ÖNCELEME BAĞLAMINDA ABDÜLHAK HÂMİD’İN ŞİİRLERİ

Tanzimat dönemiyle birlikte değişmeye ve gelişmeye başlayan Türk edebiyatı, şiir bağlamında daha çok Abdülhak Hâmid şiirleriyle başka bir yöne evrilir. Abdülhak Hâmid’in Türk şiirinde yarattığı devrim yalnızca Garam, Hoş-nişinân, Makber gibi şiirlerde yer alan içerik düzlemiyle ilintili değildir; çünkü onun şiiri anlatım düzleminde de son derece yenilikçidir. Şiirlerin biçimlerinde yapılan değişikliklerin yanı sıra şiir dilinin yapısı büyük oranda değiştirilir. Abdülhak Hâmid şiirinin özellikle Tanzimat döneminde diğer pek çok şiirden ayrılması hem Ara Nesil hem de Servet-i Fünûn şiiri üzerinde belirleyici olması bundan kaynaklıdır. Bu bakımdan Abdülhak Hâmid’in şiirini ele alırken birtakım kavramlar ve bu kavramlarla ilişkili sorunsallar belirlemek gerekir. Biçembilimin anahtar kavramlarından biri olan önceleme, şiiri yalnızca anlatım düzleminde değil aynı zamanda içerik düzleminde ele almak açısından da oldukça verimlidir. Bir çatı kavram olarak da görülebilen önceleme, özellikle yineleme, sapma ve koşutluk gibi biçembilimin diğer kavramlarını kendi bünyesinde toplayarak metnin incelenmesine olanak sağlar. Bu bağlamda ya hep ya hiç meselesi olarak da anlaşılabilecek önceleme, biçembilimciler tarafından şiir dilinin yapısının belirleyicilerinden birisi olarak görülür. Bütün bunlardan hareketle bu çalışmada önceleme, bir sorunsal olarak ele alınmış ve Batılı kaynaklar aracılığıyla tanımlanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın amacı Abdülhak Hâmid şiirini bu kavramsal düzlemde incelemek olup sesbilgisel, biçimbilgisel ve sözdizimsel öncelemeleri tanımlamaktır. Tanımlamalardan hareketle de söz konusu öncelemelerin Abdülhak Hâmid’in şiirlerinde nasıl kullanıldığını hem anlatım hem de içerik düzlemine vurgu yapılarak gösterilmesi amaçlanmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Abdülhak Hâmid, biçem, biçembilim, önceleme, dilbilim.

Keywords:

Abdülhak Hâmid, biçem, biçembilim, önceleme, dilbilim.,

PDF

___

Abdülhak Hâmid. 1886. Hacle. İstanbul: Kitabçı Arakel.
Abdülhak Hâmid. 1922. Makber ve Ölü. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Aksan, D. 2016. Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aktulum, K. 2011. Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
Aktulum, K. 2020. Moda ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
Assaneo, M., F., Nichols, J. I. ve Trevisan, M. A. 2011. “The Anatomy of Onomatopoeia”. Erişim Tarihi: 14.12.2021
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0028317
Benveniste. E. 1995. Genel Dilbilim Sorunları. Çev. Erdim Öztokat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bradford, R. 2005. Stylistics. Londra: Routhledge.
Deleuze, G. 2004. Proust ve Göstergeler. Çev. Ayşe Meral. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Dilçin, C. 2009. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eyhenbaum, B. 2016. "Biçimsel Yöntem'in Kuramı. T. Todorov içinde, Yazın Kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gibbons, A. ve Whiteley, S. 2018. Contemporary Stylistics Language, Cognition, Interpretation. Edinburg: Edinburgh University Press.
İmer, K., Kocaman, A., ve Özsoy, A. 2019. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
İsen, M. 1994. Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
Joubert, J. L. 1993. Şiir Nedir?. Çev. Ece Korkut. Ankara: Öteki Yayınevi.
Karaağaç, G. 2010. Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
Kurnaz, C. 1992. “Belkıs”, İslam Ansiklopedisi 5 (s. 421-422). İstanbul: İSAM. Leech, G. 2008. Language in Literature. Londra: Routhledge.
Leech, G. N. 1969. A Linguistic Guide to English Poetry. Londra: Longman.
Leech, G., ve Short, M. 2007. Style in Fiction A Linguistic Introduction to English Prose. Malaysia: Pearson.
Merchant, J. 2004. “Fragments and Ellipsis”. Linguistics and Philosphy, 27: 661-738.
Nørgaard, N., Montoro, Rocío ve Busse, B. 2010. Key Terms in Stylistics. Londra: Continuum.
Özünlü, Ü. 1997. Edebiyatta Dil Kullanımları. Ankara: Doruk Yayımcılık.
Platon. 2018. Kratylos. Çev. Cenap Karakaya. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ricoeur, P. 2003. The Rule of Metaphor. Londra: Routhledge.
Saussure, F. 1985. Genel Dilbilim Dersleri. Çev. Berke Vardar. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
Tarhan, A. H. 2018. Bütün Şiirleri. Haz. İnci Enginün. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Wales, K. 2011. A Dictionary of Stylistics. Londra: Routhledge.
Yücel, T. 2015. Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları.