KUTSAL NESNELER BAĞLAMINDA “ALEM GEZDİRMEK” RİTÜELİ
Öz Tarihsel uzam içerisinde toplumu etkileyen bazı olaylar sonucunda ortaya çıkan ritüeller, bir toplum ya da toplumun belli grupları tarafından belirli zaman aralıklarıyla tekrar edilen, sosyal hayatın bilinç dışı temellerini oluşturan önemli sembolik parçalardır. Bu anlamda bir ritüeli incelemek, bilinç dışı yapıların incelenmesi gerekliliğini zorunlu kılmaktadır. Çünkü öznenin zihni ve her türlü kültürel cevap, bilinç dışı yapının içinde ifade edilmeyi bekler. Bu noktada bir ritüeli anlamak, onu etki altına alan bütün unsurlarla birlikte incelendiğinde mümkün olacaktır. Ritüellerin tanım ve yapıları itibarıyla uygulamadaki küçük farklılıklarını; toplumun kesimleri açısından birey ve toplum psikolojisi, kültür aktarımı sırasındaki algı değişiklikleri, bilinç dışı inançları belirlemiştir. Sosyal ve kültürel bir olayı sadece doğuş ve kökleriyle açıklamak yeterli değildir. Aksine, her bir etken toplumun ve kültürün algı sisteminin bütünü içinde açıklanmalıdır. Ritüellerle ilgili sorulan sorulara alınan cevaplar benzerlik gösteriyor olsa da ritüeli uygulayan kişilerin sosyokültürel, sosyoekonomik ve sosyopolitik altyapısı farklılık gösterebilir. Kars-Iğdır illerinde “alem gezdirmek” şeklinde isimlendirilen ritüelin temel formu, belli bir grubu/toplumu etkilemiş bir olay sonucu ortaya çıkmış olmasıdır. Alem gezdirmek ritüeli adı geçen bölgelerde gerçekleştirilen derleme ve gözlemlerle incelenmiş, söz konusu ritüelin yapısına ve doğumuna yönelik tarihî ögeler/kabullerin yanı sıra toplumsal, kültürel ortamın oluşumuna ve sürdürülmesine katkısı gibi farklı boyutlar/işlevler gözlenmiştir. Bu şekilde yapılmış çalışmalar, öznenin psikolojisinin anlaşılması ile yerel/ulusal kültürel birikimlerin belirlenme aşamasında, verilerin sağlanmasına yardımcı olacaktır.
___
- ÇORUHLU, Yaşar (2011), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
- DEMİRCİ, Filiz (2006), “Caferlerin Dini Adet ve Örfleri (Iğdır Örneği)”, Kayseri, Erciyes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Din
Sosyolojisi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- ELİADE, Mircea (1994), Ebedi Dönüş Mitosu, (çeviren. Ümit Altuğ), Ankara, İmge
Kitabevi.
- KARABİBER, Namık Kemal (2007), “Ehl-i Beyt Tasavvuru ve Erken Dönemdeki
Yansımaları”, Ankara, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam
Bilimleri (İslam Mezhepleri Tarihi) Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
- KARAMAN, Kasım (2010), “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat
Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, ss.227-236.
- LÊVİ-STRAUSS, Claude (2013), Mit ve Anlam, (çeviren: Gökhan Yavuz Demir),
İstanbul, İthaki Yay.
- OĞUZ, M. Öcal (2007), “Folklor: Ortak Bellek Veya Paylaşılan Deneyim”, Millî Folklor
74: 5-9.
- ÖNCÜL, Kürşat (2013), Kars Türkmenleri Folklor ve İnançları, Ankara, Hakim
Yayınları.
- ÖNCÜL, Kürşat (2016), “Kasım Otağı Ritüelinin Mitolojik Kökleri ve Sosyo Politik
Altyapısı”, Millî Folklor, 111: 71-79
- ÖZDEMİR, Yaşar (2014) “Ehli Beyt Kavramının Teolojik Analizi”, Çorum, Hitit
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek
Lisans Tezi.
- ÜZÜM, İlyas (2010), “Duygunun Tarihe Meydan Okuması: Tarihi Kerbela Olayının
Tahrifi Bağlamında „Utâk-ı Kasım‟”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela Sempozyumu (I-III). III/
137-141
- ( K.K.1) Mir Ali Ekber Işık; lisans, din görevlisi ( ahund), 42, Kars
- ( KK.2) Mir Habib Kayaş; ilkokul, çiftçi, 86, Kars