ULUSAL VE DIŞ BASINDA BAŞVEKİL İSMET PAŞA’NIN SOVYET RUSYA SEYAHATİ (26 NİSAN-9 MAYIS 1932)

1932 tarihleri arasında Sovyet Rusya’ya bir seyahat gerçekleştirmiştir. İki ülke arasında Sovyet topraklarında ilk kez üst düzeyde yüz yüze görüşmelerin yapıldığı ve rejim farkının ikili ilişkilerin gelişmesine engel olmaması gerektiği üzerinde durulduğu bu seyahat aynı zamanda siyasi, ticari ve iktisadi alanlarda da önemli gelişmelere sahne olmuştur. Bu bakımdan İsmet Paşa’nın Sovyet Rusya seyahati Milli Mücadele döneminde başlayan ve 17 Aralık 1925 tarihli Türk-Sovyet Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması’yla iyice gelişen Türk-Sovyet dostluğu açısından da önemli bir eşik özelliği taşımıştır. İsmet Paşa’nın ifadesiyle iyi bir aydınlanma, karşılıklı itimadın kuvvetlenmesi ve Sovyet Rusya’nın şartlarının görülmesi bakımından olumlu bir gezi niteliği taşıyan ve bölgede ses getiren bu seyahat ulusal ve dış basın tarafından da yakından takip edilmiştir. Çalışmanın amacı İsmet Paşa’nın Sovyet Rusya seyahatinin ulusal ve dış basına nasıl yansıdığını, hangi hususların ön plana çıkarıldığını ve kamuoyuna nasıl aktarıldığını ortaya koymak suretiyle bu alanda yapılmış olan araştırmalara katkı sağlamaktır. Çünkü şimdiye kadar konuyla ilgili ele alınan çalışmalarda genellikle seyahat esnasında yaşanan gelişmeler üzerinde durulmuştur. Fakat basın, yaşanan olayların ve gelişmelerin topluma ve dünyaya ne şekilde yansıtıldığını görme açısından çok önemli bir veri kaynağı teşkil etmektedir. Bu nedenle makalede seyahatin ulusal ve dış basında nasıl ele alındığı irdelenmiş ve çalışmanın oluşturulmasında basında yer alan yazılardan faydalanılmıştır. Nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi tekniğinin kullanıldığı çalışmada Türk, İngiliz ve Amerikan basınında yer alan haberlere doğrudan ulaşılmıştır. Sovyet basınındaki haberlere Türk basını ve arşiv belgeleri üzerinden, Yunan ve Bulgar basınında kaleme alınan yazılara ise Sofya ve Atina büyükelçilerinin, seyahatle ilgili görev yaptıkları ülkelerin basın bültenlerinde yer alan haberlere yönelik göndermiş oldukları raporlar aracılığıyla ulaşım sağlanmıştır.

PRIME MINISTER ISMET PASHA'S TRAVEL TO SOVIET RUSSIA IN NATIONAL AND FOREIGN PRESS (APRIL 26-MAY 9, 1932)

Prime Minister Ismet Pasha took a trip to Soviet Russia between April 26 and May 9, 1932, upon the invitation of the Soviet Foreign Commissioner, Litvinov. This trip included high-level face-toface meetings which were held for the first time between the two countries in Soviet lands, and it was emphasized that the regime difference should not prevent the development of bilateral relations while witnessing important developments in political, commercial, and economic fields. In this respect, Ismet Pasha's trip to Soviet Russia was an important threshold for the Turkish- Soviet friendship that started during the National Struggle and developed with the Turkish-Soviet Friendship and Neutrality Treaty dated 17 December 1925. This trip, which was a positive trip in terms of good enlightenment, strengthening of mutual trust and seeing the conditions of Soviet Russia as in the words of Ismet Pasha, was followed closely by the national and foreign press. The aim of the study was to contribute to the research conducted in this field by revealing how Ismet Pasha's trip to Soviet Russia was reflected in the national and foreign press, which issues were highlighted, and how they were conveyed to the public. This is because so far, the studies on the subject have generally focused on the developments experienced during the trip. However, the press constitutes a very important data source in terms of seeing how the events and developments were reflected to society and the world. For this reason, in the article, how travel was handled in the national and foreign press was examined, and the articles in the press were used in the creation of the study. In this study, in which one of the qualitative research techniques of document analysis was used, the news in the Turkish, British and American press were directly accessed. The news in the Soviet press was accessed through the Turkish press and archive documents, and the articles in the Greek and Bulgarian press were accessed through the reports sent by the Sofia and Athens Ambassadors for the news in the press releases of the countries they served.

PDF

___

Arşivler
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, 30-10- 00-00 / 13-74-04.
BCA, 30-10- 00-00 / 13-74-05.
BCA, 30-10-00-00 / 248-677-08.
BCA, 30-10-00-00 / 248-677-09.
BCA, 30-18-01-02 / 27-25-01.
Rusya Devlet Sosyo-Politik Tarih Arşivi (RGASPI)
RGASPI, 82-2-1328 / 123.
RGASPI, 82-2-1328 / 125-130.
RGASPI, 82-2-1328 / 127.
RGASPI, 82-2-1328 / 138.
Süreli Yayınlar
Aberdeen Press and Journal
Akşam
Brooklyn Daily Eagle
Cumhuriyet
Hâkimiyeti Milliye
Kadro
Milliyet
Rochester Democrat And Chronicle
Son Posta
The Brownsville Herald
The Evening Star
The Guardian
The New York Times
The Northern Whig And Belfast Post
The Times
The Yorkshire Post
Vakit
Kitaplar
Armaoğlu, Fahir (1994), 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1990), I, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Bilge, Suat (1992), Güç Komşuluk: Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Esmer, Ahmet Şükrü (1953), Siyasi Tarih (1919-1939), Ankara: Güney Matbaacılık.
Gönlübol, Mehmet vd (1996), Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1973, Ankara: Siyasal Kitabevi.
İnönü, İsmet (1987), Hatıralar, II, Yay Haz: Sebahattin Selek, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Sander, Oral (1989), Siyasi Tarihi: Birinci Dünya Savaşı’nın Sonundan 1980’e Kadar, Ankara: İmge Kitapevi.
Soysal, İsmail (2000), Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Tacibayev, Raşid (2004), Kızıl Meydan’dan Taksime Siyasette, Kültürde ve Sanatta Türk Sovyet İlişkileri, İstanbul: Truva Yayınları.
Türk Dış Politikası 1919-1980, (2009), I, Edt: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları. Makaleler
Alaettin Cemil (1932), Moskova’ya Doğru, Cumhuriyet, 5 Mayıs.
Alaettin Cemil (1932),Rusya Mektupları: Rusya’yı Bir Cümle ile Tarif; Yepyeni Bir Âlem, Cumhuriyet, 9 Mayıs.
Arslan, Gürbüz (2018), “Diplomatik İlişkilerin Kesilmesinden Stratejik Ortaklığa Giden Süreçte Türk-Amerikan İlişkileri (1917-1945)”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, s. 1-50.
Arslan, Gürbüz (2021), “Başvekil İsmet Paşa’nın Sovyetlerle İş Birliğine Evet, Komünizme Hayır Seyahati ve Neticeleri (26 Nisan-9 Mayıs 1932)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 68, Bahar 2021, s. 1-53.
Cevat Nizami (1932), Rusya ve Biz, Akşam, 19 Mayıs.
Falih Rıfkı (1932), Moskova’dan, Hâkimiyeti Milliye, 11 Mayıs.
Hakkı Tarık (1932), Sovyetleri Ziyaret: 4, Vakit, 9 Mayıs.
Hakkı Tarık (1932), Sovyetleri Ziyaret: 6, Vakit, 11 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932), Millici Türkiye Komünist Rusya İle Nasıl Dost Olabiliyor?, Milliyet, 6 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932), Rusya’nın Rejimini Değil, Onun Metotlarını Almalıyız, Milliyet, 7 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932), Rusya’ya Türk Gözü ve Gözlüğü İle Bakmalıdır, Milliyet, 8 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932), Yeni Rus İdaresinin Her Şubesinde Sıkı Bir Disiplin Var!, Milliyet, 9 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932) Hakiki Dostluk; Açık Söylemeyi, Dürüst Yürümeyi Emreder, Milliyet, 10 Mayıs.
Mahmut Nedim (1932), Bolşevik mi Olalım, Faşist mi?. Ne bu, Ne de o., Milliyet, 11 Mayıs. Matbuat Erkânının Rusya İntibahları (1932), Cumhuriyet, 11 Mayıs.
Moskova Herkül’ün 12 İmtihanından Altısını Geçirmiştir (1932), Hâkimiyeti Milliye, 13 Mayıs.
Müezzinoğlu, Ersin (2018), “İsmet Paşa’nın 1932 Sovyet Rusya Ziyareti”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20, Sayı 2 (Eylül), s. 249-260.
Sarıkoyuncu Değerli, Esra (2006), “Atatürk Dönemi Türk-Yunan Siyasi İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos, Sayı 15, 239-261.
Selim Ragıp (1932), Rusya Mektubu: Hiç Dilencisi Bulunmayan Bir Şehir Odesa, Son Posta, 4 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Rusya Mektubu: Bu Sene 82 Milyon Rus Mektebe Sevk Edilecek, Son Posta, 6 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Rusya İntibaları: Muhteşem Resmi Kabulde Neler Gördüm ve Kimlerle Karşılaştım, Son Posta, 9 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Rusya’da Spor: Moskova ve Ukrayna Müsabakası, Son Posta, 11 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Rusya İntibahları: Sovyet Rusya Bugün Vardığı Seviyeyi Plana Borçludur, Son Posta, 14 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Sovyet Rusya’da Neler Gördüm: 1, Son Posta, 15 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Sovyet Rusya’da Neler Gördüm: 3, Son Posta, 17 Mayıs.
Selim Ragıp (1932), Sovyet Rusya’da Neler Gördüm: 5, Son Posta, 19 Mayıs.
Temuçin, Faik Ertan (2011), “İsmet İnönü’nün Rusya Gezisi”, Atatürk’ten Soğuk Savaşa Türk-Rus İlişkileri I. Çalıştay Bildirileri (Ankara 14-15 Mayıs 2010), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, s. 211-222.
Vala Nureddin (1932), Rusya İntibaları: Odesa”, Akşam, 7 Mayıs.
Vala Nureddin (1932), Rusya İntibaları: Kiev, Akşam, 8 Mayıs.
Vala Nureddin (1932), Rusya İntibaları: Rus Misafirperverliği, Akşam, 9 Mayıs.
Vala Nureddin (1932), Bolşevik Rejimine Dair Bir Tefelsüf, Akşam, 10 Mayıs.
Vala Nureddin (1932), Sovyet Vatanının Kuş Bakışı Üç Manzarası”, Akşam, 14 Mayıs.
Yakup Kadri (1932), Ankara, Moskova, Roma”, Kadro Dergisi, Cilt 1, Sayı 12 (Aralık), s. 33- 35.
Yakup Kadri, (1933), Ankara, Moskova, Roma”, Kadro Dergisi, Cilt 2, Sayı 13 (Ocak), s. 29- 31.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 1, Cumhuriyet, 11 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 2, Cumhuriyet, 12 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 3, Cumhuriyet, 13 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 4, Cumhuriyet, 13 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 5, Cumhuriyet, 15 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), İsmet Paşa’nın Rusya Seyahati ve Neticeleri: 6, Cumhuriyet, 16 Mayıs.
Yunus Nadi (1932), Rusya Tarafından Bize Açılan Kredi Meselesi, Cumhuriyet, 16 Mayıs.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi