VAN ÂŞIKLIK GELENEĞİ ARAŞTIRMALARININ TARİHİ

Öz Türk âşıklık geleneği, Anadolu sahasında ozan-baksı kültürü üzerine inşa olan ve tarihî kökenleri çok eski dönemlere giden bir edebiyat şubesidir. Van âşıklık geleneği ise bu edebiyat şubesinin, başlangıçtan bu yana, özgün bir parçasını teşkil etmektedir. Tespitlerimize göre, Vanlı âşıklara ve yöredeki âşıklık geleneğine yönelik çalışmalar yarım asırdan beridir yapılmaktadır. Bu kapsamda, mezkûr araştırma hazırlanırken, başta Van Valiliği ve Van Belediyesi gibi resmî kurumların yayın organları olmak üzere çeşitli tezler, yerel dergiler, yerel gazete arşivleri gibi kaynaklar taranmıştır. Neticede Van âşıklık geleneği hakkında yapılan çalışmaların tez, makale, bildiri, kitap, kitap bölümü, gazete haberi tarzında yayınlar olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalar, temelde popüler ve bilimsel olmak üzere iki başlık altında incelenebilirdi, ancak bu makalede söz konusu yayınlar daha detaylı bir tasnifle ele alınmıştır. Bu manada söz konusu çalışmalar “Yerel Gazete ve Dergilerdeki Yayınlar”, “Yayınlanmış Makale ve Bildiriler”, “Üniversitelerde Hazırlanan Tezler” ve “Konu Hakkında Kitap ve Kitap Bölümleri” gibi başlıklar altında incelenmiştir. Böylece Van âşıklık geleneği ve temsilcilerine yönelik şu ana kadar yapılan çalışmalar hem derli toplu bir biçimde makalede sunulmuş hem de bunların eleştirel ve kronolojik bir bibliyografyası hazırlanmıştır. Kısaca, bu makalede Van âşıklık geleneği araştırmalarının tarihi ele alınmış, ancak yapılan araştırmalardan hareketle Ercişli Emrah hariç, Vanlı âşıkların bilim dünyasında yeterince ilgi görmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Van, âşıklar, âşıklık geleneği, kronoloji.

