KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU:MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA

Öz Karaycayı konuşanların sayısının oldukça azalması dolayısıyla bu dili yeniden yaşatmaya çalışmanın artık çok geç olduğu bir dönemde, Mykolas Firkovicius and Mark Lavrinoviçius’lerin 1985 ile 2011 yıllarında yaptıkları bilimsel çalışmalar Karay dili açısından çok önemlidir. Firkovičius çalışmalarında Karay yazı dilinin tümce kuruluşunda Türkçe özelliğini saklamaya çabalarken, Lavrinoviçius de daha da mükemmel bir Rusça-Karayca Sözlük, Karayca dil kursu kullanması ile çeşitli dil metinleri yayımladı. Bu yazıda Karayların Litvanya ve Polonyada'ki tarihleri, dinleri ile Karay yazın dilinin 1930’lardan günümüze kadar gelen durumu konusunda bilgi veriliyor. Karaylar gibi çok az sayıdaki bir topluluğun kendi anadilini canlandırabilmesi ve yaşatması için o topluluğun her bir kişisinin bu iş için kararlı olması ve ayrıca dışardan bu topluluğa yardım eli uzatılması gerekiyor. Litvanya’daki Karay topluluğu arasında anadili Karaycayı gerek yazı dili ve gerekse konuşma dili olarak en iyi bilen ve bu alanda çok sayıda dinî, kültürel ve dilbilgisi kitapları hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Karay Türkçesi, Karayca, Karaylar

PDF

___

ANDREEV I.G.,(1998), Opisanie Srednej Ordy Kirgiz-Kajsakov. Almaty: Ғylym, ARISTOV N.A., (1896), Zametki ob jetnicheskom sostave tjurkskih plemen i narodnostej i svedenija ob ih chislennosti // Zhivaja starina. Otd. jetnografii. IRGO. Vyp. III i IV. SPb, S. 277-456.
AHINZHANOV S.M. (1989), Kypchaki v istorii srednevekovogo Kazahstana. AlmaAta: Nauka Kaz SSR, BASKAKOV N.A.(1984), Imena polovcev i nazvanija poloveckih plemen v russkih letopisjah // Tjurkskaja onomastika. Alma-Ata: Nauka, S. 48-77.
BASKAKOV N.A.(1985), Tjurkskaja leksika v «Slove o polku Igoreve». M.: Nauka, Bashkirskie Shezhere. (1960), Sostav., per. tekstov, vved. i kommentar. R.G. Kuzeeva. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izda-vo, Bashkirskie Rodoslovnye. (2002) Ufa: Kitap, Vyp. 1. 480 s.
BENKÖ M. (2008), Magyar-Kipcsakok. Budapest: Timp Kiadó, 127 ol. (XV-I).
ER Edіge.(1995), Қ.I. Sәtbaevtyң alғy sөzіmen 1927 zhyly Mәskeude zharijalanғan basylym. Almaty: Ғylym, FALEV P.A.(1918), Nogajskaja skazka ob Ak-Koboke // Sbornik muzeja antropologii i jetnografii pri Rossijskoj Akademii nauk. Ko dnju 80-tiletija akademika Vasilija Vasil'evicha Radlova (1837-1917). T. 5. Vyp. 1. Petrograd, S. 189-196.
IVANOV V.A., (2014), Garustovich G.N., Pilipchuk Ja.V. Srednevekovye kochevniki na granice Evropy i Azii. Ufa: Izd-vo BGPU, KOSTJUKOV V.P. (2006), Byla li Zolotaja Orda «Kipchakskim hanstvom»? // Tjurkologicheskij sbornik 2005. Tjurkskie narody Rossii i Velikoj stepi // M.: Izdatel'skaja firma «Vostochnaja literatura» RAN, S. 199-237.
KUZEEV R.G. (1974), Proishozhdenie bashkirskogo naroda. Jetnicheskij sostav, istorija rasselenija. M.: Nauka,
KUZEEV R.G. (1992) Narody Srednego Povolzh'ja i Juzhnogo Urala. M.: Nauka,
KUZEEV R.G. (1993), Kypchaksko-zolotoordynskij komponent v sostave tjurkskih narodov lesostepnoj Evrazii // Kul'turnye tradicii jetnosov Volgo-Ural'skogo regiona. Saransk, S. 43-61.
KUMEKOV B.E.(1990), Ob jetnicheskom sostave kypchakov XI - nachala XIII vv. po arabskim istochnikam // Problemy jetnogeneza i jetnicheskoj istorii narodov Srednej Azii i Kazahstana. Istorija i arheologija. Vyp. II. M., S. 122-130.
LEVSHIN A.I. (1996), Opisanie kirgiz-kazach'ih, ili kirgiz-kajsackih, ord i stepej (pod obshhej red. akademika M.K. Kozybaeva). Almaty: Sanat,
LITVINA A.F., USPENSKIJ F.B. (2013), Russkie imena poloveckih knjazej: Mezhdinasticheskie kontakty skvoz' prizmu antroponimiki.
MUKANOV M.S. (1974), Jetnicheskij sostav i rasselenie kazahov Srednego zhuza. Alma-Ata: Nauka Kaz SSR,
PILIPCHUK Ja.V. (2013), Etnopolіtichnij rozvitok Dasht-і Kipchak u XI – XIII st. Kiіv,
PILIPCHUK Ja.(2015), V. Desht-i-Kypchak na styke civilizacij. Ufa: Ufimskij filial MGGU im. M.A. Sholohova,
PLETNEVA S.A. (1990) Polovcy. M.: Nauka,
PSRL. Tom XI. Letopisnyj sbornik, imenuemyj Patriarsheju ili Nikonovskoju letopis'ju. SPb., 1897. 264 s.
RYCHKOV P.I. Istorija Orenburgskaja (1730-1750). Pod red. i s primech. N.M. Gut'jara. Orenburg, 1896. 95 s.
TIZENGAUZEN V.G. (1884) Sbornik materialov, otnosjashhihsja k istorii Zolotoj Ordy. T. I. SPb.,
Utemish-hadzhi. «Chingiz-name» / Faksim.,(1992) per., transk., tekst. prim., issled.
V.P. Judina. Podgotov. k izdaniju Ju.G. Baranova. Komm. i ukaz. M.H. Abuseitovoj.
Alma-Ata: Ғylym, Shezhire Mad'jarov-Kypchakov. Rukopis'. I-XV paraқ (stranic) Prof. Dr. Aibolat KUSHKUMBAYEV