İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA SALVADOR GEMİSİ FACİASI VE TÜRK BASININDAKİ YANSIMALARI

II. Dünya Savaşı’nda kapasitelerinin çok üzerinde yolcu taşıyarak büyük risklerle karşılaşan gemiler doğal nedenlerle ya da çeşitli saldırılarla batmış ve büyük deniz faciaları yaşanmıştır. Çalışmada II. Dünya Savaşı’nda dönemin ulusal basınında yer alan haberler ışığında Salvador faciasının nasıl yaşandığı araştırılmış ve sonuçları ortaya konulmuştur. Bu trajik olay Uruguay bandıralı Salvador gemisinin 1940 yılının sonlarında Bulgaristan’ın Varna limanında başlayan, Marmara Denizi’ne ulaştıktan sonra Silivri sahili yakınlarında kayalıklara çarparak batmasıyla yaşanmıştır. Facia incelenirken ilk aşamada teknik yönden yetersizlikler, yolcuların durumu ve bürokratik mekanizmaların faciaya ilk andan itibaren müdahalelerine odaklanılmıştır. 350’den fazla yolcunun bindiği gemi İstanbul’da bir süre duraklamış ve hazırlıklarını yaptıktan sonra kılavuz kaptan eşliğinde yola çıkmıştır. Buna karşılık, teknik aksamındaki arızanın ve hava koşullarının etkisiyle gemi kısa süre sonra 352 yolcusuyla seyrederken Silivri yakınlarında batmıştır. Çalışmada II. Dünya Savaşı’nda dönemin ulusal basınında Yeni Sabah, İkdam Sabah Postası, Cumhuriyet, Hakikat, Akşam, En Son Dakika ve Kurun gazetelerinde yer alan haberler ışığında Salvador faciasının analizi amaçlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Salvador gemisi faciası Yahudi mülteciler meselesinin sonuçları arasında ihmal edilmiş bir örnektir. Bu örnek tarihsel düzlemde göç ve iltica olgusunun önemini, Türk dış politikasının denge mekanizmalarının yansımalarını çözümlemenin zorunluluğunu ispatlayan örnekler arasında yer almıştır. Çalışma bu yönüyle sosyal ve iktisadi tarih perspektifinden Yahudi mülteciler sorununun Türkiye’ye yansımalarını irdelemeyi öneren bir ön çalışma özelliği de taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Salvador Gemisi, İkinci Dünya Savaşı, Yahudi Göçmenler

PDF

___

Alloumi Rıbhı, 1989, Belgelerle Filistin: Dün, Bugün, Yarın, İstanbul: Alan Yayınları.
Armaoğlu, Fahir, 1991, Filistin Meselesi Ve Arap-İsrail Savaşları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Attıas, Jean-Christophe,, Benbassa, Esther, 2002, Paylaşılamayan Kutsal Topraklar Ve İsrail, Çev. Nihal Önol, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kozanoğlu, Cem, 1995 Ağustos, “Iı. Dünya Savaşı’nda Bir Yahudi Gemisinin Silivri’de Karaya Vurup Parçalanışının Acıklı Öyküsü”, Toplumsal Tarih, S.20: S.38-40.
Berkes, Niyazi, 1997, Unutulan Yıllar, Yy. Hz. Ruşen Sezer, İstanbul: İletişim Yayınları.
Boran, Behice, 1941 Sonteşrin, “Dünyanın Gidişi”, Yurt Ve Dünya, S. 11: S. 264-268.
Bourke, Joanna, 2001, The Second World War: A People’s History, Oxford: Oxford University Press.
Collıer, Paul, 2005, The Second World War 4 The Mediterrranean 1940-1945, London: Routledge,
Danacıoğlu, Esra, 1995 Aralık, “Silivri Faciası Üzerine”, Toplumsal Tarih, S.24: S.11- 15.
Erhat, Azra, 1996, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kodal, Tahir, 2007, “Türk Arşiv Belgelerine Göre Iı. Dünya Savaşı Yıllarında 1939-1945 Türkiye Üzerinden Filistin’e Yahudi Göçleri,” Atatürk Dergisi, 5 3, 133-163.
Marshall, Logan, 1915, Thrilling Stories Of The Great War: On Land And Sea In The Air Under The Water, L.T. Myers, 1915.
Ofer, Dalia, 1984 “The Rescue Of European Jewry And Illegal Immigration To Palestine İn 1940. Prospects And Reality: Berthold Storfer And The Mossad Le’aliyah Bet”, Modern Judaism, V. 4, No. 2, May, S. 159-181.
Rubın, Barry, 1989, Istanbul Intrigues, New York: Mc Graw Hill.
Schulz, Reiner, 2012, “The Heimschaffungsaktion Of 1942–43: Turkey, Spain And Portugal And Their Responses To The German Offer Of Repatriation Of Their Jewish Citizens”, Holocaust Studies, 18:2-3, 49-72, Doı: 10.1080/17504902.2012.11087304
Şanlı, Süleyman, 2019, Jews Of Turkey: Migration, Culture And Memory, New York: Routledge.
Yergın, Daniel, 2003, Petrol: Para Ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü, Çev. Kamuran Tuncay, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
BCA, “Uruguay Bayraklı Salvador Gemisinin Silivri Yakınlarında Battığı”, 30.10.0.0. 171.184.14. 183 14-12-1940.
BCA, “Çankaya, Beyoğlu ve Bakırköy Kaymakamlıklarına Daniş Yurdakul, Ahmet Kınık ve Gafur Soylu’nun Tayinleri”, 30.10.0.0. 126.45.12. 21-12-1938.
BCA “Malatya Valisi Fahri Özen’in Emekliye Sevki ve Ankara Vali Muavini Ahmet Kınık’ın Malatya Vali Vekilliği’ne Tayini”, 30.18.1.2. 104.2.47. 25-11-1943.
BCA “Eskişehir’de Vukua Gelen Sel Felaketi Dolayısıyla Aldığı Geniş Umumi Tedbirler Yanında Sağlık ve Sosyal Yardım İşlerinde de Başarılı Hizmetinden Dolayı Vali Ahmet Kınık’ın Takdirname ile Taltifi”, 30.18.1.2. 122.29.2. 23-03-1950.
BCA “Ahmet Kınık’ın Seyhan, Turgut Babaoğlu’nun Malatya, Arif Özgen’in Eskişehir, Şakir Cenalp’in İçel Valiliklerine Tayinleri”, 30.18.1.2. 123.71.5. 14-09-1950.
BCA “Ahmet Kınık’ın Kayseri Valiliğine Tayini”, 30.18.1.2. 147.51.19. 05-10-1957.
BCA “Karakoçan Kaymakamlığı’na Ahmet Kınık’ın Tayini”, 30.11.1.0. 146.13.13. 30-05- 1941.
Bkz. “Avrupa’dan Türkiye’ye Gelen Mültecilere Hükümeti İyi Muamelesi ile Mr. Eliash’ın Türkiye’deki Görüşmelerinden Dolayı Filistin Yahudi Azınlığının Hükümetimize Teşekkürü”, BCA 30.10.0.0. 266.793.45. 30-05-1944.
BCA “Romen Yahudi Mültecilerini Taşıyan İki Motorun Saldırıya Uğradığı Birinin Battığı ve Diğerinin Boğulduğu, Diğer Yolcuların ise İstanbul’a Nakil Edileceği”, 30.10.0.0. 117.814.3. 09-08-1944.
Kurun, n. 7176-1266, 02 İkincikânun 1938.
Cumhuriyet, n. 5629, 12 İkincikânun 1940.
Yeni Sabah, n. 932, 13 Kânunuevvel 1940.
Cumhuriyet, n. 5872, 13 Birinci kânun 1940.
Cumhuriyet, n. 5872, 13 Birinci kânun 1940.
Cumhuriyet, n. 5872, 13 Birinci kânun 1940.
Akşam, n. 7956, 13 Kânunuevvel 1940.
En Son Dakika n. 465, 14 Kânunuevvel 1940.
Hakikat, n. 145, 14 Kânunuevvel 1940.
Akşam, n. 7957, 14 Kânunuevvel 1940.
Yeni Sabah, n. 933, 14 Kânunuevvel 1940.
İkdam, n. 485, 14 Birinci kânun 1940.
İkdam, n. 485, 14 Birinci kânun 1940.
Yeni Sabah, n. 933, 14 Kânunuevvel 1940.
Akşam, n. 7958, 15 Kânunuevvel 1940.
https://simple.wikipedia.org/wiki/Salvador_(immigration_ship) [Erişim Tarihi: 23.07.2021]
https://www.sisligazetesi.com.tr/olum-gemileri-salvador-struma-5647h.htm [Erişim Tarihi: 23.07.2021]
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/salvador-ve-mefkure-gemilerinin-hazin-hik-yesi- 39192573/5 Ekim 2000/Erişim Tarihi: 23.07.2021
https://www.salom.com.tr/arsiv/haber-101804- br_zamanlar_silivriacutede_silivria_yahudi_cemaati.html [Erişim Tarihi: 23.07.2021]