İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UZMANLARININ İŞE BAĞLI STRES VE TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Bu çalışmanın amacı, 6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanunu, Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında beş risk etmeninden biri olarak kabul edilen psiko-sosyal risklerden iş stresi ve tükenmişlik sendromunun, işletmelerin daha sağlıklı ve güvenli bir yer olması ve çalışanların kendilerine zarar verebilecek ortamlarda çalışmalarını engellemek amacı ile görev yapan ve işletmelerde beş risk etmenini de değerlendirmekle yükümlü kılınan iş sağlığı ve güvenliği uzmanları (İSG) arasındaki durumunu araştırmaktır. Bu çalışmada, risk değerlendirmelerinin yapılması, çalışma ortamı gözetimi, eğitim verme yükümlülüğü, işyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yapmak gibi birçok yükümlülüğü bulunan İSG uzmanlarının, yaptıkları işe bağlı stres ve tükenme durumu, A-B-C sınıfı uzmanlık derecelerine göre incelenmiştir. Bu çalışma İSG Katip'adlı takip sistemine kayıtlı İSG uzmanlarından 1000 kişiye rassal örnekleme yöntemi ile online yapılmış ve demografik soruların yanı sıra House ve arkadaşları tarafından geliştirilen 7 soruluk "İş stresi ölçeği" ile 22 sorudan oluşan "Maslach Tükenmişlik Envanteri "uygulanmıştır. Online anketlere 898 kişiden geri dönüş yapılmış, ancak veri temizleme sonrasında 846 anket analiz için değerlendirilmiştir. Bulgulara göre katılımcıların yaş ortalaması 36.82±8.36 olup, %74'ü erkek %26'sı kadındır. Veriler, SPSS 21 ve AMOS programları kullanılarak, T test, Pearson Correlation, One-Way Anova ve YEM ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre İSG uzmanlarının A-B-C uzmanlık sınıfına, çalışılan sektöre ve cinsiyete göre stres ve tükenme düzeylerinin farklılaştığı ve uzmanlar arasında yaşanan işe bağlı stres ve tükenmenin yaygın olduğu anlaşılmıştır.

INVESTIGATION OF STRESS AND BURNOUT LEVEL OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY EXPERTS

The purpose of this study is to analyze occupational health and safety (OHS) experts', who work for healthier and safer work places and try to prevent employees from working in environments that are harmful to them, statuses of work-related stress and burnout syndrome, which are among the psycho-social risks accepted as one of the five risk factors within the Occupational Health and Safety Law no 6331 Regulation on Risk Assessment. This study includes an analysis of OHS experts', who have many responsibilities including risk assessment, observation of the working environment, responsibility to train, revealing the reasons underlying occupational accidents and occupational diseases, and making a research for the measures that are to be taken to prevent such accidents, statuses of work-related stress and burnout through a comparison with A-B-C degrees of expertise. This is an online study conducted with randomly selected 1000 OHS experts registered in the monitoring system named ISG Katip. In addition to the demographic questions, Job Stress Scale consisting of 7 questions which developed by House et al. as well as Maslach Burnout Inventory consisting of 22 questions was administered to the participants. 898 people returned the online surveys. However, only 846 surveys were included in the assessment after excluding erroneous data. According to the data, average age of the participants was 36.82±8.36. 74% of the participants were male while 26% were female. The data were analyzed via t-test, Pearson's correlation, one-way Anova and SEM using SPSS 21 and AMOS. According to the results, the stress and burnout levels of OHS experts differ by expertise class, sectors and gender, and work-related stress and burnout syndrome are common among the experts.

PDF

___

Akgündüz, S., (2006), "Örgütsel Stres Kaynaklarının Çalışanların İş Tatmini Üzerindeki Etkisi Ve Banka Çalışanları İçin Yapılan Bir Araştırma", Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aslan H, Gürkan BS, Alparslan N. Ünal M. (1996); "Tıpta uzmanlık öğrencisi hekimlerde tükenme düzeyleri". Türk Psikiyatri Dergisi 7: 39-45.
Aydın A., Üçüncü K.; Taşdemir T. (2011), "Akademik performansı etkileyen stres kaynaklarının belirlenmesine yönelik bir alan çalışması", Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi Cilt:8, Sayı:2: 387-399.
Aykan, E. (2007). "Algılanan Örgütsel Destek ile Örgütsel Güven ve Tükenme Davranışı Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma", Sakarya Üniversitesi 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 25- 27 Mayıs: 159-168.
Aytac, S (2015) "The Sources of Stress, The Symptoms of Stress and Anger Styles as a Psychosocial Risk at Occupational Health and Safety: A Case Study on Turkish Police Officers". 6th International Conference on Applied Human Factors and Ergonomics (AHFE 2015) and the Affiliated Conferences. Procedia Manufacturing Journal. 3: 6421 - 6428. Published by Elsevier
Aytaç S.,(2006); "İş Yerinde Kronik Stres Kaynakları",Donanma Komutanlığı, Sürekli Kurum Gelişimi Bülteni, Stres Yönetimi, Yıl:4, Ocak-Şubat- Mart., 15: 8-12,
Aytaç S.,(2008); "İş Yerinde Psikolojik Taciz Davranışının İş Stres Tepkileri Üzerine Etkisi: Bir Araştırma.", MERCEK, Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası, MESS, Yıl:13, Sayı:51, Temmuz
Aytaç, S. (2009); İş Stresi Yönetimi El Kitabı: İş Stresi, Oluşumu, Nedenleri, Başa Çıkma Yolları. Türk-İş Yayını
Azman, I; Amy,Y; Nek, K.Y.Y.(2009); "Relationship Between Occupational Stress And Job Satisfaction:An Empirical Study in Malaysia", The Romanian Economic Journal, 34(4): 3-29.
Balcı A., (2000), Öğretim Elemanının İş Stresi Kuram ve Uygulama, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
Baltaş A., Baltaş Z., (2004), Stres ve Başa Çıkma Yolları, Remzi Kitabevi. İstanbul
Bayat B., (2008), Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Alter Yayıncılık, Ankara.
Dabak R. Özçınar M., Sargın M., İsmet T., Orbay E. (2007) "Asistan Doktorlarda Tükenme (Burnout) Sendromu", Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, Cilt 11, Sayı 2: 67-71
Demirel, E. T. (2013). "Mesleki Stresin İş Tatminine Etkisi: Örgütsel Desteğin Aracılık Rolü", Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1): 220-241
Dilsiz, B. (2006). "Konya İlindeki Ortaöğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Bölgelere Göre Değerlendirilmesinin Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Çok Değişkenlik İstatistiksel Analizi",
Efeoğlu, İ.E. (2006). "İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu Ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana
EU-OSHA (European Agency for Safety and Health at Work), "Yeni Ortaya Çıkan ve Acil Önlem Gerektiren Riskler Hakkında Avrupa İşletmeler Araştırması", İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİ, S.49, 2011.
Ekinci, H.; Ekici, S., (2003). "İşletmelerde Örgütsel Stres Yönetim Stratejisi Olarak Sosyal Desteğin Rolüne İlişkin Görgül Bir Araştırma". Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27 (1): 109- 120
Ergin C.(1992), Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. Ankara, 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Yayınları; 143-54.
Ersoy F,; Yıldırım C. R,; Edirne T. (2001), "Tükenmişlik (staff burnout) sendromu". Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, Şubat: 15-20
Güner F., Çiçek H, Can A. (2014), Banka Çalışanlarının Mesleki Stres ve Tükenmişlik Düzeylerinin İş Doyumu ve Yaşam Doyumu Düzeyleri İle İlişkisi, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, C:6, S:3, s. 59- 76
Gök, S., (2009); "Çalışma Yaşamının Önemli Bir Sorunu: Örgütsel Stres", Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, 27(2): 429-448.
House, R.J., Rizzo, J.R. (1972). "Role Conflict and Ambiguity as Critical Variables in a Model of Organizational Behavior". Organizational Behavior & Human Performance, Vol. 7: 467-505.
Keser A.(2013); Geleneksel ve Güncel Boyutlarıyla İş Stresi Kaynakları, Ekin Basım Yayın, Bursa.
Keser A.(2015); Çalışma Psikolojisi, Ekin Basım Yayın, Bursa.
Leka, S. ; Cox, T. (2008) PRIMA-EF Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management: A Resource for Employers and Worker Representatives. WHO Protecting Workers' Health Series.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). "The Measurement of Experienced Burnout", Journal of Occupational Behaviour, 2: 99-131.
Maslach, C. (1982), Burnout: The Cost of Caring, New Jersey: Prentice-Hal
Maslach, C., & Jackson, S.E. (1986). Maslach Burnout Inventory. Manual (2nd ed.). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Maslach, C., Schaufeli W.B. ve Leiter M.P. (2001). "Job Burnout", Annual Review of Psychology, 52: 397-422.
Olkinuora M,; Asp S,; Juntunen J,; Kauttu K,; Strid L,; Aarimaa M. (1990) "Stress symptoms, burnout and suicidal thoughts in Finnish physicians". Social Psychiatry. Psychiatry Epidomiol; 25: 81-6.
Selye H., (1907), The Stress of Life-Revised Edition, New York: McGraw Hill Book Company.
Torun A.(1996), "Stres ve Tükenmişlik" içinde "Endüstri ve Örgüt Psikolojisi". Ed. Suna Tevruz Türk Psikologlar Derneği Yayını, 43-53.
Van Stolk, C.; Staetsky, L.; Hassan, E.; Kim, C.W. (2012) Management of Psychosocial Risks At Work. European Agency for Safety and Health at Work, Luxemburg
Vatansever Ç. (2014), "Risk Değerlendirmede Yeni Bir Boyut: Psiko-Sosyal Tehlike ve Riskler" Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 40, 2014/1, s:117 http://calismatoplum.org/sayi40/vatansever.pdf (18.11.2015)
Yılmaz A.; Ekici S. (2003), "Örgütsel Yaşamda Stresin Kamu Çalışanların Performansına Etkileri Üzerine Bir Araştırma", Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:10, Sayı:2 : 1-19
http://www.pusulagazetesi.net/haber/alinsizeisguvenligi-13320.html (10.04.2016)