RUSÇANIN AĞIZLARINDAKİ TÜRKÇE SÖZCÜKLER1 - Kuzeydeki Vologod ve Arhangel Ağız Grupları A-B Maddeleri ÖrneğindeDr.

Rusça ile Türkçenin dil ilişkileri çok eskilere dayanmaktadır. Bu ilişkininoluşmasında coğrafik koşullar, tarihsel ilişkiler ve sosyal şartlar etkili olmuştur. Ġki dilarasındaki ilişkileri, hem yazı dilinden hem de iki dilin ağızlarından tespit etmekmümkündür.Rusçanın ağızları ile ilgili ilk çalışmalar 19 yüzyılın ilk yarısından itibarenbaşlamaktadır. Bu çalışmaların temelinde Rusçanın lehçe ve ağızları şu şekilde ortayakonulmuştur:Kuzey lehçesi Ladogo-Tihvin, Vologod, Kostrom, Onej, Laç ve BelozerskoBejetsağız gruplarından; Güney lehçesi Batı, Yukarı Dnepro, Yukarı Desnin, KurskoOrlov,Doğu (Ryazan), Tul ağız grupları ile Elets ve Oskol ağızlarından oluşmaktadır.Orta grupta kalıp da lehçe oluşturmayanlar ise Gdov, Pskov, Vladimirsko-Povoljskiyağız grupları ile Novgorod, Seligero-Torjkov ağızlarıdır.Bu çalışmada Türkçe – Rusça tarihî, günümüz dil ilişkileri ve Rusçanın ağızlarıile ilgili kısa bilgi verildikten sonra, Rusçanın kuzey lehçesini oluşturan Vologod veArhangel ağız gruplarındaki Türkçe sözcükler tespit edilecektir. Ayrıca bu ağız gruplarıile Türkçede ortak olarak kullanılan alıntı sözcüklere de değinilecektir. Sonuç kısmındaise değerlendirmelerde bulunulacaktır.

TURKIC WORDS IN RUSSIAN DIALECTS - In the case of Vologodsk and Arhangel dialect groups of North dialects A-B -

Language relations between Russian and Turkic go back to very old times. The formation of this relationship was influenced by historical relations, geographical and social conditions. It is possible to determine the relationship between two languages, both in the written language and in the dialects of the two languages. The first studies on the dialects of Russian began in the first half of the 19th century. On the basis of these studies, the dialects and subdialects of the Russian language were revealed as follows:The northern dialect consists of Ladogo-Tihvin, Vologod, Kostroma, Onej, Lach and Belozersko-Bejets dialect groups; the southern dialect consists of West, Upper Dnepr, Upper Desnin, Kursko-Orlov, East (Ryazan), Tula dialect groups and Elets and Oskol subdialects. Those who do not form dialect in the middle group are Gdov, Pskov, Vladimirsko-Povoljskiy dialect groups and Novgorod, Seligero-Torjkov subdialects. In this study, after giving a brief information about Turkic - Russian historical, contemporary language relations and Russian dialects, Turkic words in the Vologod and Arhangel subdialects, constituting the northern dialect of Russian, is identified. In addition, the quotations used in common in these dialect groups and in Turkic are also mentioned. In the conclusion section, some evaluations are made.

PDF

___

ALABUGİNA, Yu. V. - BEREZOVİÇ, E. L. – GUSEVA, L. G. – ZORİNA, S. V. – RUT, M. E. - SUBBOTİNA, L. A. – TOPOROVA, E. N. (2001), Slovar’ Govorov Russkogo Severa, (Pod. Red. A. K. Matveeva) Tom I A-B, Ekaterinburg, İzdatel‟stvo Ural‟skogo Universiteta.
BURİBAYEVA, M. A. (2013), “Tyurkskie Slova v Russkom Yazıke Kak Rezul‟tat Yazıkovıh Kontaktov”, Vestnik İGLU, s. 99-105.
DEMİRİZ, Elena Napolnova (2009), Rusça ve Türkçe: İki Dil, İki Kültür, İstanbul, Multilingual Yayınları.
DİETRİCH, Ayşe Pamir (2001), Eski Rusça Dilbilgisi, İstanbul, Multilingual Yayınları. JANKOWSKİ, Henryk (2010), “Orta Asya Türk Dillerinin Bazı Ortak Özellikleri”, DTCF Türkoloji Dergisi, Cilt XVII, Sayı 2, Ankara, Ankara Ünv. Basımevi.
KARAAĞAÇ, Günay (2008),Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları.
KASATKİN, L. L. (1993), “Russkie Dialektı i Yazıkovaya politika”, Russkaya Reç’, 2 / 1993, s. 82-90.
KASATKİN, L. L. (2005), Russkaya Dialektologiya, Rossiyskaya Akademiya Nauk İnstitut Russkogo Yazıka im. V.V. Vinogradova, Moskva, Academia.
ÖNER, Mustafa (2009), Kazan Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları.
ÖZEREN, Mehmet (2014), “Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Rusça Sözcükler”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/3, s. 1093-1120.
ÖZEREN, Mehmet (2013), Çağdaş Türk Lehçelerinde Rusçadan Yapılan Kavram ve Gramer Çevirileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ.
STAMOVA, Maria, (2004), “Çok Dillilik Açısından Gagavuz Türkleri”, Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu (8-10 Mayıs 2002), Ankara, DTCF Yay., No: 395, s. 182- 191.
USTA, Halil İbrahim (1990), “Yabancılaşmanın Söz Dizimindeki Görünümleri”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, Temmuz 1990, C: 1990/II, S: 463, s. 56-63.
YANGIN, Alla (2004), “Rusçadaki Türkçe Sözler Üzerine Tematik Bir İnceleme” V. Lefke Edebiyat Buluşması Bildirileri, Yay. Haz. Günay Karaağaç, Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, s. 99-102.
(http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts) (18.10.2017)
https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1339596#sel=105:1,105:1 (31.10.2017)
http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php
http://dialekt.vspu.ru/sites/dialekt.vspu.ru/files/lekciya_2_0.pdf (27.02.2018; 13.47)
https://postnauka.ru/faq/60031 (27.02.2018; 13.50)