AKDENİZ KÖLE TİCARET GÜZERGÂHINDA BİR DURAK: RODOS ADASI

Kuzey ucu Anadolu kıyılarına yaklaşık 18 km uzaklıkta bulunan Rodos Adası, Oniki adalar grubununen büyük adasıdır. Hem Akdeniz’in bütün eski deniz yollarının kesiştiği noktada yer alması hemde Anadolu’ya yakınlığı nedeniyle önemli bir konuma sahiptir. Doğu Akdeniz havzası, Mısır, Egeve Boğazlar bölgesini birbirine bağlayan yol üzerinde bulunan ada ticari açıdan çok büyük önemtaşıyordu. Bu konumu nedeniyle Neolitik çağdan beri birçok uygarlığa da ev sahipliği yapan RodosAdası, Minoslular, Dorlar, Persler, Atinalılar, Büyük İskender, Roma, Bizans ve St. Jean Şövalyelerininhâkimiyetlerinde uzun bir tarihi süreç geçirdikten sonra 1522 yılında Osmanlı Devleti tarafındanfethedilmiştir. Bundan sonra da Akdeniz’de eskiden beri gelen ticari önemini koruyan Rodos Adasıönemli bir üs olarak kullanılmaya devam etmiştir. Bu fetihle hem Mısır ile İstanbul arasındaki engelortadan kalkmış hem de Doğu Akdeniz ticaret yolunda tam bir Osmanlı kontrolü sağlanmıştı.16. yüzyılda Akdeniz ticaretinde söz sahibi olan Osmanlı Devleti bölgede uzun dönemler devameden köle ticaretini de etkin olarak devam ettirmiştir. Akdeniz ticaret ağında önemli bir durak olanRodos Adası, bu deniz üzerinden yapılan köle ticaretinde önemli bir liman olarak işlevini Osmanlıhâkimiyetinde de sürdürmüştür. Akdeniz’in güney kıyılarından yola çıkarılan köle yüklü gemilerinaktarma limanı olarak kullanılan adalardan olan Rodos, Anadolu’nun güney kıyılarına çıkarılacakkölelerin denizdeki son duraklarından biri olarak kullanılıyordu. Yine Akdeniz’in önemli köle pazarlarıarasında adı geçen Rodos Adası kölelerin alınıp satıldığı yerlerden de birisidir. Antik çağlardanberi Rodos’ta kölelik devam etmiş ancak 19. yüzyılda köleliğin kaldırılması için yapılan çalışmalarneticesinde adada köle ticaretine engel olunmaya çalışılmıştır. Bu çalışma Rodos’un eskiden beriönemli bir köle ticaret merkezi olduğu ve 19. yüzyılda da bu faaliyetlerin nadiren de olsa devamettiğini ortaya koymaktadır.

A STOP ON THE MEDITERRANEAN SLAVE TRADE ROUTE: RHODES ISLAND

Rhodes Island, which is located about 18 km from the northern Anatolian coast, is the largest island of the group of twelve islands. The island has a significant position both because it is located at the intersection point of all the old sea routes of the Mediterranean and also due to its proximity to Anatolia. As it is located on the road connecting the eastern Mediterranean basin, Egypt, the Aegean and the Bosphorus region, it was of major commercial importance. Rhodes Island, which has hosted many civilizations since the Neolithic period due to its location, after a long historical process under the dominance of Minos, Dors, Persians, Athenians, Alexander the Great, Roman, Byzantine and St. Jean Knights, it was conquered by the Ottoman State in 1522. Rhodes managed to protect its previous commercial importance and continued to be used as a significant base in Mediterranean. After this conquest, both the barriers between Egypt and Istanbul have disappeared and a complete Ottoman control has been established in the Eastern Mediterranean trade route. The Ottoman State, which had a role in the Mediterranean trade in the 16th century, continued the long-standing slave trade in the region effectively. Rhodes Island was an important stop on the Mediterranean trade network. It served as an important port in the slave trade built over the Mediterranean in the Ottoman domination as well. Rhodes, one of the islands used as a transfer port by vessels, which were full of slaves, sailing from the southern shores of Anatolia, was used as one of the last stops in the sea to sail to the southern shores of Anatolia. Rhodes Island, one of the major slave markets of the Mediterranean, was one of the places where slaves were bought and sold as well. Slavery continued in Rhodes beginning from ancient times. However, in the 19th century, attempts were made to prevent the slave trade in the island as a result of the efforts to abolish the slavery in general. This study shows that Rhodes was an important slave trade center for centuries, and that these activities continued in the 19th century, despite being occasional.

PDF

___

A.MKT.DV (Sadaret Mektubi Kalemi Deavi Evrakı) 56/74. (30.04.1852)
A.MKT.MHM (Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi Evrakı) 409/25. (02.06.1868)
C.AS (Cevdet Askeriye) 174/7583. (10.02.1285)
DH.MKT (Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi) 2605/81. (29-07-1904)
HR.TO (Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı) 223/23. (21.05.1856) 223/58. (21.07.1856)
MVL (Meclis-i Vala Evrakı) 785/44. (22-11-1860)
Abulafia, David (2012), Büyük Deniz Akdeniz’de İnsanlık Tarihi, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Alfa Yay.
Arıkan, Zeki (2011), “Beylikler Döneminde Antalya Limanı”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu III Bildiriler Kitabı, İstanbul: Umur Yay., s. 105-114.
Avcı, Necati(2014), “Rodos’a Karşı İki Büyük Fetih Girişimi ve Adanın Osmanlılar Tarafından Alınması”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 1, s. 15- 30.
Bostan İdris (2006), Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul: Kitap Yay.
Bozkurt, Nejat (2002), “Ticaretin Felsefesi, Tarihçesi ve Etikle Olan Sıkı Bağına İlişkin Bazı Saptamalar”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, S. 2, s. 153-179.
Bradford, Ernle (2004), Akdeniz Bir Denizin Portresi, çev. Ahmet Fethi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Brummett, Palmira (2009), Osmanlı Denizgücü ve Doğu Akdeniz’de Diplomasi, çev. H. Nazlı Pişkin, İstanbul: Timaş Yay.
Darkot, Besim (1964), “Rodos”, İslam Ansiklopedisi, C. IX, İstanbul: M.E.B. Yay., s.753-758.
Dinç, Güven – Çelik, Cemil (2012), “Kıbrıs’ta Kölelik (1800-1878)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 23, s. 185-196.
Doğan, Cabir (2013), “Fethinden Kaybına Rodos (1522-1912)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 30, s. 67-88.
Doğan, Güner (2008), İngiliz ve Fransız Seyyahlara Göre 17. ve 18. Yüzyıllarda Ege Adaları (Midilli, Sakız, Sisam, Rodos) ve Çevresi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Durukan, Murat (2011), “Antikçağ’da Akdeniz’de Ticaret ve Korsanlık”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu III Bildiriler Kitabı, İstanbul: Umur Yay., s. 36-50.
Erdoğru, Mehmet Akif (2018), Rodos’un Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İzmir: Er Yay.
Ertekin, Efrumiye (2011), “Akdeniz Dünyasının Bilinen İlk Denizcilik Kanunu: Rodos Avarya Kanunu”, Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu III Bildiriler Kitabı, İstanbul: Umur Yay., s. 93-104.
Finkel, Caroline (2007), Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü 1300- 1923, çev. Zülal Kılıç, İstanbul: Timaş Yay.
Güngörmez, Zeynep (2016), “Ortaçağda Akdeniz Köle Ticaretine Dair Bazı Tespitler”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, C. II, S. 4, s. 87-105.
Hayta, Necdet (1994), “Rodos ile 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918)”, OTAM, C. 5, s. 131-144.
İnalcık, Halil (2005), Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ, 1300-1600, çev. Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Örenç, Ali Fuat (2006), Yakındönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.
Örenç, Ali Fuat (2011), “Doğu Akdeniz’in Kadîm Muhafızları: Rodos Türk Cemaati”, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, Ed. Haydar Çoruh-Yaşar Ertaş-M. Ziya Köse, İstanbul: Yeditepe Yay., s. 353-385.
Özcan, Altay Tayfun (2009), “Karabeynikov’un Seyahatnamesine Göre XVI. Yüzyılda İstanbul ile Kudüs Arasındaki Yol ve Duraklar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXVIII, S. 46, s. 265-274.
Parlatır, İsmail (1984), “Türk Sosyal Hayatında Kölelik”, Belleten, C. XLVII, S. 187, Ankara: TTK Yay., s. 805-829.
Tabak, Faruk (2010), Solan Akdeniz 1550-1870 Coğrafi-Tarihsel Bir Yaklaşım, çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Tandoğan, Muhammed (2013), Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti (1800-1922), Ankara: TTK Yay.
Tocqueville, Alexis de (2016), Sömürge ve Kölelik, çev. Burak M. Nuri Gücin, Hasan Turunçkapı, Nuri Fudayl Kıcıroğlu, İstanbul: Ayrıntı Yay.
Toledano, Ehud R. (1994), Osmanlı Köle Ticareti 1840-1890, çev. Y. Hakan Erdem, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Ünen, Uğur (2013), “XVIII. Yüzyılda Osmanlı İdaresinde Rodos Adası”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
Vatin, Nicolas (2004), Rodos Şövalyeleri ve Osmanlılar Doğu Akdeniz’de Savaş, Diplomasi ve Korsanlık, çev. Tülin Altınova, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Wood, Alfred C. (2013), Levant Kumpanyası Tarihi, çev. Çiğdem Erkal İpek, Ankara: Doğu Batı Yay.
Yağcı, Zübeyde Güneş – Akkaya, Mustafa (2017), “Güney-Kuzey Köle Ticaretinde Antalya Limanı”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/26, pp. 115-130.
Yıldız, Özlem (2013), “20. Yüzyılın Başlarında Rodos Adasında Deniz Ticareti”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XIII, S. 26, s. 31-53.
Ziver Bey (2013), Rodos Tarihi, çev. Harid Fedai, Ankara: TTK Yay.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi