LONDRA-ZÜRİCH ANLAŞMALARINA GİDEN SÜREÇ (1959)

Türk kamuoyunda Kıbrıs’ın önemli bir konuma gelmesi 1950’li yılların ortalarına tekabül etmektedir.İktidarının ilk yıllarında Demokrat Parti’nin Kıbrıs üzerine belirli bir dış politikası bulunmamaktadır.Lakin daha sonra ortaya çıkan Türk-Yunan sorunları ve Yunanistan’ın ada üzerinde hâkimiyetiddiasına girişmesiyle birlikte Türk halkı, Kıbrıs’ta yaşayan Türklerin haklarını koruyabilmek içinsesini duyurmaya çalışmıştır. Türk basını da bu konu etrafında detaylıca durmuş ve kamuoyunuaydınlatmaya çalışmıştır. Bu gelişmeler üzerine Demokrat Parti iktidarı da Kıbrıs meselesini devletinönemli konularından biri haline getirmiştir. Türk ve Yunan devletleri arasındaki problemler,Kıbrıs meselesinin çözümünü oldukça geciktirmiştir. 1959 yılına kadar geçen sürede Türk veYunan devletleri arasındaki çatışmanın çözümü için ilk adımlar 1958 yılında atılmış, Zürich veLondra Konferanslarının bir ön hazırlığı niteliğinde toplanan konferansta adanın geleceği ile ilgiliçözümler bulunmaya çalışılmıştır. Beklenen adım ise 1959 yılında atılmış ve adanın fiili sahibigörünümünde olan İngiltere’nin nezaretinde çözüm arayışlarına girişilmiştir. Zürich Konferansı,Londra Konferansının bir ön hazırlığı, taslağı gibi düşünülebilir. Zürich’te Türk ve Yunan heyetleribulunmuş ve alınan kararlar İngiliz hükümeti tarafından takip edilmiştir. Londra Konferansı ise bizzatadanın mevcut sahibi konumunda bulunan İngiltere’nin ev sahipliğinde başlamış ve ana karar almamekanizması olarak iş görmüştür. Devletlerin büyük gayretiyle ortaya çıkan Kıbrıs Anlaşması veKıbrıs Anayasası taslağı maalesef anlaşmazlıklara kurban gitmiş ve kalıcı çözümler sunamamıştır.Londra uçak kazası ve yarattığı akisler de Kıbrıs sürecinin önemli aşamalarından biri olmuştur.Londra uçak kazası Türkiye’de derin akisler yaratmıştır. Çalışmanın içerisinde Türk basınında kazanınnasıl yansıtıldığı da aktarılmaya çalışılmıştır. Devlet idare eden kişilerin nasıl hareket ettikleri, kararalma mekanizmasını nasıl işlettikleri ve anlaşmaya varabilmek için yapabilecekleri fedakârlıklar buçalışmanın içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır.

THE PROCESS LEADING UP TO THE LONDON-ZURICH AGREEMENTS (1959)

Cyprus's rise to an important position in Turkish public opinion corresponds to the mid-1950s. During the early years of its rule, the Democratic Party did not have a specific foreign policy on Cyprus. But later, with the Turkish-Greek problems and Greece's attempt to claim sovereignty over the island, the Turkish people tried to make their voice heard in order to protect the rights of the Turks living in Cyprus. The Turkish press also focused on this issue in detail and tried to enlighten the public. After these developments, the power of the Democratic Party also made the Cyprus issue one of the important issues of the state. The problems between the Turkish and Greek states have delayed the settlement of the Cyprus issue. In the period leading up to 1959, the first steps for resolving the conflict between the Turkish and Greek states were taken in 1958, and the conference convened as a preliminary preparation of the Zurich and London conferences sought to find solutions for the future of the island. The expected step was taken in 1959 and a search for a solution was initiated under the supervision of Britain, which was the de facto owner of the island. The Zürich conference can be considered as a preliminary, draft of the London Conference. Turkish and Greek delegations were present in Zürich and the decisions were followed by the British government. The London Conference, on the other hand, began hosted by the UK, which is the current owner of the island, and acted as the main decision-making mechanism. The Cyprus Agreement and the draft constitution of Cyprus, which emerged with the great efforts of the States, unfortunately fell victim to disputes and failed to offer permanent solutions. The London plane crash and the flows it created have also been one of the important stages of the Cyprus process. The London plane crash has created deep currents in Turkey. As part of the study, the Turkish press also tried to convey how the accident was reflected. How the state administrators act, how they operate the decision-making mechanism and the sacrifices they can make to reach an agreement were tried to be conveyed in this study.