PDF

___

ADIYAN, Abdurrahman, (2017), Dem Meclisi, İstanbul: İbrişim Yayınları.
ALPTEKİN, Ali Berat ve SAKAOĞLU, Saim, (2002), Ercişli Emrah Bibliyografyası, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ARTUN, Erman, (1996), Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği ve Âşık Feymanî, Adana: Adana Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
ARVAS, Abdulselam, (2003), “Âşık Çağlari”, Şehrivan, 26-31 Ağustos, s. 7.
ARVAS, Abdulselam, (2005), Van Âşıklık Geleneği, (Yüksek Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ARVAS, Abdulselam, (2006), “Van Âşıklar Kahvehanesi”, Dünya’da Van, S. 23: s. 46- 49.
ARVAS, Abdulselam, (2009), “Âşıklar Çay Evi: Günümüz Van Âşıklık Geleneğinden Bir Fasıl”, Turkish Studies, S. 4/3: s. 179-196.
ARVAS, Abdulselam, (2011a), “Şairnameler Üzerine”, Mukaddime, S. 4: s. 43-60.
ARVAS, Abdulselam, (2011b), “Halk Hikâyeciliğinin Dönüşümüne Van’dan Bir Örnek: Âşık Celâlî ve Öykülü Türküleri”, Uluslararası Somut Olmayan Kültürel Miras: Yaşayan Âşık Sanatı Sempozyum Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, s. 273-288.
ARVAS, Abdulselam, (2012), Geçmişten Günümüze Van Âşıklık Geleneği, Ankara: Hâkim Yayınları.
AYNA, Adil, (2004), Van Hikâye ve Türkülerinden Örnekler, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
BALİ, Muhan, (1973), Ercişli Emrah ile Selvihan Hikayesi/Varyantların Tespiti ve Halk Hikayeciliği Bakımından Önemi, Ankara: Atatürk Ünivertesi Yayınları.
BEKKİ, Salahaddin, (1996), “Ercişli Emrah'ın Şâhidesi (Mezar Taşı) Üzerine”, Erciyes, S. 224: s. 21-22. Bölge Gazetesi,( 2003), 30 Ekim-5 Kasım, s. 5, Van.
DUYMAZ, Ali, (1992), “Van’da Halk Hikâyeciliği ve Âşıklık Geleneği”, Van Kütüğü (Haz.: A. Abdulkadiroğlu vd.), Ankara: YüzüncüYıl Üniversitesi Yayınları, s. 335-345.
YAZARSIZ, (1993), “Günümüz Halk Ozanları- Âşık Celâli”, Dünya’da Van, S. 1: s. 22.
YAZARSIZ, (2000), “Günümüz Van Ozanları-Mehmet Akçay (Çağlari)”, Dünya’da Van, S. 21-22: s. 32.
EKİNCİ, Murat, (1999), Molla Bozo ve Timurlenk Bozkurt’un Şiirleri, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
FEYAT, Mehmet, (2002a), “Ozanlarımız-Gönül Gözü ile Gören Âşık: Celâli”, Hazan, S. 26: s.11.
FEYAT, Mehmet, (2002b), “Ozanlarımız-Âşıklar Kahvesinin Nöbetçi Âşığı: Çağlari”, Hazan, S. 27: s.10.
GÜNGÖR, Cenap, (1995), Van Bölgesinde Tarihi Açıdan Halk Kültürünün İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
HAMZADAYI, Ergün, (2000), Ercişli Emrah İle Selvihan Hikâyesi, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
İki Nisan Gazetesi, (1971), S. 5030: s. 6, Van.
İki Nisan Gazetesi, (1971), S. 5033: s.6, Van.
İki Nisan Gazetesi, (1973), S. 6649: s. 2, Van.
İki Nisan Gazetesi, (1973), S. 6657: s. 1, Van.
KARAMAN, Nevzat, (1996), Âşık Hayrettin-Hayatı-Sanatı-Eserleri, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
KAYA, Doğan, (1994), Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsati, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
OĞUZ, Öcal, (1994), Yozgat’ta Halk Şairliğinin Dünü ve Bugünü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
OĞUZBAŞARAN, Bekir, (2000), “Âşık Celâli’yi Nasıl Tanıdım?”, Hazan, S. 5: s. 4.
OĞUZBAŞARAN, Bekir, (1992), “Şiirlerde Van ve Vangölü”, Van Kütüğü (Haz.: A. Abdulkadiroğlu vd.), Ankara: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, s. 438-512.
ÖZARSLAN, Metin, (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
PEKSÖZ, Nuri, (1995), Vanlı Âşık Mehmet Ali Akdağ, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
POYRAZOĞLU, Ahmet, (2001), Ercişli Âşık Emrah Deyişleri, İstanbul: Eminönü Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları.
SAKAOĞLU, Saim, (1987), Ercişli Emrah, Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları. SARAÇOĞLU, Ali, (1999), Ercişli Emrah/Gökyüzünde Bölük Bölük Turnalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
SARGIN, Hatice, (2014), Çankırı Âşıklık Geleneği ve Âşık Durmazî, Çankırı: Çankırı Belediyesi Yayınları.
TALAY, Aydın, (1998), Bizim Eller Van, Ankara: Van Belediye Başkanlığı Yayınları.
TAN, Nail-TURHAN, Salih, (2001), Van Halk Müziğine Giriş, Ankara: Van Valiliği Yayınları.
TOPRAK, Ahmet Murat, (2006), Ercişli Âşık Ummani Poyrazoğlu’nun Şiirleri ve “Ercişli Emrah ile Selbi Han Hikâyesi” ile Ozan Ümit Kayaçelebi’nin Şiirleri ve Van Rivayetleri, (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi.
TÜRKMEN, Fikret, (1992), Türk Halk Edebiyatının Ermeni Kültürüne Tesiri, İzmir: Akademi Kitabevi.
Van Belediye Bülteni, (1998), S. 29: s. 12, Van.
Vanlıların Sesi Dergisi, (1994), S. 25-26: s. 25, Van.
YAŞAR, Seyfullah, (1998), Âşık Ahmet Poyrazoğlu (Hayatı-Sanatı-Şiirleri), (Basılmamış Lisans Tezi), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi.