İTALYAN İŞGALİ ÖNCESİNDE RODOS VE VALİ İBRAHİM BEY’İN 1911 TARİHLİ RAPORU

Zengin bir tarihe sahip olan Rodos, Doğu Akdeniz havzası ile Ege denizi ve Boğazlar bölgesiarasındaki yol üzerinde yer alır. Bu stratejik değerinden ötürü tarihsel süreçte Akdeniz’de hakimiyetkurmak isteyen güçlerin adayı kontrol altına alma girişimlerine sıklıkla rastlanır. Uzun süre Osmanlıyönetiminde kalan Rodos, stratejik konumu nedeniyle idari açıdan da önemli vazifeler görmüştür.Osmanlı sınırlarına dahil edilmesinin ardından Rumeli Teşkilatı içinde yer alan Rodos kısa süreiçinde oluşturulan Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Eyaleti’nin bir parçası haline getirildi. Bu eyalete uzun süremerkezlik yapan Rodos, 19. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti’nin bir parçası olarak devletin geçirdiğitürlü buhranlardan nasibini aldı. Adanın sahip olduğu nüfus yapısı, geçim kaynakları, süreklilikarzeden geçici göç meselesi, Müslüman ahali arasında yaşanan Hristiyanlaşma (tanassur) hadiseleri,eğitim faaliyetlerinde yaşanan olumsuzluklar, farklı zamanlarda ve çeşitli görevlerle Rodos’a gelendevlet görevlilerinin sundukları raporlara yansımıştır. Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Valisi İbrahim Bey 7-18Nisan 1911’de 12 gün süren bir teftiş yapmıştır. Bu teftişte Rodos’a bağlı pek çok köyü ziyaretetmiştir. Rodos’un nüfus kaybı İbrahim Bey’in de tespitlerinde yer almıştır. Geçici göçün sebebininRodos köylerinde yaşayan halkın geçim sıkıntısından kaynaklandığını, bunun önüne geçebilmekiçin tarımsal faaliyetlerin nasıl geliştirilebileceğine dair öneriler sunmuştur. Eğitim konusundayaşanan aksaklıkları da değerlendiren İbrahim Bey, köylerde yaşayan Rumların okullarında aldıklarıeğitim nedeniyle Osmanlı Devleti’ne olan bağlılıklarının zedelediğine işaret etmiştir. Rumlarındevlete bağlılıklarının arttırılmasına yönelik ürettiği çözümlerini de içeren kapsamlı raporundaayrıca Rodos’un coğrafî yapısının korunmasına, çam kabuğu kaçakçılığının önlenmesine, askerlikvazifesinin aksamasının nedenlerine, yerel yönetimdeki aksaklıkların giderilmesine de yer vermeğiihmal etmemiştir.Çalışmada amaçlanan Osmanlı yönetimine bağlı olduğu son çeyrek yüzyılda Rodos’un genel iktisadîve sosyal yapısıyla birlikte İbrahim Bey’in İtalyan işgalinin hemen öncesinde Rodos’un köylerihakkındaki izlenimlerini değerlendirmektir.

RHODES BEFORE THE ITALIAN OCCUPATION AND THE 1911 REPORT OF GOVERNOR İBRAHİM BEY

Rhodes, which has a rich history, is located between the Eastern Mediterranean basin and the Aegean Sea. Because of this strategic value, forces seeking to establish dominance in the Mediterranean have often attempted to control the island throughout history. Rhodes, which remained under the Ottoman dominance for a long time, had important administrative duties due to its strategic position. After the Ottoman conquest, the island became part of the Rumelia Governance and later subordinated to the Eyalet of the Cezâyir-i Bahr-i Sefîd, which was formed in a short time. Having been the center of this eyalet for a long time, it had its share of various depressions experienced by the Ottoman Empire during the 19th century. The population structure of the island, its livelihoods, the continuing issue of temporary immigration, the incidents of Christianization (tanassur) among the Muslim population, and the problems in the educational activities were reflected in the reports submitted by the state officials who came to Rhodes at different times and with various duties. The Governor of the Eyalet of the Cezâyir-i Bahr-i Sefîd, Ibrahim Bey, conducted a 12- day inspection on April 7-18, 1911. During this inspection, he visited many villages in Rhodes. Rhodes' population loss was included in Ibrahim Bey's findings as well. He found out that the shortage of livelihoods of the people living in the villages was behind the temporary immigration, and offered his suggestions on how agricultural activities could be developed in order to prevent this. Evaluating the deficiencies in education, İbrahim Bey pointed out that the Greeks living in the villages had their loyalty to the Ottoman Empire damaged due to the education they received in their schools. In his comprehensive report, which includes his solutions to gain Greeks' loyalty to the state, he made his points on the protection of the geographical structure of Rhodes, the prevention of pine bark smuggling, the reasons for the disruption of military service, and overcoming the troubles in the local administration. The aim of the study is to review, in addition to the general economic and social structure of the island in the last quarter of the century when it was under the Ottoman rule, the impressions of Ibrahim Bey about the villages of Rhodes, just before the Italian occupation.

PDF

___

BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 1860/139435.
BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 2520/188933.
BOA, Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye Dairesi (DH. MUİ.) 152/131.
BOA, Dahiliye Mütenevvia (DH. MTV.) 1/24.
BOA, Maarif Nezareti Tedrisat-ı İbtidaiyye Kalemi (MF. İBT.) 289/72.
BOA, Yıldız Esas Evrakı (Y.EE. 40)/76.
Abulafia, David (2012), Büyük Deniz Akdeniz’de İnsanlık Tarihi, çev.: Gül Çağalı Güven, Alfa Yay., İstanbul.
Akyıldız, Ali (1996), Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, Eren Yay., İstanbul.
Avcı, Necati (1995), “Kanuni’nin İkinci Büyük Seferi Olan (928/1522), İstanbul-Rodosİstanbul Seferi Menzilleri ve Bu Arada Yapılan İşler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, s.23-42.
Avcı, Necati (2000), “Osmanlıların Rodos Şövalyeleri ile İlk Temasları ve Kanuni’nin Adayı Fethi”, İslami Araştırmalar Dergisi, C.13, S.2, s.209-216.
Avcı, Yasemin (2017), Osmanlı Hükümet Konakları, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
Bostan İdris -Ali Kurumahmut (2003), Haritalar ve Coğrafya Eserlerine Göre Ege Denizi ve Ege Adaları, SAEMK Yay., Ankara.
Bradford, Ernle (2004), Akdeniz (Bir denizin Portresi), Çev. Ahmet Fethi, İş Bankası Yay., İstanbul.
Braudel, Fernand (1990), Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev.: M.A.Kılıçbay, C.II, Eren Yay, İstanbul.
Cezayir-i Bahr-i Sefîd Vilayeti Salnâmesi, Sene 1321.
Cuinet, Vital (1892), La Turquie D’Asie, Géographie Administrative, Toma Premier (I), Éditeur Ernest Leroux, Paris.
Darkot, Besim (1964), “Rodos”, İ.A., C.IX, M.E.B. Yay., İstanbul, s.753-758.
Düstur, 2. Tertip, c.I, Dersaadet 1329, s.420.
Ebuzziya, Tevfik (1973), Yeni Osmanlılar Tarihi, C. I, Hürriyet Yay., Sad. Ş. Kutlu, İstanbul.
Ercoşkun, Tülay (Kış 2012), “Osmanlı Devleti’nde Muhtarlık Kurumunun İşleyişine İlişkin Düzenlemeler”, Bilig, S.60, s.131-154.
Erdoğru Mehmet Akif (1996), “The Island of Rhodes Under Ottoman Rule: Military Situation, Population,Trade and Taxation”, Arab Historical Review for Ottoman Studies, 13-14, Zaghouan, s.29-41.
Erdoğru, M.Akif(Temmuz 2004), “Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Ruznamesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XIX, S.1, , s.55-71.
Erdoğru, Mehmet Akif (1998), “Rodos Adası’nda 1711 yılında Timarlar ve Timarlılar”, Tarih İncelemeleri Dergisi, c.13, s.25-48.
Erdoğru, Mehmet Akif (2018), Rodos’un Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Er Yay., İzmir.
Gökbilgin, Tayyib (1956), “Kanuni Sultan Süleyman Devri Başlarında Rumeli Eyaleti, Livaları, Şehir ve Kasabaları”, Belleten, C. XX, S.78, s.247-294.
Güran, Tevfik (1998), 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı Üzerine Araştırmalar, Eren Yay., İstanbul.
Hayta, Necdet (1994), “Rodos ile 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918)”, OTAM, S.5, s.131-144.
Karal, Enver Ziya (1995), Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831¸Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
Kılıç, Erhan (2018), “Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Odun Dışı Orman Ürünleri”, 4th Ingternational Non-Wood Forest Products Symposium, (4-6 October 2018), Bursa, s.511-521.
Kılıçaslan, Mustafa Emre (2013), Avusturya Lloyd Vapur Kumpanyası’nın Osmanlı İskelelerindeki Faaliyetleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun.
Kiel, Machiel (2008), “Rodos”, DİA, C. 35, İstanbul, s.155-158.
Koç, Bekir (1999), “Osmanlı Devleti’ndeki Orman ve Koruların Tasarruf Yöntemleri ve İdarelerine İlişkin Bir Araştırma”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, S.10, s.139-158.
Koç, Bekir, (2005), “1870 Orman Nizamnâmesi’nin Osmanlı Ormancılığına Katkısı Üzerine Bazı Notlar”, A.Ü.D.T.C.F. Tarih Araştırmaları Dergisi, ss.231-257.
Kodaman, Bayram (1999), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK Yay., Ankara.
Konuk, Neval (2018), “Tanzimat Sonrası Şekillenen Cezâir-i Bahr-ı Sefid Vilâyet Mekezi Rodos Hükümet Konağı”, Art-Sanat, S.9, s.193-213.
Korkmaz, Adem (2019), 16. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un İaşesinde Rodos’un Yeri ve Adanın İaşesinin Temini, Karamanoğlu MehmetBey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Karaman.
Orhonlu, Cengiz (1964), “Oniki Ada’da Türk Eserleri ve Türk Nüfusu”, Türk Kültürü, S.24, Yıl II, s.29-34.
Ortaylı, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedid Neşriyat, Ankara s. 433-434.
Örenç, Ali Fuad (2006), Yakındönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada, Doğu Kütüphanesi Yay., İstanbul.
Örenç, Ali Fuat (2006), “Berlin Kongresi Sonrası Osmanlı-Yunanistan Hudut Müzakerelerinde Ege Adaları’nın Askerî Durumu (1880-1881)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, S.10, s.167-196.
Özgün, Cihan (2015), “Rodos Adasında Tanassur Hareketleri ve Namık Kemal”, 2. Turgut Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Uluslararası Sempozyumu (1-4 Kasım 2013) Bildiriler, C.2, İzmir, s.303-315.
Özgün, Cihan (2019), “Society and Economy on the Islands of Rhodes in Western Travel Journals in the 19th Century”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 34, S.1, s.197-227.
Ş.Sami (1891), “Rodos”, Kamus’ul Alam, c.III, Mihran Matbaası, İstanbul.
Şakiroğlu, Mahmut H. (1993), “Cezâyir-i Bahr-i Sefîd”, DİA, C.7, İstanbul, s.500-501.
Tansel, Fevziye Abdullah (2013), Namık Kemal’in Husûsî Mektupları-IV, Rodos ve Sakız Mektupları, TTK, Ankara.
Taşbaş, Erdal (2017), “I. Dünya Savaşı’nda Rodos Eksenli Osmanlı-İtalya İlişkileri”, Uluslararası Birinci Dünya Savaşı’nın 100. Yılı Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C.I, TTK Yay., Ankara, s.395-407.
Tekindağ, Şehabettin (Mayıs 1968), “Rodos’un Fethi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.8, s. 58-59.
Tezcan, Betül (2017); “16. Yüzyılda Osmanlı Hakimiyetinde Bir Ege Adası: Rodos (367 Numaralı/1530 Tarihli Rumeli Vilayeti Defterine Göre)”, Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (6-8 Ekim 2016, Çanakkale), Bildiriler, C.I, Çanakkale, s.135-143.
Tuncel Metin, İdris Bostan (1998), “Dünden Günümüze Ege Adaları”, Coğrafya Dergisi, S.6, s.27-58.
Turan, Şerafettin, “Rodos ve 12 Ada’nın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı”, Belleten, C.XXIX, S. 113, Ocak 1965, s.77-119.
Yeneroğlu, Kutbay Elif (2014), “Economic and Commercial Conditions of the Island of Rhodes at the Begining of 20th Century According to the Reports of Sir Alfred Biliotti”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, C.XIV, S.29, s.39-56.
Zîver Bey (2013); Rodos Târîhi, Çev.: Harid Fedai, TTK Yay., Ankara.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi