, Bt: 1936.
Dn: 12222-56, Bn: 1/E 11-1/E 12, Bt: 15.8.1936.
Dn: 12222-56, Bn: 1/G 1, Bt: 16.9.1938.
Dn: 12221-1/4, Bn: 9/E 5, Bt: 28.11.1940.
Dn: 12222-56, Bn: 1/G 8-9, Bt: 2.9.1942.
B-GAZETELER
Açık Söz(Sofya), Alemdar, Ba kanlar’ın Sesi (Filibe), Cumhuriyet, Dostluk (Sofya), Rodop
(Filibe), İntibah (Şumnu), Milliyet, Rehber (Sofya), Resmi Gazete, Son Posta, Takvim-i Vekayi, Yarın (İskeçe-Gümülcine),
C- BELGESEL YAYINLAR
TBMM Gizli Celse Zabıtları (1989), C. IV, İş Bankası Külttür Yayınları, İstanbul.
TBMM Zabıt Ceridesi (1988), Devre (D) V, Cilt (C). 26, TBMM Basımevi, Ankara. D-KİTAP VE MAKALELER
Acaroğlu, M. Türker (1990), Bulgaristan’da Türk Gazeteciliği (1865-1985), Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, Erdini Basım ve Yayınevi, İstanbul.
[Balkanlı], Ali Kemal (1932), Yeni Türk Lûgatı, Temeyyüz Matbaa ve Kitaphanesi, Filibe.
Bayraktar, Bayram (1998), Ayvalık Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
Çetin, Nurten (2010, “1914 Osmanlı-Yunan Nüfus Mübadelesi Girişimi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 24, Konya, s. 149-172.
Çetinkaya, Ali (2012), Askerlik Hayatım 1916-1922, (Yay. Haz. O. Şimsek-Z. Dilek), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Erdaha, Kâmil (2001), Milli Mücadele’de Vilâyetler ve Valiler, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1975, s. 141; Ali Fuat Cebesoy, Bilinmeyen Hatıralar, (Haz. Osman Selim Kocahanoğlu), Temel Yayınları, İstanbul.
Ergeneli, A. Hilmi (1984), “1919’da Ayv alık Savunması ile İlgili Anılar”, (Düzenleyen: Adnan Ergeneli), Belleten, C. XLVIII, S. 189-190, Ocak-Nisan, s. 172.
Halıcı, Şaduman (2020), “Yüzellilikler”, Atatürk Ansiklopedisi, Atatürk Araştırma Merkezi e-yayını.
Keskioğlu, Osman (1985), Bulgaristan’da Türkler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
Konrapa, Mehmet Zekâi (Tarihsiz), Bolu Tarihi, Vilayet Matbaası, Bolu.
……………………………………..(2009), Hâtırâtı Hayâtiyeden Mevkûfiyet Zamanları İsyan Günlerinde Bolu, (Haz. Hamdi Birgören), Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Bolu.
Oktay, İbrahim Hakkı Tevfik (Tarihsiz), Bulgaristan’da Türk Basını, Hürriyet Ofset Matbaacılık ve Gazetecilik,İstanbul.
Osman Nuri, “Çömelip Uranlardan Geç Kalmış Biri Daha”, İntibah, 13 Aralık 1928, No: 24, s. 1-2.
Osman Nuri, “Dinsiz Bir Millet Yaşayabilir mi?”, Yarın, 16 Eylül 1927, No: 6, s. 2.
Osman Nuri, “Dinsiz Bir Millet Yaşayabilir mi?”, Yarın, 28 Eylül 1927, No: 7, s. 2-3 . Osman Nuri, “Dinsiz Bir Millet Yaşayabilir mi?”, Yarın, 25 Ekim 1927, No: 9, s. 3-4.
Osman Nuri, “Beyaz A’faklarda Kırmızı Duman-Takanoğlu’nun Asıl Maksadı Meydana Çıkdı”, Dostluk, 16 Aralık 1932, No: 213, s. 1.
Öz, Baki (1997), Kurtuluş Savaşı’nda Alevi Bektaşiler, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 1997.
Selek, Sabahattin (2002), Milli Mücadele (Ulusal Kurtuluş Savaşı), Örgün Yayınevi, İstanbul. Soysal, İsmail (1985), 150’likler, Gür Yayınları, İstanbul.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Yeni Yazı Meselesi”, İntibah, 13 Ocak 1929, No: 25, s. 1-2.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Mehmet Celil Hem Kaçıyor Hem Davul Çalıyor”, İntibah, 9 Şubat 1929, No: 26, s. 2.
Şimal Yıldızı, “Yeni Yazı Kimlere ve Ne İçin Lazımdır”, İntibah, 25 Şubat 1929, No: 27, s. 2.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Mehmet Celil’e Son Sözümüz”, İntibah, 17 Mart 1929, No: 28, s. 3.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Çizgisiz Bir Karikatür Daha”, İntibah, 15 Ekim 1930, No: 64, s. 2.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Çizgisiz Bir Karikatür Daha”, İntibah, 15 Ekim 1930, No: 64, s. 2.
Şimal Yıldızı Nâm-ı Diğer Demir Kazık, “Kızıl Kuvvet Hal-i Taarruzda”, İntibah, 28 Kasım 1930, No: 67, s. 4.
Şimşir, Bilâl N. (1986), Bulgaristan Türkleri, Bilgi Yayınevi, Ankara.
Tırnovalı Osman Nuri, “Osmanlı Devleti Nasıl Bir Hükümete Muhtaçtır”, Alemdar, 29 Mart 1920, No: 467-2767, s. 1.
Tırnovalı Osman Nuri, “Efkâr-ı Umumiye-Ferit Paşa ve Hürriyet ve İtilaf Fırkası”, Alemdar, 8 Nisan 1920, No: 477-2777, s. 2.
Tırnovalı Osman Nuri, “Islahata Nereden Başlamak Lazımdır”, Alemdar, 10 Nisan 1920, No: 479-1779, s. 2.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi