ŞEYH OSMAN BİN ALİ’NİN UMURÜ’L-ÜMERA ADLI ESERİ VE DİL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE

Öz Hakkındaki bilgilere sınırlı olarak kendi eserinden ulaĢabildiğimiz ġeyh Osman bin Ali, XVI. yüzyılın ikinci yarısında Mısır Valiliğinde devlet görevinde bulunmuĢ bir Ģahsiyettir. Onun asıl önemini, emekliliği sırasında dönemin Mısır valisi Hasan PaĢa‟ya sunmuĢ olduğu Umurü‟lÜmera adlı siyasetname niteliği taĢıyan eserinde aramak gerekmektedir. Umurü‟l-Ümera‟nın belirleyebildiğimiz iki nüshası bulunmaktadır. Birinci nüsha, “Süleymaniye Kütüphanesi Fatih No. 4188.” envanter numarasıyla; ikinci nüsha ise “Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi No. 5361.” envanter numarasıyla kayıtlıdır. “Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi No. 5361” envanter numarasıyla kayıtlı nüsha, 108 varaktan oluĢmaktadır ve varak numaraları kaydedilmiĢtir. Bu nüshanın her sayfasında 17 satır bulunmaktadır. Ġncelemede esas aldığımız “Süleymaniye Kütüphanesi Fatih No. 4188.” envanter numarasıyla kayıtlı nüshada ise 120 varak bulunmaktadır ve bu nüshanın varak numaraları kaydedilmemiĢtir. Nüshanın her sayfasında 17 satır bulunmaktadır. Bu çalıĢmada, sözü edilen el yazması eserin tanıtması yapıldıktan sonra dönemi içerisinde öne çıkan dil özelliklerinin ana çizgileriyle verilmesi amaçlanmıĢtır. Umurü‟l-Ümera dil özellikleri yönüyle geçiĢ döneminin özelliklerini bünyesinde barındıran bir eserdir. Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin sürdürülmesinin yanında yeni seslik ve biçimlik özelliklerin de ortaya çıktığı görülmektedir. Bu durum, dudak uyumundaki yeni geliĢmeler, kimi kip eklerindeki yeni kullanımlar (Ģimdiki zaman, gelecek zaman, koĢul, gereklilik) ve kiĢi eklerindeki değiĢimler (koĢul birinci çokluk ekinin adıl kökenli kiĢi eki yerine iyelik kökenli kiĢi ekiyle çekimlenmesi gibi) olarak gözlemlenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Siyasetname, Umurü‟l-Ümera, Osmanlı Türkçesi

PDF

___

BURSALI MEHMED TAHĠR (2009). “Ahlâk Kitaplarımız”, SadeleĢtiren: Saadettin Özdemir, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, s. 161- 176. BURSALI MEHMED TAHĠR (2016). Osmanlı Müellifleri, Hazırlayan: M. A. Yekta Saraç, C. I-II-III, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları. CORCĠ ZEYDAN (2015). Osmanlı Mısırı, Tahkik: Muhammed Harb, Çeviren: Mustafa Özcan, Ġstanbul: Özgü Yayınları (Ark Kitap). ÇOLAK O. M. (2003). “Ġstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 1, S. 2, s. 339-378. DENĠZ G. (1999). “Bir Osmanlı Aydını Bursalı Mehmet Tahir Bey ve Siyaset‟e Müteallik Âsâr-ı Ġslamiye Adlı Risalesi”, Journal of Islamic Research, Volume 12, No. 1, s. 58- 64. HAMMER J. V. (2007). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 2, Editör: Mustafa GüçlüBilge Bozkurt, Ġstanbul: Ġlgi Kültür Sanat Yayıncılık. http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu/ (EriĢim Tarihi: 12.02.2018). ĠNALCIK H. (2014). Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II, Ġstanbul: Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları. KARPUZ H. Ö. ve AYDEMĠR Ö. K. (2011). “Kâtibî ve Gencine-i Adaleti”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/1, Winter, Ankara-Turkey, pp. 75-86. KARPUZ H. Ö. ve AYDEMĠR Ö. K. (2012). “Gencine-i Adalet‟te Ġktidar Aracı Niteliği ile Bilgi Üzerine Söylem Çözümlemesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall, Ankara-Turkey, pp. 137-144. KÂTĠP ÇELEBĠ (2007). Keşfü’z-Zünûn An Esâmi’l-Kütübi Ve’l-Fünûn, Çeviren: RüĢtü Balcı, C. 5, Ġstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.