TÜRK TOPLUMUNUN ÇİN COVİD-19 AŞISINA OLUMSUZ TEPKİSİNİ AÇIKLAMAK: TÜRKİYE-ÇİN İLİŞKİLERİNİN ROLÜ

Temel olarak insan sağlığına karşı bir tehdit oluşturmuş olan COVID-19, aynı zamanda iki yıla yakın bir süredir hem küresel hem de ulusal anlamda inşa edilmiş olan toplumsal, ekonomik ve siyasi düzeni de olumsuz etkilemiştir. Türkiye’nin bir Çin firmasından COVID-19 aşısı satın aldığı resmi olarak açıklandığında, sosyal medyada, sokak röportajlarında ve araştırma şirketleri tarafından yapılan anketlerde, Türk halkının bu duruma tepkisinin olumsuz olduğu görülmüştür. Bu yazıda, söz konusu olumsuz tepkiyi anlamak amacıyla, bazı belirli sorunlara odaklanılarak Türk-Çin ilişkileri gözden geçirilmiştir. Bu sorunlardan birinin, Türk halkının Çin aşısına olumsuz tavır göstermesinin nedeni olup olmadığı sorgulanmıştır. Sincan meselesi Türkiye ile Çin arasındaki gerilimi arttıran önemli sorunlardan biridir. Bunun yanında, yakın dönemde bazı önemli projelerin iptali ve çatışan bazı bölgesel politikalar, iki ülke arasındaki ilişkileri etkilemiştir; ancak askeri ve ekonomik işbirliğinin gelişmesini engellememiştir. Bu yazı, Türk-Çin ilişkilerine ilişkin bu meselelerin yanında Türk halkının Sinovac aşısına olumsuz tepki göstermesinin nedeni olarak 1990’ların ortasından itibaren Türkiye’nin Çin karşısındaki artan ticaret açığına ve 2000’lerde ucuz ve kalitesiz Çin mallarının Türk piyasalarıni istila etmesine odaklanmaktadır. Bu dönemde Türk tüketicisinin, ucuz Çin mallarına yönelik talebinin önce arttığı, bir süre sonra bu malların kalitesiz ve sağlığa zararlı oldukları gerekçeleriyle azaldığı görülmüştür. Sonuç olarak, Türk halkının Çin mallarına ilişkin bu tecrübesinin Çin COVID-19 aşısına karşı olumsuz tepki gösterilmesinin en önemli nedeni olduğu tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

COVID-19 aşısı, Çin malı algısı, Ticaret açığı, Türkiye-Çin ilişkileri

PDF

___

Adibelli, Barış 2016. Çin'in Dünya Düzeni: Pax Sinica, İstanbul: Iq Kültür Sanat Yayıncılık.
Akdağ, Zekeriyya 2019. “Türkiye Çin İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi” Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Vol.1, No. 1, pp. 40-57.
Arrighi, Giovanni 2007. Adam Smith in Beijing: Verso, London and New York. Dr. Öğr. Üye. M. Nergis ATAÇAY 50
Arpacik, Cihat 2021. “Araştırma: Kovid-19 aşısına en çok AK Parti’liler en az İYİ Partililer güveniyor,” Independent Türkçe, January 26: https://www.indyturk.com/node/306361/haber/ara%C5%9Ft%C4%B1rma-kovid-19- a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1na-en-%C3%A7ok-ak-partililer-en-az- i%CC%87yi%CC%87-partililer-g%C3%BCveniyor Last Accessed: April 24, 2021.
Artan, Gökhan and DİKİCİ, İlkay 2019. “Çin'in İstanbul Ticaret Ataşesi Songfeng: Türk ekonomisine güveniyoruz”, DHA, November 5: https://www.dha.com.tr/ekonomi/cinin- istanbul-ticaret-atasesi-songfeng-turk-ekonomisine-guveniyoruz-1735514 Last Accessed: February 7, 2022.
Artan, Gökhan 2020. “Çin İstanbul Başkonsolosu korona virüsü ile ilgili son gelişmeleri açıkladı”, Hürriyet, February 9: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/cin-istanbul- baskonsolosu-korona-virusu-ile-ilgili-son-gelismeleri-acikladi-41443476 Last Accessed: May 20, 2021.
Atli, Altay and Sadık ÜNAY 2014. “Küreselleşme Sürecinde Türkiye-Çin Ekonomik İlişkileri”, Seta Analiz, Vol. 96, http://file.setav.org/Files/Pdf/20140610182601_kuresellesme-surecinde-turkiye-cin- ekonomik-iliskileri-pdf.pdf Last Accessed: June 20, 2021.
Babacan, Nuray 2021. “Sırası gelenlerin yüzde 25'i aşıdan kaçtı”, Hürriyet, April 13: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sirasi-gelenlerin-yuzde-25i-asidan-kacti-41785990 Last Accessed: March 30, 2021.
“Bakan Koca: 2.8 milyon doz BioNTech aşısı Türkiye’ye geldi”, March 30, 2021. https://www.bloomberght.com/bakan-koca-biontech-asisi-birkac-gun-sonra-baslayacak- 2277612 Last Accessed: May 29, 2021.
“Bakan Koca: Çin sözleşmeye uymadı, Sinovac aşısı teslimatını 100 milyon doz eksik yaptı”, April 30, 2021. https://tr.euronews.com/2021/04/30/bakan-koca-turkiye-ilac-ve-t- bbi-cihaz-kurumu-sputnik-v-as-s-n-n-acil-kullan-m-na-onay-ver Last Accessed: February 24, 2021.
“Bloomberg: Çin, koronavirüs aşısıyla siyasi ve ekonomik nüfuzunu artırmak istiyor”, December 30, 2020. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55478439 Last Accessed: March 19, 2021.
Büyükşahin, Taylan 2014, “İmaj düzeltmek için Türkiye’ye geliyorlar”, Dünya Gazetesi, April 24: https://www.dunya.com/ekonomi/imaj-duzeltmek-icin-turkiye039ye-geliyorlar- haberi-244877 Last Accessed: June 12, 2021
Chen, Song 2021, “People's rights fully respected in Xinjiang”, China Daily, January 14: https://global.chinadaily.com.cn/a/202101/14/WS5fff8387a31024ad0baa273a.html Last Accessed: March 17, 2021.
Çiçek, Recep and Recep KOYUNCU 2007, “Dünya Pazarının Dengesini Sarsan Ülke ‘Çin’:Çin Mallarının Pazarlama Bileşenleri Fiyat, Mamul, Dağıtım, Tutundurma Açısından İncelenmesi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, No. 2, pp. 45-64.
“Çin’den 3,5 milyon doz aşı geldi”, January 29, 2021. https://www.trthaber.com/haber/gundem/cinden-35-milyon-doz-asi-geldi-551776.html Last Accessed: February 27, 2021.
“Çin'den Türkiye'ye medikal malzeme yardımı”, March 26, 2021. https://www.trthaber.com/haber/turkiye/cinden-turkiyeye-medikal-malzeme-yardimi- 470450.html Last Accessed: April 29, 2021.
“Çinlilerden Türkiye'nin desteğine teşekkür” February 1, 2021. https://www.trthaber.com/haber/dunya/cinlilerden-turkiyenin-destegine-tesekkur- 458046.html Last Accessed: April 28, 2021.
Çolakoğlu, Selçuk 2012 “Türkiye-Çin İlişkileri: Tek Taraflı Aşk mı?” Ortadoğu Analiz, Vol. 4, No. 45, pp. 53-66.
Ekrem, Erkin 2012 “Türkiye-Çin İlişkilerinin 40 yılı 1971-2011”, Stratejik Düşünce Enstitüsü Raporu, Ankara, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/106065/mod_resource/content/1/13.%20% 20konu%20T%C3%BCrkiye- %C3%87in%20Stratejik%20%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi%20%C4%B0i%C5%9Fki leri%20--TUrkiye-Cin_iliskilerinin_40_Yili_%281971-2011%29-Erkin%20Ekrem.pdf.
Erdem, Ali Kemal 2020“Kovid-19 aşı anketi sonuçlandı 11 Aralık'ta yapılacak Çin aşısına güven 1,9, üretim aşamasındaki Türk aşısına 46,8”, Independent Türkçe, December 2: https://www.indyturk.com/node/280201/haber/kovid-19- a%C5%9F%C4%B1-anketi-sonu%C3%A7land%C4%B1%E2%80%A611- aral%C4%B1kta-yap%C4%B1lacak-%C3%A7in-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1na- g%C3%BCven-19-%C3%BCretim Last Accessed: April 16, 2021.
Ergenç, Ceren 2015, “Can Two Ends of Asia Meet? An Overview of Contemporary Turkey-China Relations”, East Asia, No. 32, pp. 289-308.
“Dampingli ithalata önlem”, September 26, 2002. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dampingli-ithalata-onlem-100022 Last Accessed:June 9, 2021.
“Doksanlardan günümüze Türkiye’de Çin malı algısı”, January 3, 2017. http://turkish.cri.cn/1781/2017/01/03/1s180516.htm Last Accessed: May 25, 2021.
“Global Opposition To U.S. Surveillance And Drones, But Limited Harm To America’s Image, Many in Asia Worry about Conflict with China”, July 14, 2014. https://www.pewresearch.org/global/2014/07/14/chapter-2-chinas-image/ Last Accessed: July 29, 2021.
Karaca, R. Kutay, “On the Misperceptions between the Peoples of Turkey and China”, Journal of Middle Eastern and Islamic Studies in Asia Vol. 7, No. 1, pp. 101-118.
“Koronavirüs aşısı olmayı düşünüyor musunuz?”, November 11, 2020. https://www.turkiyeraporu.com/koronavirus-asisi-olmayi-dusunuyor-musunuz Last Accessed: July 17, 2021.
Lavi, Galia and Gallia LINDENSTRAUSS 2016, “China and Turkey: Closer Relations with Mixed Suspicion”, Strategic Assessment, Vol. 19, No. 2, pp. 119-126.
“MetroPOLL’den aşı anketi: Yüzde 51,5 sıcak bakıyor”, January 2, 2021. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/metropollden-asi-anketi-yuzde-515-sicak-bakiyor- 1803131 Last Accessed:April 12, 2021.
“Otuz sektörde Çin istilası var”, December 20, 2003. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/30-sektorde-cin-istilasi-var-191036 Last Accessed: Apirl 12, 2021.
Öcal, Alper 2019, “Çin bunu da başardı, 1 trilyon doları geçtiler, Çin artık sadece fason değil”, Habertürk, January 23: https://www.haberturk.com/cinli-markalar-brand-finance- arastirmasinda-1-trilyon-dolari-gecti-2299222-ekonomi Last Accessed: May 16, 2021.
Özpeynirci, Emre 2003, “Türkiye’de 25 Sektör Çin istilasına teslim oldu”, Hürriyet, September 8: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/turkiye-de-25-sektor-cin-istilasina- teslim-oldu-169951 Last Accessed: May 29, 2021.
Pan, Honghui 2016, “Prospects for Sino-Turkish Relations”, Quarterly of International Strategic Studies, Vol. 2, No. 1, pp. 101–117.
Par, Kübra 2020, “Halkın yüzde 60’ı ‘Aşı yaptırmam’ diyor!”, Habertürk, December 5: https://www.haberturk.com/yazarlar/kubra-par-2561/2893450-halkin-yuzde-60i-asi- yaptirmam-diyor Last Accessed: Febuary 14, 2021.
“Poor countries in dire needs of COVID-19 vaccines as developed countries over reserve procurement”, China Daily, February 3: https://www.chinadaily.com.cn/a/202102/03/WS601a0d95a31024ad0baa6f58.html Last Accessed: May 3, 2021.
“Quick, Equal, Affordable Access to COVID-19 Vaccine Must Be Considered Global Public Good, Secretary-General Says in Remarks to Africa Dialogue Series”, May 20, 2020. https://www.un.org/press/en/2020/sgsm20089.doc.htm Last Accessed:July 13, 2021.
“Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: Üreteceğimiz yerli aşıyı bütün dünya ile paylaşırız”, May 7, 2021. https://www.haberturk.com/sanayi-ve-teknoloji-bakani- mustafa-varank-uretecegimiz-yerli-asiyi-butun-dunya-ile-paylasiriz-3064872 Last Accessed: June 19, 2021.
Silver, Laura, Kat DEVLIN and Christine HUANG 2019, “People around the globe are divided in their opinions of China”, Pew Research Center, December 5: https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/12/05/people-around-the-globe-are- divided-in-their-opinions-of-china/ Last Accessed: February 14, 2021.
Smith, Matthew 2019, “‘Made in Germany’ is the best thing you can see stamped on your product”, YouGov, July 2: https://yougov.co.uk/topics/international/articles- reports/2019/07/02/made-germany-best-thing-you-can-see-stamped-your-p Last Accessed: May 12, 2021.
“Son Dakika: Fahrettin Koca o illere dikkat çekti ve günlük vaka sayısını açıkladı.. 28 bin 351 yeni koronavirüs vakası”, November 26, 2020. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-fahrettin-koca-gunluk-vaka-sayisini- acikladi-son-24-saatte-28-bin-351-yeni-vaka-41672072 Last Accessed: July 18, 2021.
“Son Dakika Haberi: Bakan Koca: 270 milyon doz aşı için anlaşmamız var”, May 22, 2021. https://www.ntv.com.tr/turkiye/son-dakika-haberi-bakan-koca270-milyon-doz-asi- icin-anlasmamiz-var,XcMAO0NieUOEXJ68CjCH8Q Last Accessed: 25 June, 2021.
Sudagezer, Elif 2018 “Türkiye’de bir ‘Çin malı’ algısı var ancak nükleer santrale plastik oyuncağa yaklaşır gibi yaklaşılmaz”, Sputnik, August 9: https://tr.sputniknews.com/turkiye/201808091034677327-turkiye-cin-nukleer-santral- trakya-fatih-donmez-elektrik-dogalgaz-enerji/ Last Accessed: June 6, 2021.
Tarigan, Edna and Victoria MILKO 2021, “Indonesia Starts Mass COVID Vaccinations Over Vast Territory”, The Diplomat, January 14: https://thediplomat.com/2021/01/indonesia-starts-mass-covid-vaccinations-over-vast- territory/ Last Accessed: April 9, 2021.
“Toplumda aşı yaptırmama eğilimi güçleniyor...”, December 15, 2020. https://www.ipsos.com/tr-tr/toplumda-asi-yaptirmama-egilimi-gucleniyor Last Accessed: Febuary 13, 2021.
“Turkey’s Uighurs fear betrayal over Chinese vaccines and trade”, February 24, 2021. https://www.ft.com/content/cfe12bed-fcdb-44e9-b577-031f51906bd8 Last Accessed: June 12, 2021.
TUİK, https://www.tuik.gov.tr/ Last Accessed: April 24, 2021.
“Türkiye'nin 'aşı ikna timleri' dünya basınında”, April 27, 2021. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/turkiyenin-asi-ikna-timleri-dunya-basininda-41798022 Last Accessed: July 18, 2021.
“Türkiye'nin en uzun yılı 2015: Ülkenin kalbinde saldırı, çifte seçim”, December 31, 2015. https://sptnkne.ws/qs5S Last Accessed: April 19, 2021.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Dünya Ticaret Örgütü’ne Üyeliğinin Getirdikleri”, Ekonomik Forum, Vol. 11, 2004, pp. 48-59, http://www.dtik.org.tr/dc/editor/file/raporlar/tobb-cinraporu.pdf Last Accessed: July 29, 2021.
Üngör, Çağdaş 2017a, “Türk-Çin İlişkileri: Sorun ve İmkan Alanları”, Türkiye Sosyal Ekonomik ve Siyasal Araştırmalar Vakfı: http://www.tuses.org.tr/userfiles/files/TUSES%20Cin%20Tuerkiye%20Cagdas%20Ung or%20pdf1.pdf Last Accessed: June 28, 2021.
Üngör, Çağdaş 2017b, “Türkiye’de Çin Karşıtlığının Dinamikleri Üzerine Bazı Düşünceler”, paper delivered Türkiye 2. Çin Çalişmalari Konferansı, April 27, Ankara: https://www.academia.edu/34268036/T%C3%BCrkiyede_%C3%87in_Kar%C5%9F%C 4%B1tl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n_Dinamikleri_%C3%9Czerine_Baz%C 4%B1_D%C3%BC%C5%9F%C3%BCnceler_A_Few_Thoughts_on_the_Dynamics_of _Anti_China_Sentiment_in_Turkey Last Accessed: June 12, 2021.
Üngör, Çağdaş 2020 “Covid-19 Krizi Işığında Çin Dış Propagandasının Dünü, Bugünü” Toplumsal Tarih, No. 323, pp. 32-36
Widianto, Stanley 2021, “Wariness in Indonesia as Chinese Sinovac COVID-19 jabs start”, Reuters, January 30: https://www.reuters.com/article/health-coronavirus- indonesia-healthcare-idINKBN29I0ZL Last Accessed: April 23, 2021.
Yilmaz, Aykut 2021 “Aşıda kapasite kullanılmıyor!”, Milliyet, 16 April: https://www.milliyet.com.tr/gundem/asida-kapasite-kullanilmiyor-6482973 Last Accessed: July 15, 2021.