Birinci Dünya Savaşı döneminde Türk Ordusunda kullanılan üniforma ve rütbeler

Birinci Dünya Savaşı döneminde Türk ordusu 18 Haziran 1909 tarihli Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi (Düstur, 2.Tertip, C 1: 276-296; Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, 1325) 22 Mayıs 1911 tarihli Jandarma Elbise Nizâmnâmesi (Düstur, 2.Tertip, C 1: 309-322) ve 22 Haziran 1909 tarihli Bahriye-i Şâhâne Zâbitânının Elbise-i Resmiye Nizâmnâmesi (Düstur, 2.Tertip, C 3: 373-402) esaslarına göre belirlenmiş olan kıyafetleri kullanmıştır. Bu düzenleme ile II. Abdülhamit döneminde her birliğin ayrı üniforma kullanması gibi karmaşık sistem terk edilerek muharebe ortamına çok daha uygun sade bir üniforma biçimi benimsenmiştir. Haki renk ceket ve pantolon küçük bazı farklılıklarla tüm birlikler tarafından kullanılmıştır. Özellikle Birinci Dünya Savaşı sırasında muharebelerde elde edilen bazı tecrübeler sonucu hemen gerekli düzenlemeler yapılmıştır. 1909 düzenlemesi, bazı değişikliklerle, Osmanlı Devletinin hukuken ortadan kalktığı 1 Kasım 1922 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır. Bu makale kapsamında Birinci Dünya Savaşı Döneminde Türk Ordusunda kullanılan üniformalar ve rütbeler savaş ortamında elde edilen deneyimler ışığında irdelenecek, bu konuda çıkarımlarda bulunulacaktır.

The uniforms and ranks of the Turkish Army during the First World War

In First World War period, The Turkish army costumes were based on the following: The Regulation of the Military Uniform (Düstur, 2.Tertip, C 1: 276-296 ; Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, 1325) dated 18 June 1909, The Regulation of the Gendarmerie Uniform , (Jandarma Elbise Nizâmnâmesi Düstur, 2.Tertip, C 1: 309-322) dated 22 May 1911 and The Regulation of the Navy Uniform (Bahriye-i Şâhâne Zâbitânının Elbise-i Resmiye Nizâmnâmesi: Düstur, 2.Tertip, C 3: 373-402) dated 22 June 1909. After these regulations were put into effect, the complex uniform system of the Abdühamid II Reign was abandoned and simple and more convenient uniform for the theater was adopted. All units have immediately begun to use the khaki uniform (a jacket and a pair of trousers) along with some small differences. Especially after some experiences obtained during the battles in the WW l, some arrangements were immediately made. The 1909 regulation, with its modifications, remained in force until 1 November 1922, when the Ottoman Empire ceased to exist legally. In the light of the experiences obtained in the warfare, we will study the the uniforms and ranks of the Turkish Army during First World War and will try to reach conclusions.

PDF

___

Kitap ve Süreli Yayınlar
Atabey, Figen (2006), Geçmişten Günümüze Bahriye Kıyafetleri (1390 - 2005), Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Ankara.
Gülten, Zeynep (2008), Yüz Yılın Hava Kuvvetleri Kıyafetleri, Hava Harp Okulu Matbaası, İstanbul.
Handbook of The Turkish Army (1916), Intelligence Section, Cairo, February.
Peker, Nurettin (2009), Tüfek Omza: Balkan Savaşı'ndan Kurtuluş Savaşı'na Ateş Hattında Bir Ömür, 1.Basım, Doğan Kitap, İstanbul.
Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, Matbaa-i Askerî, Dersaadet, 1333.
Elbise -i Askeriye Nizâmnâmesi, Matbaa-i Askerî, Dersaadet, 1333, (Nizâmnâme Sureti, 21 Mayıs 1329.)
Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, Matbaa-i Askerî, Dersaadet, 1333, (1325 Tarihli Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesine Müzeyyel Mevadd-ı Nizamiye Sureti, 21 Temmuz 1331.)
Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, Matbaa-i Askerî, Dersaadet, 1333, (29 Cemaziyelevvel 325 ve 5 Haziran 325 Tarihli Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesine Müzeyyel Nizâmnâme Sureti, 21 Kanunuevvel l331.)
Elbise-i Askeriye Nizâmnâmesi, Matbaa-i Askerî, Dersaadet, 1333, (5 Haziran 1325 Tarihli Elbise Nizâmnâmesine Müzeyyel 21 Kanunuevvel 331 Tarihli Nizâmnâmenin On Birinci, On İkinci, On Beşinci, On Altıncı Maddeleri Yerine Kaim Olmak Üzere Arz-ı İttiba-yı Aliya Kılınan Mevadd-ı Nizamiye, Tarih Yok.)
Düstur; 2.Tertip, c 1, Matbaa-i Osmanîyye, Dersaadet, 1329.
Düstur, 2.Tertip, c 2, Matbaa-i Osmanîyye, Dersaadet, 1330.
Düstur, 2.Tertip, c 3, Matbaa-i Osmanîyye, Dersaadet, 1330.
Düstur, 2.Tertip, c 6, Matbaa-i Âmire, Dersaadet, 1334.
Düstur, 2.Tertip, c 7, Matbaa-i Âmire, Dersaadet, 1336.
Düstur, 2.Tertip, c 8, Evkaf Matbaası, İstanbul, 1928.
Düstur, 2.Tertip, c 9, Evkaf Matbaası, İstanbul, 1928.
Fotoğraf ve Objeler:
Faruk Canbaz Koleksiyonu
Gürdal Özçakır Koleksiyonu
Hakan Murat Akın Koleksiyonu
Kadir Türker Geçer Koleksiyonu
Mesut Uyar Koleksiyonu
Sema Kantürk Koleksiyonu
Kara Harp Okulu Arşivi
Jandarma Müzesi Arşivi
ABD Kongre Kütüphanesi Arşivi.