ATATÜRK DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE TÜTÜN YETİŞTİRİCİLİĞİ VE POLİTİKASI (1923-1938)

Cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılından 1938’e kadar olan dönemde Türkiye’de tütün yetiştiriciliği ve politikasıyla bunun ekonomiye olan yansımaları makalenin konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de tarım politikası (1923-1938) başlığı altında; Atatürk Döneminde tütünle ilgili yapılan yasal düzenlemeler, Tütünle ilgili kurumsal yapılanmalar, Tütün tohumu çalışmaları, Tütün üretimi, Tütün ticareti, Tütün hastalık ve zararlılarıyla mücadele ile sınırlandırılarak altı dönem dâhilinde ele alınmıştır. Atatürk Dönemi’nde tütün yetiştiriciliği ve politikasının ekonomiye olan yansımaları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi ve Kanunlar Dergisi, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile dünyanın tütün yetiştiriciliği alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne getirilerek gerekli değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Makaleden elde edilen sonuçlar şunlardır: Cumhuriyetin ilanından sonra tütüncülüğün geliştirilmesi ve kaçakçılığın önlenmesine dair yapılan çalışmalar semerelerini vermeye başladığı sıralarda, Dünyada yaşanan 1929 krizinin tütün fiyat ve rekoltesini düşürmesi, bu mahsulün gelişimini sekteye uğratmıştır. Buhranın tütün fiyatıyla veriminde gerilemeler meydana getirmesi, aynı zamanda ihracatın da azalmasının önünü açmıştır. Bu durum tütün tarımıyla geçimini sağlayan başta çiftçi ve tüccar olmak üzere birçok kesimi de zarara sokarak maddi darlığa düşmesine yol açmıştır. Ekonomik bunalımın etkilerini kaybedip üretim ile ticaretinin geliştirilmesine yönelik çabalar, 1936 yılından sonra meyvelerini vermeye başlamıştır. Aynı yıldan sonra ekonomik değerlerin normal seviyeye gelmeye başlaması, ülkenin ekim alanı ve çiftçi sayısında gözle görülür iyileşmeler yaşanması sonucunu ortaya koymuştur. Dahası tütünle ilgili gerçekleştirilen tohum çalışmaları, kurumsal yapılanmalar, hastalık ve zararlılarla yapılan mücadele ve atılımlar sayesinde üretim kapasitesi ve ihracat artırılarak milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

TOBACCO PRODUCTION AND POLICY DURING ATATURK ERA IN TURKEY (1923-1938)

This study addressed tobacco production and policies and their repercussions on Turkish economy in the Republican period between 1923 and 1938 in the light of numerical data. The study covered the subject matter within six periods under the title of the agricultural policy in Turkey in the Republic Period (1923-1938) as (1) legal regulations regarding tobacco during the Ataturk era (2) tobaccorelated institutionalization, (3) tobacco seed breeding, (4) tobacco production activities, (5) tobacco trade, (6) combat against tobacco pests and diseases. Tobacco production and the effect of policy on economy during the Ataturk era were investigated in the light of numerical data. Data were collected from the Presidency Republican Archive Documents, official publications, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of Turkey, laws and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey, annual statistics and articles in the journals of agriculture and economics of the era. The study also took into account global developments in tobacco production. The results are as follows: Although there were considerable efforts for the production of tobacco and prevention of smuggling after the declaration of the Republic, the Great Depression (1929-1939) reduced the price and yield of tobacco. The decline in tobacco prices and yield of the tobacco caused the crisis, which paved the way for a decrease in exports. This situation caused many people, especially the farmers and traders, who earn their living from tobacco farming to suffer financial difficulties. Efforts to improve production and trade after losing the effects of the economic crisis began to bear fruit after 1936. The normalization of economic values after the same year revealed the result of visible improvements in the country's cultivation area and a number of farmers. Moreover, tobacco seed breeding, institutionalization, combat against tobacco pests and diseases, and tobacco-related institutionalization led to an expansion in production and export volume, which, in turn, made significant contributions to the national economy.

PDF

___

BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-1/ 10-42-17, Tarih: 07.09.1924.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-1/ 30-62-9, Tarih: 21.10.1928.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 1-10-33, Tarih: 26.12.1928.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 10-27-5, Tarih: 30.04.1930.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 13-52-10, Tarih: 24.07.1930.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 14-68-4, Tarih: 15.10.1930.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 18-11-12, Tarih:18.02.1931.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 181-251-28, Tarih: 29.09.1931.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 8-48-16, Tarih: 09.12.1931.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 25-10-17, Tarih: 20.02.1932.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 26-17-6, Tarih: 13.03.1932.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 27-23-12, Tarih: 03.04.1932.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 28-35-12, Tarih: 01.05.1932.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 32-72-2, Tarih: 21.11.1932.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 38-51-17, Tarih: 15.07.1933.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 38-60-19, Tarih: 04.09.1933.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 181-251-29, Tarih: 05.09.1933.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 40-72-19, Tarih: 16.10.1933.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 40-79-4, Tarih: 05.11.1933.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 43-17-2, Tarih: 22.03.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 182-253-1, Tarih: 15.04.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 44-28-13, Tarih: 08.05.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 44-30-1, Tarih: 12.05.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 45-33-9, Tarih: 21.05.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 46-45-6, Tarih: 26.06.1934.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 61-10-13, Tarih: 10.02.1936.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 63-24-5, Tarih: 30.03.1936.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 70-463-26, Tarih: 01.05.1936.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 67-70-1, Tarih: 19.08.1936.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 71-466-2, Tarih: 27.01.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 68-80-4, Tarih: 08.10.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 79-88-16, Tarih: 02.11.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 79-88-14, Tarih: 02.11.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 80-100-11, Tarih: 09.12.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 80-99-4, Tarih: 10.12.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 81-106-6, Tarih: 27.12.1937.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 83-34-20, Tarih: 21.04.1938.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 182-253-6, Tarih: 18.05.1938.
_________, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 118-825-12, Tarih: 07.09.1938.
_________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 84-83-19, Tarih: 16.09.1938.
II. Resmi Yayınlar
A. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kanunlar Dergisi ve Zabıt Ceridesi TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 2, 18.03.1340, s. 258-273.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 17.02.1341, s. 62.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 26.02.1925, s. 69.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 3, 22.04.1925, s. 272.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 4, 07.04.1926, s. 554.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 5, 26.05.1927, s. 247.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C. 6, 28.05.1928, s. 331.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 3, C. 8, 21.06.1930, s. 814-826.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 11, 07.01.1932, s. 49-63.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 12, 20.05.1933, s. 321.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 12, 10.06.1933, s. 951.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 25.12.1933, s. 42.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 28.05.1934, s. 370.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 11.06.1934, s. 774.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 30.06.1934, s. 917-918.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 16, 01.06.1936, s. 787.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 16, 09.06.1936, s. 918-919.
_________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 19, 21.01.1939, s. 139.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 1, Toplantı: 1, C. 8, 142. Birleşim, 01.02.1921, s. 43.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 1, Toplantı: 1, C. 8, 156. Birleşim, 24.02.1921, s. 406.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 1, Toplantı: 4, C. 28, 9. Birleşim, 22.03.1923, s. 129.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 2, C. 10, 13. Birleşim, 27.11.1924, s. 398,
403.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 2, C. 18, 102. Birleşim, 14.04.1925, s. 3-4.
_________, Zabıt Ceridesi, 1341 Öksüz Yurtları Bütçe Kanunu, Dönem: 2, Toplantı: 2, C. 18, 22.04.1925, s. 40.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C. 23, 77. Birleşim, 25.03.1926, s. 340.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C. 24, 81. Birleşim, 01.04.1926, s. 8.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C. 24, 84. Birleşim, 07.04.1926, s. 72.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 3, C. 25, 101. Birleşim, 17.05.1926, s. 223-224.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C. 31, 48. Birleşim, 09.04.1927, s. 4.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C. 32, 68. Birleşim, 16.05.1927, s. 161- 167.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C. 32, 71. Birleşim, 23.05.1927, s. 457- 459.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 2, Toplantı: 4, C. 32, 72. Birleşim, 26.05.1927, s. 578- 580.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 3, Toplantı: 1, C. 3, 65. Birleşim, 24.04.1928, s. 246.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 3, Toplantı: 3, C. 19, 59. Birleşim, 17.05.1930, s. 81.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: Fevkalade, C. 3, 27. Birleşim, 14.07.1931, s. 94.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 1, C. 5, 12. Birleşim, 10.12.1931, s. 29-30.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 1, C. 9, 21.06.1932, s. 212-213.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 1, C. 9, 69. Birleşim, 23.06.1932, s. 277, 280.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 2, C. 15, 54. Birleşim, 20.05.1933, s. 210.
