TÜRKİYE’DE ULUS İNŞASININ BİLİMSEL TEMELLERİ

Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı nüfus bakiyesi üzerine kurulmuş bir ulus devlettir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Osmanlı’dan kalan nüfusu ulusa dönüştürmek amacıyla siyasal, sosyal ve kültürel alanlarda köklü reformlara gidilmiştir. Cumhuriyet’in yöneticileri söz konusu reformları hayata geçirirken tek yol gösterici olarak bilimi görmüşler ve yapıp ettiklerini bilimsel bir çerçeveye oturtmaya çalışmışlardır. Bu çalışma, Erken Cumhuriyet dönemi ulus inşa sürecinin bilimsel arka planını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada, Türkiye’de ulus devlet anlayışının ve ulusal egemenlik ilkesinin Jean Jacques Rousseau’nun genel/milli irade kuramı temel alınarak oluşturulduğu savunulmaktadır. Rousseau’cu bir çizgide milli/genel iradenin tekliği, bölünemeyeceği ve devredilemeyeceği ilkelerinden hareket edilerek 1921 ve 1924 anayasaları ile benimsenen kuvvetler birliği ilkesi doğrultusunda Cumhuriyet’in ulus tanımının kendi içinde yekvücut, organizmacı ve dayanışmacı bir ulus tanımı olduğu iddia edilmektedir. Çalışmada, erken Cumhuriyet döneminde Türkiye’de ulus inşa sürecinin iki aşaması olduğu iddia edilmektedir. Ulus inşa sürecinin ilk aşamasını teşkil eden 1920’li yıllarda Ziya Gökalp aracılığıyla Türkiye’ye taşınan Emile Durkheim sosyolojisinin ulus inşasının kuramsal altyapısını oluşturduğu ileri sürülmektedir. 1920’li yılların sonu ile birlikte Cumhuriyet’in ulus inşa sürecinde kırılma yaşanmıştır. Cumhuriyet’in meşruiyet kaygısıyla koptuğu Osmanlı-İslam geçmişi atlanarak ulusal kimlik tarihin daha eski dönemlerinde aranmaya başlanmıştır. Çalışmada, ulus inşa sürecinin ikinci aşamasını oluşturan 1930’lu yıllarda ulusal kimliğin Eugéne Pittard’ın Avrasyacı tezleri bağlamında tarih, dilbilim, antropoloji ve arkeolojinin verileri ışığında inşa edilmeye çalışıldığı ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Erken Cumhuriyet Dönemi, Ulus İnşası, Durkheim Sosyolojisi

Keywords:

Erken Cumhuriyet Dönemi, Ulus İnşası, Durkheim Sosyolojisi,

PDF

___

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II. 1997. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi: Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri IV. 2006. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını. Ankara.
C.H.F. Nizamnamesi. 1923. Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
C.H.F. Büyük Kongresi Tutanakları. 1927. Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
C.H.P. Programı. 1935. Ankara: Ulus Basımevi.
C.H.F. Nizamnamesi ve Programı. (1931). Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
Copeaux, Etienne. 1998. Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çaymaz, Birol. 2019. Türkiye’de Vatandaşlığın İnşası. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Durgun, Şenol. 2014. Ulus İnşâsı ve Milliyetçilik. Ankara: A Kitap.
Durkheim, Emile. 2020. Toplumsal İşbölümü. Çev. Özer Ozankaya. İzmir: Cem Yayınevi.
Erdal, İbrahim. 2020. “Tarihin Kimlik ve Kültür ile İlişkisi Bağlamında Cumhuriyet Dönemi Kurumsal Yapılarda Türk Kimliğinin İnşa Süreci”. Ed. Hayati Beşirli ve Zeynep Serap Tekten Aksürmeli”. Kültür ve Kimlik: Disiplinlerarası Yaklaşım. Ankara: Siyasal Kitabevi, ss. 87-103.
Ersanlı, Büşra. 1992. İktidar ve Tarih: Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu (1929 – 1937). İstanbul: Afa Yayınları.
Gökalp, Ziya. 1976. Yeni Hayat/Doğru Yol. Haz. Müşgân Cunbur. Ankara: Kültür Bakanlığı Devlet Kitapları.
Gökalp, Ziya. 1977. Makaleler IV. Haz. Ferit Ragıp Tuncor. T.C. Kültür Bakanlığı Yayını.
Heper, Metin. 2018. Türkiye’de Devlet Geleneği. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Maksudyan, Nazan. 2007. Türklüğü Ölçmek: Bilimkurgusal Antropoloji ve Türk Milliyetçiliğinin Irkçı Çehresi 1925-1939. İstanbul: Metis Yayınevi.
Mardin, Şerif. 1994. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınevi.
Ökte, Ertuğrul Zekai. 2000. Atatürk’ün Yurtiçi Gezileri (1922-1931). C. 1. İstanbul: Tarihi Araştırmalar Vakfı Yayını.
Parla, Taha. 1993. Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınevi.
Rousseau, Jean Jacques. 2011. Toplum Sözleşmesi. Çev. Vedat Günyol. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. 1921. Kanun No:85.
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. 1924. Kanun No: 491.
Toprak, Zafer. 2020. Atatürk: Kurucu Felsefenin Evrimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tunçay, Mete. 2005. Eleştirel Tarih Yazıları. Ankara: Liberte Yayınevi.