MONDROS MÜTAREKESİ SONRASI İSTANBUL’A DAİR RUM/YUNAN TALEPLERİNE TÜRK KAMUOYUNUN TEPKİSİ

Birinci Dünya Savaşı devam ederken İtilaf Devletleri’nin temel hedeflerinden biri,İstanbul’u ele geçirmek ve İstanbul’daki Türk idaresine son vermekti. ÖncelikleRusya’ya bırakılan İstanbul hakkında müttefikler, Rusya’nın savaştan çekilmesisonrası net bir karara varamamışlardı. Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul’unişgal edilmesinin ardından da bu belirsizlik devam etmekteydi. Müttefiklerin kendiaralarındaki tartışmalarla birlikte Türkiye Rumları ve Yunanistan da İstanbul’a dairtalepte bulunmaktaydılar. İstanbul Rum basını, İstanbul’un Yunanistan’la birleşmesiveya şehrin idaresinin Rumlara bırakılması gerektiği şeklinde yayınlar yapmaktaydı.Yunanistan Başbakanı Venizelos da barış konferansında İstanbul’un Yunanistan’abırakılmasını sağlayacak kararlar aldırmak için uğraşmaktaydı. Ancakmüttefiklerden beklediği desteği bulamamaktaydı. Bu yüzden Yunan kamuoyumüttefiklerin görüşlerini etkileyecek şekilde İstanbul’a dair yayınlaryapmaktaydılar. İstanbul Türk basını ise Rumların taleplerine itiraz eden yayınlarlaİstanbul’un Türk idaresinde kalmaya devam etmesi gerekliliğini savunuyordu.Dönemin şartları gereği müttefiklere yönelik sert yayınlar yapamayan Türk basını,Rum/Yunan taleplerine itirazlar üzerinden İstanbul’da Türk idaresinin devamınısavunmaktaydı. Dolayısıyla Türk basınının eleştirileri sadece Rumların taleplerinideğil İstanbul’u Türk idaresinden çıkaracak diğer projeleri de içeriyordu. Bumakalede, Mondros Mütarekesi sonrası Türk basınının İstanbul’a yönelik çeşitlitaleplere itirazları ve konuyla ilgili tartışmaların gerekçeleri incelenmeyeçalışılacaktır.

THE REACTION OF THE TURKISH PUBLIC OPINION ON THE RUM/GREEK REQUESTS REGARDING ISTANBUL AFTER THE MUDROS ARMISTICE

During the First World War, one of the main goals of the Entente States was to seize and to end the Turkish rule in Istanbul. However, in the secret agreements they made among themselves, they could not clarify the issue of how the administration of Istanbul would be. This uncertainty continued after the occupation of Istanbul after the Mudros Armistice. As well as discussions among Allies, the Ottoman Rums and Greece made demands on Istanbul. The Istanbul Rum press was publishing that Istanbul should unite with Greece, or that the city should be left to the Rums. Greek Prime Minister Venizelos was also trying to make decisions that would allow Istanbul to be left to Greece at the peace conference. However, he could not find the support he expected from the allies. The Istanbul Turkish press, on the other hand, argued that Istanbul should continue to remain in the Turkish administration by objecting to the demands of the Rums. The Turkish press, which could not make harsh publications against the allies due to the conditions of the period, could only defend the continuation of the Turkish administration in Istanbul by objecting to the Rum demands. Therefore, the criticism of the Turkish press included not only the demands of the Rums but also other projects that would remove Istanbul from the Turkish administration. In this article, the objections of the Turkish press to various demands regarding Istanbul after the Mudros Armistice and the reasons for the discussions on the subject will be examined.

PDF

___

Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cilt: II – Son Meşrutiyet (1919-1920), Cem Yayınevi, İstanbul, 1992.
Alexandris, Alexis, The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974, Centre for Asia Minor Studies, Athens, 1992.
Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletleri’nin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2014.
Der Yeghiayan, Zaven, My Patriarchal Memoirs, (Ermeniceden İngilizceye Çeviren: Ared Mısırlıyan), (Yayına Hazırlayan: Vatche Ghazarian), Mayreni Publishing, Barrington, 2002.
Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Cilt: I (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1953.
Gökbilgin, M. Tayyib, Milli Mücadele Başlarken – Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
Güllü, Ramazan Erhan, Patrik Meletios Metaksakis ve İstanbul Rum / Ortodoks Patrikhanesi (1921-1923), Ötüken Neşriyât, İstanbul, 2017.
Kocabaşoğlu, Uygur –Aysun Akan, Mütareke ve Milli Mücadele Dönemi Basını: Direniş ile Teslimiyetin Sözcüleri ve Mahşerin 100 Atlısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
Özbey, Mustafa – Hülya Baykal – Tan Baykal, Basın Yönetiminde Sansür: Mütareke Dönemi Basını, Minel Yayın, Ankara, 2016.
Öztoprak, İzzet, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
Yıldırım, Seyfi – Adnan Sofuoğlu, Siyasî Faaliyetleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, Köksav Yayınları, Ankara, 2010.
Bilgi, Nejdet, “Mütareke Döneminde İsmâil Hâmi (Danişmend) Tarafından Yayınlanan Memleket Gazetesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, İzmir 1993, s. 127-155.
Demirhan, Hasan, “Paris Barış Konferansı’nda (1919) Yunanistan’ın Toprak Talepleri ve Batı Anadolu’nun İşgal Kararının Alınması”, Asia Minor Studies, Cilt: 7, Sayı: 2, Kilis 2019, s. 201-219.
Dilek, Mehmet Sait, “Paris Barış Konferansı’nda Yunan Talepleri ve Büyük Güçlerin Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 36, Kış 2013, s. 31-42.
Erdem, Nilüfer, “Harisiyos Vamvakas’ın Osmanlı Milletvekili Olarak Etkinliği”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Yıl: 9, Sayı: 17, Ankara, Bahar 2013, s. 43-56.
Güllü, Ramazan Erhan, “Mondros Mütarekesi’nin Ardından Ermeni ve Rum Patrikhanelerinin İşbirliği (30 Ekim 1918 – 11 Ekim 1922)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXV, Sayı: 75, Ankara, Kasım 2009, s. 575-605.
, “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türk Kamuoyunda İstanbul’un Kimliği ve Güvenlik Tartışmaları”, Bozkırın Oğlu: Ahmet Taşağıl’a Armağan, (Editör: Tuğba Eray Biber), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2019, s. 601-618.
Kıranlar, Safiye, “Mütareke İstanbul’unda Konut Sorunu (1918-1922)”, Metu Journal of the Faculty of Architecture, Vol.: 32, No.: 2, 2015, s. 99-116.
Köse, İsmail, “I. Dünya Savaşı’nın İlk Gizli Antlaşması: İstanbul ve Boğazlar’ın Rus Çarlığı’na Bırakılması (Mart-Nisan 1915)”, Bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 89, İlkbahar 2019, s. 1-27.
Papuççular, Hazal, “For the Defence of the British Empire: Edwin Montagu and the Turkish Peace Settlement in a Transnational Context”, Journal of AngloTurkish Relations, Vol: 1, No: 2, (June 2020), s. 30-42.
Sancaktar, Fatih Mehmet, “Mütareke Döneminde Bir İngiliz Taraftarı: Said Molla”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı: 13, İstanbul, Güz 2005, s. 61-86.
Tağmat, Çağla Derya, “Sevr Barış Antlaşması Sürecinde Eleftherios Venizelos: Görüşmeler, Konferanslar ve İmza”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt: V, Sayı: 2, İstanbul 2016, s. 307-339.
Türker, Hasan, “İstanbul Basınında King-Crane Heyeti’nin Türkiye’deki Faaliyetleri ve Mandaterlik Tartışmaları (1919)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: XVIII (Özel Sayı), İzmir 2018, s. 187-219.
Yetişgin, Memet –Toroshan Özdamar, “Mütareke Döneminde Osmanlı Topraklarında Manda Kurulmasına Yönelik Komisyonlar: King-Crane Komisyonu’nun Faaliyetleri ve Raporu”, Mondros Mütârekesi’nin 100. Yılı: I. Dünya Savaşı’nın Sonu – Mütârekeler ve Barış Antlaşmaları Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt: II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2019, s. 685-712.
Atî
Hâdisât
İkdam
İleri
Memleket
Peyam
Peyâm-ı Sabah
Sabah
Servet-i Fünûn (Haftalık)
Söz
Tasvir-i Efkâr
Türk Dünyası
Türkçe İstanbul
Vakit
Yeni Gün
Zaman
Sancaktar, Fatih Mehmet, “Said Molla ve Türkçe İstanbul Gazetesi”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.