_________, Zabıt Ceridesi, İnhisarlar İdaresince Muhtelif Yerlerde Yaptırılacak Ambar ve Depo Binaları Hakkında I/654 Numaralı Kanun Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 2, C. 15, 20.05.1933, s. 1.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 2, C. 17, 76. Birleşim, 26.10.1933, s. 42.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 19, 13. Birleşim, 14.12.1933, s. 64.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 19, 15. Birleşim, 18.12.1933, s. 74-78.
_________, Zabıt Ceridesi, Ecnebi Memleketlerde Tütün Satmak İçin Bir Limitet Şirket Teşkili Hakkında 1/783 Numaralı Kanun Lâyihası ve Gümrük ve İnhisarlar, İktisat ve Bütçe Encümenleri Mazbataları, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 19, 18.12.1933, S. No: 28, s. 1-7.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 19, 18. Birleşim, 25.12.1933, s. 139- 140.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 51. Birleşim, 14.05.1934, s. 114.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 55. Birleşim, 23.05.1934, s. 221.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 57. Birleşim, 26.05.1934, s. 251.
_________, Zabıt Ceridesi, İnhisarlar İdaresi 1934 Senesi Bütçesi Hakkında 1/870 Numaralı Kanun Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 26.05.1934, Sıra No: 161, s. 5.
_________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 27.05.1934, s. 273.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 22, 59. Birleşim, 28.05.1934, s. 376.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 23, 65. Birleşim, 07.06.1934, s. 66.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 23, 67. Birleşim, 11.06.1934, s. 128- 130.
_________, Zabıt Ceridesi, Ekiciden Tutun Alma Hakkında 1/996 Numaralı Kanun Lâyihası ve Gümrük ve İnhisarlar, İktisat ve Adliye Encümenleri Mazbataları, Dönem: 4, Toplantı: 3, C. 23, 11.06.1934, Sıra No: 215. s. 1-17.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: Fevkalade, C. 3, 23. Birleşim, 04.05.1935, s. 43.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 20, 3. Birleşim, 08.11.1937, s. 31-32.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 59. Birleşim, 11.05.1938, s. 30-31.
_________, Zabıt Ceridesi, İnhisarlar Umum Müdürlüğü 1938 Malî Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası (1/942), Dönem: 5, Toplantı: 3, C. 25, 11.05.1938, s. 6.
_________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 5, Toplantı: 4, C. 27, 1. Birleşim, 01.11.1938, s. 6. B. Resmi Gazete
Resmi Gazete, S. 84, 23 Şubat 1341.
_________, S. 86, 2 Mart 1925.
_________, S. 99, 2 Mayıs 1925.
_________, S. 353, 22 Nisan 1926.
_________, S. 606, 9 Haziran 1927.
_________, S. 904, 4 Haziran 1928.
_________, S. 1531, 28 Haziran 1930.
_________, S. 2000, 12 Ocak 1932.
_________, S. 2410, 25 Mayıs 1933.
_________, S. 2432, 20 Haziran 1933.
_________, S. 2593, 1 Ocak 1934.
_________, S. 2714, 30 Mayıs 1934.
_________, S. 2729, 17 Haziran 1934.
_________, S. 2748, 10 Temmuz 1934.
_________, S. 3325, 9 Haziran 1936.
_________, S. 3330, 15 Haziran 1936.
_________, S. 4124, 30 Ocak 1939.
C. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (İGM), Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Yayınları İGM, İstatistik Yıllığı 1930, Ankara, 1930, s. 177, 279.
_________, İstatistik Yıllığı 1930-1931, Yayın No: 14, Ankara, 1931, 189.
_________, İstatistik Yıllığı 1931-1932, Yayın No: 21, Ankara, 1932, s. 197.
_________, İstatistik Yıllığı 1932-1933, Yayın No: 34, Ankara, 1933, s. 206, 268.
_________, İstatistik Yıllığı 1934-1935, Ankara, 1935, s. 332, 409.
_________, İstatistik Yıllığı 1935-1936, Yayın No: 88, Ankara, 1936, s. 232, 291, 321.
_________, İstatistik Yıllığı 1936-1937, Yayın No: 115, Ankara, 1937, s. 169, 231, 269.
_________, Küçük İstatistik Yıllığı 1937-1938, Yayın No: 129, Ankara, 1938, s. 73.
_________, İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 142, Ankara, 1939, s. 178, 244, 284.
_________, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara, 1940, s. 212,265, 278.
DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1990, Yayın No: 1472, Ankara, 1991, s. 127.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-1995, Yayın No: 1883, Ankara, 1996, s. 106.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-1998, Yayın No: 2252, Ankara, 2001, s. 190-191.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-2002, Yayın No: 2790, Ankara, 2003, s. 186-187.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2005, Yayın No: 3047, Ankara, 2006, s. 191-192.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Yayın No: 3890, Ankara, 2012, s. 184-185.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-2012, Yayın No: 4132, Ankara, 2013, s. 170-171.
_________, İstatistik Göstergeler 1923-2013, Yayın No: 4361, Ankara, 2014, s. 179-180.
III. Süreli Yayınlar A. Dergiler
Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi (2018)
Gümrük ve Tekel Bakanlığı Dergisi Özel Sayısı (1983)
İktisadi Yürüyüş (1940-1949)
Köy Postası (1946-1947)
Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ( 2012)
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (2020)
Tarım Bakanlığı Dergisi (1947)
Tarım Davaları (1953)
Tarım ve Ticaret (1973)
Türk Tütünü ( 1947) B. Gazeteler
Açıksöz (17 Ocak 1931)
Doğu (15 Aralık 1937)
Haber (24 Aralık 1934)
Hakkın Sesi (8 Ocak 1936)
Halkın Sesi (2 Ocak 1935)
Hâkimiyet-i Milliye (6 Temmuz 1934-16 Ağustos 1934)
İzmir Postası (5 Temmuz 1934)
Milliyet (6 Ocak 1935)
Savaş (13 Ocak 1935)
Son Posta (11 Ağustos 1930)
Son Saat (8 Ocak 1929)
Son Telgraf (23 Aralık 1937)
Tan (24 Kasım 1935)
Türk Dili (26 Kasım 1934)
Türk Sözü (14 Aralık 1934)
Ulus (28 Aralık 1934)
Ulusal Birlik (2 Ocak 1937)
Vakit (18 Aralık 1931)
Yarın (30 Aralık 1929)
Yeni Asır (25 Aralık 1934)
Yeni Sabah (26 Ekim 1938)
Yeniyol (17 Aralık 1934)
Zaman (1 Ocak 1935)
IV. Kitaplar
Afetinan, Ayşe (1989), İzmir İktisat Kongresi, 2. Basım, Ankara: TTK Yayınları.
Aralov, Semen (2005), Rus Büyükelçisi’nin Hatıralarında Atatürk ve Türkiye, Hazırlayan: Erol Cihangir, İstanbul: Kum Saati Yayınları.
Boratav, Korkut (2006), Türkiye İktisat Tarihi (1908-2005), 10. bs. Ankara: İmge Yayınları.
DPT, Tütün ve Tütün Mamulleri Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu (1990), Altıncı Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporları, Ankara.
Eldem, Vedat (1994), Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara: Türk TTK Basımevi.
_________ (1994), Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, Ankara: TTK Yayınları.
FAO Türkiye Raporu (1962), Ankara: TC Ziraat Bankası Yayınları . Karabekir, Kazım (2001), İktisat Esaslarımız, Hatıra ve Zabıtlarıyla 1923 İzmir İktisat Kongresi, Yayına Hazırlayan, Orhan Hülagü; Ömer Hakan Özalp, İstanbul: Emre Yayınları.
Karal, Enver Ziya (1988), Osmanlı Tarihi VI, Islahat Fermanı Devri (1856-1861), 4. bs. Ankara: TTK Yayınları.
Köseraif, Orhan (1938), Türk Tütünü ve Tütüncülüğü, İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya.
Kuruç, Bilsay (1988), Belgelerle Türkiye İktisat Politikası (1929-1932), C. 1, Ankara: Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Ökçün, A. Gündüz (1981), Türkiye İktisat Kongresi, Haberler, Belgeler, Yorumlar, 3. bs. Ankara: Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları.
_________ (1997), 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, 2. bs. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
TC Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (1973), 50 Yılda Türk Sanayii, Ankara: Mars Matbaası. Tekeli, İlhan; İlkin, Selim (1977), 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Ankara: ODTÜ Yayınları.
Tezel, Yahya S. (1982), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Ankara: Yurt Yayınları.
Toynbee, Arnold J. (1971) Türkiye, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Tökin, İsmail Hüsrev (1990), Türkiye’de Köy İktisadiyatı, Haz. Korkut Boratav, 2. bs. İstanbul: İletişim Yayınları.
Tunçay, Mete (2005), Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923- 1931, 4. bs. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türk Tütünü ve Tütüncülüğü (1938), Ankara: Ziraat Vekâleti, Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını, A Serisi, Takım 8.
Ülken, Yüksel (1984), Atatürk ve İktisat, 2.bs. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yurtoğlu, Nadir (2017), Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal, Ekonomik Hayata Tesirleri (1950-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Zeytinoğlu, Erol (1978), Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Met/Er Matbaası. V. Makaleler
“Akhisar Tütüncülerinin Kararı”, (1935), Tan, 24 Kasım, No: 216-3519, s. 10. Akman, Arif (1981), “Atatürk ve Tarımsal Öğretim”, Atatürk ve Tarım, Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 37-49.
Akmanoğlu, Münif (1973), “Cumhuriyet Tarımı”, Tarım ve Ticaret, C. 4, S. 46, Yıl: 4, Ekim, s. 3
Akyürek, Celal (1942), “Başvekilimizin Direktifleri Karşısında Ziraî Seferberlik”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 55, Yıl: 3, 18 Mart, s. 11, 23.
Aruoba, Çelik (1982), “Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Türkiye’nin Tarımsal Yapısı ve Tarıma Yönelik Politikalar”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, s. 79-87.
Ayözger, Remzi (1947), “Zirai Kombinalar”, Tarım Bakanlığı Dergisi, S. 3, Yıl: 1, Aralık, s. 4-5.
“Bafra’da Yeni Bir Tütün Şirketi Kuruluyor”, (1934), Yeni Asır, 25 Aralık, No: 8834, s. 3. Baykal, Cevdet (1934), “ En Güzel Tütün Yetiştiren Yerimiz: Erbaa”, Ulus, 28 Aralık, No: 4824, s. 5.
Bergin, Servet (1940) , “İhracat Birlikleri”, İktisadi Yürüyüş, S. 2, Yıl: 1, 1 İkinci Kanun, s. 9, 12.
“Cihan Piyasasında Türk Tütünü”, (1942), İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 16.
Coşkun, Sait (1947), “Türk Tütününün Kalitesini Yükseltmek ve Maliyet Fiyatını Düşürmek Neye Bağlıdır”, Türk Tütünü, C. 9, S. 192, 1 Haziran, s. 4.
Çakmak, Fevzi, AKÇİÇEK, İ. Eren (2014), “Sağlık Tarihinde Tütün”, Mucizeden Belaya Yolculuk Tütün, Tarihçi Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 487-512.
“Çekler Tütün Aldı”, (1935), Halkın Sesi, 2 Ocak, No: 2362, s. 4.
“Çekoslovaklar Tütün Aldılar”, (1935), Milliyet, 6 Ocak, No: 3202, s. 3.
Doğan, Hamdi (2012), “Cumhuriyet Döneminde Yerel Bankacılık: Akhisar Tütüncüler Bankası Örneği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 18, s. 397-416.
Durukal, Haluk (1944), “Maltepe Tütün Enstitüsü”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 110, Yıl: 5, 17 Temmuz, s. 12-13, 16.
“Ege Mıntıkasında Tütün Satışı”, (1934), Türk Dili, 26 Kasım 1934, No: 4360, s. 1. Gökpınar, İhsan Arif (1947), “Tütün Enstitüsü Ne Yapar”, Türk Tütünü, C. 9, S. 194, 1 Ağustos, s. 3.
Isbana, Çetin (1947), “Tütün ve Meraklı Macerası”, Köy Postası, S. 43, Aralık, s. 19. “Kaçakçılığa Karşı Tütün Yerine Ucuz Sigara Satılması Düşünülüyor”, (1929), Son Saat, 8 Ocak, No: 1368, s. 1.
“Kaçakçılıkla Mücadele Lâyihaları Hazırlanıyor”, (1931), Vakit, 18 Aralık, No: 5008, s. 1. Kâğıtçı, Mehmet Ali (1940), “Kâğıt Artıkları-II”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 24, Yıl: 1, 1 Birinci Kanun, s. 6-7.
Kurnaz Şahin, Feyza (2020), “Türkiye’nin Orta Doğu’da Dış Ticaretini Geliştirmeye Yönelik Çabaları; Tel Aviv, Şam, Kahire Sergi ve Panayırlarına Katılımı (1932-1936)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 49, Ağustos, s. 313-345.
“Meraklı Bir Tarihi Olan Tütün”(1942), İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 12, 69, 74.
Selcen, Ekmel Azmi (1944), “Bursa Tütünleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 100-104, Yıl: 5, 1 Nisan, s. 61.
Sözen, Nur; Arlı, Mustafa (1981), “Atatürk, Ulusal Ekonomi ve Tarım”, Atatürk ve Tarım, Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 53-77.
Taşpınar, Adnan (1942), “Tütün İşlerimiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 5, 77-78.
“Tecrübe Vaziyeti”, (1929), Yarın, 30 Aralık, No: 17, s. 2.
Tokgöz, Erdinç (1982), “Atatürk’ün Tasarruf Politikası”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, s. 35-43.
Türk, İsmail (1982), “Atatürk ve Türk Mali Sistemi”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, s. 7-21.
“Türkiye’de Tütün ve Tütüncülük”, (1942), İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 13-14, 70.
“Türkiye’de Virginia Tütünü”, (1942), İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 66-67, Yıl: 3, 16 Eylül, s. 15, 72-73.
“Türk Tütünleri Mısırda”, (1934), Haber, 24 Aralık, No: 956, s. 1, 3.
“Tütüncülük”, (1935), Savaş, 13 Ocak, No: 351, s. 2.
“Tütün Satışları”, (1937), Ulusal Birlik, 2 Ocak, No: 891, s. 2.
Ulusoy, Nurettin Esat (1947), “Tütün Ambarları İhtiyacı”, Türk Tütünü, C. 9, S. 190, 1 Nisan, s. 3.
Üzümeri, Ekrem (1954), “Tütün”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 55-57.
_________ (1954), “Tütün İşleme ve Bakımı”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 57-59.
_________ (1954), “Tütüncülük”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 59-60.
_________ (1954), “Tekel”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 88-91.
_________ (1954), “Tekel Müesseseleri”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 91-99.
_________ (1954), “Tekel Umum Müdürlüğü”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul, s. 99-106.
Yazman, Selim Cavid (1940), “İnhisarlar İdaresinin Cibali Tütün Fabrikası”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 23, Yıl: 1, 16 İkinci Teşrin, s. 6-7, 10.
“Yeni Kanunun Gerekçesi”, (1949), İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 237, Yıl. 10, 20 Kasım, s. 12. Yurtoğlu, Nadir (2018), “Türkiye Cumhuriyeti’nde Tütün Tekeli ve Sigara Fabrikalarının Tarihsel Gelişimi (1923-1950)”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. 5, S. 17, Ekim, s. 81-116.
Zarakolu, Avni (1982), “1929/1930 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, Ankara, s. 89- 103.
VI. Tezler
Ceylan, İ. Coşkun (1995), Türkiye’de Tütün Politikasının Tarihsel Gelişimi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Gümüş, Ahmet Hamdi (2009), Türkiye’de Tütün Üretiminde Pazarlama Durumu, Sorunları ve Alternatif Pazarlama Model Önerileri Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
Yılmaz, Fehmi (2005), Osmanlı İmparatorluğu’nda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili (1600-1883), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
VII. Dijital Kaynaklar
https://www.tarimorman.gov.tr/PERGEM/Lists/KutuMenu/Attachments/124/ Muhendis%20(T%C3%BCt%C3%BCn%20Teknolojisi).pdf: Erişim Tarihi: 18.01.2021.
http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=30641&tipi=17&sube=0, Erişim Tarihi: 18.01.2021.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi