TARİHİ TÜRK ŞİVELERİNDE BOL- > OL- FİİLİNİN İKTİDAR VE İMKÂN BİLDİRMESİ ÜZERİNE

Öz The ruralship (competency) of verbs in Turkish are realized bu compound verb structure. There are a Naim verb and a helping verb in a compound verb. In this study the compound form of bol->ol- helping verb which shows ruralship and competency by forming a compound verb with a main verb -verbal verbs, verbal nouns, verbal adjectives and some modals- in Turkish accents. Suffixes of main verbs in before the verb bol- are differantiel, frequency of occurence shows alteration. Some of them are never used in a period, some of them are used in every period and area. As an example one of compound verbs -sA to show power and opportunity of the verb bol- those were made with tehir mode suffixes have seen commonly since the Karahanlı Turkish.-A,-U,-I and -gAll and -p suffixes are used on this duty substantially. In Turkish the verb bol- associates not only with the verbal adverb form but also verbal noun and verbal adjective forms to show power and opportunity In old Turkish -mAk+I bol- and +sız/+siz suffixes with possesive suffixes, -mAksIz bol- form determined. Toa lesser extend verbal noun -gU and -gUIUk suffixes are seen. -taçı/-teçi, -ur/-ür, -ar/-er, -gan/-gen, - mıĢ/-miĢ,- mas/-mes,-maz/-mez suffixes from verbal adjectives have been used on this duty. On Çağatay Turkish opportunity statement with verbal adjectives increase instead of verbal adverb. -ur/-ür, -ar/-er, -gan /-gen, -mıĢ/-miĢ, -mas/-mes suffixes are added to main verb to determine power and opportunity.

Anahtar Kelimeler:

Tarihi Türk ġiveleri, birleĢik fiil, yardımcı fiil bol-

PDF

___

ATA, Aysu (1997), Nasırü’d-din Bin Burhanü’d-din Rabguzi, Kısasü’l-Enbiya I, Ankara: TDK Yayınları
BANGUOĞLU, Tahsin (1990), Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları
BARUTÇU, Sema (1998), Üç İtigsizler, Ankara: TDK Yayınları
BARUTÇU, Sema (1996), ‘Alî Şîr Nevāyî, Muĥākemetü’l- Luİateyn, Ankara: TDK Yayınları
CENGİZ, Halil Erdoğan(1983), Divan Şiiri Antolojisi, Ankara: Bilgi Yayınevi
CİN, Ali (2012),Mesud Bin ahmed, Süheyl ü Nev-Bahār, İnceleme-Metin-Dizin, Konya: Eğitim Yayınevi
DEMİRCİ, Kerim (2008) “Dilbilgiselleşme Üzerine Bir İnceleme ”, Bilig, Bahar, 45: 131-144
DENY, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Çev. Ali Ulvi Elöve), İstanbul
DEVELİ, Hayati ( 1995), “-sa Eki Nedir? Kip mi, Zarf-Fiil mi? ”İlmî Araştırmalar-I(Dil, Edebiyat ve Tarih incelemeleri): 91-94
ECKMANN, Janos (1988) Çağatayca El Kitabı, (Çev. Günay Karaağaç), İstanbul, İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları
ECKMANN János (1956 ), Nehcü’l-Feradis, II. Metin, Ankara: TDK Yayınları
ERASLAN Kemal(1999), Mevlānā Sekkākî Divanı, Ankara: TDK Yayınları
ERASLAN, Kemal (2004), “Tarihi Yazı Dilllerinde -İu/-gü , -ķu/ -kü İsim-Fiil Eki, Yapısı, İşlevi, Kullanılışı ve Genişlemiş İekilleri ”, Zeynep Korkmaz Armağanı, Ankara: TDK Yayınları,
ERCİLASUN, Ahmet Bican (1984) , Kutadgu Bilig Grameri –Fiil, no:33, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını
ERDAL, Marcel (2004), A Grammar of Old Turkic, Brill Handbook of Oriental Studies, LeidenBoston.
ERGİN, Muharrem (1997), Dede Korkut Kitabı-I, Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: TDK Yayınları
ERGİN, Muharrem (1997), Dede Korkut Kitabı-II, İndeks-Gramer, Ankara: TDK Yayınları
ERGÖNENÇ Dilek ( 2006) “Nogay Türkçesinde Sıfat-fiillerle Kullanılan Bol- Fiilinin İşlevleri”, Karadeniz Araştırmaları, 10: 148-156
ERGÖNENÇ, Dilek (2017), “ İhtimal ve Tahmin Anlamı Veren Kiplik İfadeleri ve Nogay Türkçesi Örneği ”, Dil Araştırmaları, 21: 51-60
ERSAN, Raziye (2015) Altun Yaruk Bağlamında Eski Uygurcada Fiil Birleşmeleri, Hacettepe Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
GABAİN, A.Von (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın), Ankara: TDK Yayınları
GÜLSEVİN, Gürer (1990) “Türkçede –sa İart Gerundiumu Üzerine” Türk Dili, 467:276-279.
KARAAĞAAÇ, Günay (1997), Lutfî Divanı, Ankara: TDK Yayınları
KARAHAN, Leyla (1995). “-sa / -se Eki Hakkında.” Türk Dili, 516: 471-474
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi(1989),Seyf-i Sarāyî, Gülistan Tercümesi, Ankara: TDK Yayınları
KAŞGARLI, Raile Abdülvahit (2015) “Bol- Fiilinin Yeni Uygurcadaki İşlevi Üzerine”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi LI:96-135
KAYA, Ceval (1994), Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: TDK Yayınları
KOÇ, Nurettin (2002) “ İyelik Ekleri, Fiilimsiler ve –sa /-se Eki Üzerine ” Türk Dili Dergisi, 605:430-437
KORKMAZ, Zeynep (1959) “Türkiye Türkçesinde İktidar ve İmkân Gösteren Yardımcı Fiiller ve Gelişmeleri ” TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları:107-124
ÖZKAN, Mustafa (1993), Mahmūd B. Kādî-i Manyās, Gülistan Tercümesi Giriş- İncelemeMetin- Sözlük, Ankara: TDK Yayınları
ÖZMEN, Mehmet (2010), "Olmak Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiil Çekimleri Üzerine", Türk Dili Üzerine Makaleler, Ankara: Akçağ Yayınları:489-499
ÖZMEN, Mehmet ( 2001 ), Ahmed-i DāǾî Divanı, Ankara: TDK Yayınları
SEVGİ, Ahmet, SEVİNDİK, Hakan (2016 ),Cezeri Kasım Paşa (Safi) Divanı, Konya: Palet Yayınevi
TANÇ, Mustafa (2005) “Çağdaş Kıpçak Grubu Türk Lehçelerinde Bol- Yardımcı Fiilinin İktidar ve İmkân Bildirmesi Üzerine ”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Bahar, Ankara: TDK. Yayınları, 19: 81-101
TİMURTAŞ, F. Kadri (1994), Eski Türkiye Türkçesi (XV. Yüzyıl, Gramer, Metin, Sözlük), İstanbul: Enderun Kitabevi
TOPARLI Recep, Argunşah Mustafa (2008), MuǾinü’l-Mürîd, Ankara: TDK Yayınları
TURAN, Zikri (1996),“Eski Anadolu Türkçesinde Ol- Cevherî Fiili” TDAY-Belleten Ankara: TDK Yayınları:265-289
TURGUNBAYER, Caştekin (2008), “Kırgız Türkçesindeki Bol- Fiilinin İşlevleri ve Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları”, Türkbilig, 15: 126-135
TÜRK, Vahit (1995) “Eski T.de –gu / -gü Eki ve İşlevleri ”,Tuncer Gülensoy Armağanı Kayseri: Bizim Gençlik Yayınları:351-358
UÇAR ERDEM Filiz Meltem (2016a),“Çağatay Türkçesinde Tasvir Fiilleri”, Türkbilig, 32: 21-56.
UÇAR ERDEM Filiz Meltem (2016b), “Çağatay Türkçesinde Bol- Fiilinin Çok Anlamlı Yapısı ” Dil Araştırmaları, Güz, 19: 125-151
YÜKSEL, Zühâl (2001), “Kırım Türkçesinde Ol- Yeterlik Fiili”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Güz/I, 12/1:16-26