PDF

___

BCA, 030.01.7.39.2/5
BCA, 030.01.123.790.2
BCA, 030.01.63.386.15/1.
BCA, 030.01.63.388.9.
BCA, 030.18.01.152.15.8.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü (1920-1980), II, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1, Ankara 2010.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: XI, Cilt: VIII, İçtima: II (2 Mart 1959)
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: XI, Cilt: VIII, İçtima: II (4 Mart 1959)
Akis, 21 Şubat 1959
Bozkurt, 18 Aralık 1958
Cumhuriyet (6-21 Şubat 1959)
Milliyet (8-22 Şubat 1959)
Armaoğlu, Fahir (2016), Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), İstanbul: Timaş Yayınları.
Birand, Mehmet Ali vd. (2007), Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, İstanbul: Doğan Kitap.
Burçak, Rıfkı Salim (1998), On Yılın Anıları (1950-1960), Ankara: Nurol Matbaacılık.
Clogg, Richard (2018), Yunanistan’ın Kısa Tarihi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Erim, Nihat (2005), Günlükler 1925-1979, Cilt: II, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
İnönü, İsmet (2016), Defterler 1919-1973, (Haz. Ahmet Demirel), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Karaveli, Orhan (2010), Görgü Tanığı Bir Gazetecinin Sıradışı Anıları, İstanbul: Doğan Kitap.
Kılçık, Haluk (1992), Adnan Menderes’in Konuşmaları Demeçleri Makaleleri, Cilt: III, İstanbul: Demokratlar Kulübü Yayınları.
Sarol, Mükerrem (2014), Bilinmeyen Menderes, Cilt: II, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Öymen, Altan (2014), …Ve İhtilal, İstanbul: Doğan Kitap.
Uçarol, Rifat (2015), Siyasi Tarih (1789-2014), İstanbul: Der Yayınları.
“Doğan Nadi Bildiriyor”, Cumhuriyet, 20 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 13 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 17 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 19 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 20 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Zürich’ten Bildiriyor”, Milliyet, 10 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 11 Şubat 1959.
“İzzet S. Sedes Londra’dan Bildiriyor”, Milliyet, 12 Şubat 1959.
Göktepe, Cihan ve Bilgiç, Tuba Ünlü (2014) “İngiliz Güvenlik ve Dış Politikasında Kıbrıs (1945-1974)”, Bilig, Sayı: 68, s.141-168.
İnan, Süleyman (2019), “İngiliz Belgelerinde Adnan Menderes’in Uçak Kazası”, Belgi, Cilt: II, Sayı:19, s.1884- 1909.
Nadi, Nadir (1959) “Peşin Hüküm Yok”, Cumhuriyet, 13 Şubat 1959.
Sarıkoyuncu Değerli, Esra (2012), “Demokrat Parti Döneminde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt: VI, Sayı: 11, s.85-101.
Sönmezoğlu, Faruk (1984), “Kıbrıs Sorunu ve Birleşmiş Milletler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: XXXVIII, Sayı: 3-4, s.223-255.
Yalçın, Emruhan (2005), “Rauf R. Denktaş’ın Kıbrıs’ta Bitmeyen Mücadelesi”, Atatürk Dergisi, Cilt: IV, Sayı: 4, s.111-148.
Yücel, Hasan Ali (1959), “Kıbrıs’a Çıkan Yol”, Cumhuriyet, 18 Şubat 1959.
https://www.mttb.org.tr/sayfalar/tarihce/94 (Erişim Tarihi: 03.04.2020)
http://www.mfa.gov.tr/sayin-melih-rauf-esenbel_in-ozgecmisi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 03.04.2020)
https://web.archive.org/web/20100814000121/http://www.mucahit.net/Dergiler/Dergi63/Sayfa_22.htm#ust (Erişim Tarihi: 04.04.2020)
https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100110555 (Erişim Tarihi: 09.04.2020)
https://www.britannica.com/biography/Hugh-Foot (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
https://www.gov.uk/government/history/past-prime-ministers/harold-macmillan (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/02/160218_arsiv_odasi_adnan_menderes (Erişim Tarihi: 15.04.2020)
http://www.mfa.gov.tr/ittifak-antlasmasi-_zurich_11-subat-1959_.tr.mfa (Erişim Tarihi: 21.04.2020)
http://www.mfa.gov.tr/kibris-cumhuriyetinin-temel-yapisi-_zurih_11-subat-1959_.tr.mfa (Erişim Tarihi: 21.04.2020)

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi