Fatma Başalan İZ, Şükran CENGİZ, Tangül Aytur ÖZEN, İhsan ERDİNÇLİ

Balkan Savaşları'nda kolera mücadelesi

Salgın hastalıklar, toplum sağlığını yakından ilgilendiren konulardandır. Salgınlar sıklıkla; ticari faaliyetler, hac görevinin yerine getirilmesi, göç ve savaşlar sırasında ortaya çıkmıştır. Savaşlar sırasında ortaya çıkan salgın hastalıklar; sağlığı koruma, hijyen, beslenme gibi konulara gereken önemin verilememesinden kaynaklanmıştır. Osmanlı Devleti, uzun tarihi boyunca pek çok savaşın içinde bulunmuştur. Bu savaşlar tifüs, frengi, sıtma ve kolera gibi pek çok hastalığın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada, Balkan Savaşlarına ve bu savaşlar sırasında ortaya çıkan salgın hastalıklardan koleraya sağlıkçı bakış açısıyla odaklanılmıştır.

Struggle agaınst cholera ın the Balkan Wars

The epidemics are closely related to public health. They generally outbreak during wars, migrations, commercial activities and hajj missions. The epidemics outbreaking in wars are resulted from the disregard of some issues including health care, hygiene and nutrition. The Ottoman Empire entered many wars throughout its long history. These wars caused to outbreak many diseases such as typhus, syphilis, malaria and cholera. This study focuses on the Balkan Wars and cholera among these diseases with a perspective of health care workers.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri
(BEO) Bâbıali Evrak Odası Tasnifi
BEO, 4113/308444.
Dahiliye Nezareti Evrakı
DH.İD., 165/23, (1331) 1913; 165/18.
Maarif Nezâreti Evrakı
MF.MKT., 1193/15.
Meclis-i Vükela Mazbataları
MV., 227/197; 170/104; 171/74; MVM., 171/28; 171/13.
Akgün, Seçil Karal - Uluğtekin, Murat (2000), Hilal-i Ahmerden Kızılaya, Beyda Basımevi, Ankara.
Akyol, Muzaffer (1965), Kolera, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Amerikan Halk Sağlığı Derneği (1986), İnsanda Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü, (ed. Abram S. Benenson, çev. Muzaffer Akyol), Hatiboğlu Yayınevi, Ankara.
Ayar, Mesut (2005), Osmanlı Devletinde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895), Doktora Tezi, Marmara Ü Türkiyat Araştırmaları Ens., Tarih Anabilim Dalı Yakın Çağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
Bali, Rıfat N. (1999), Edirne Muhasarası Sırasında Tutulmuş Bir Günlük-1, Tarih ve Toplum, Ekim.
Feldmann, Wilhelm (2004), İstanbulda Savaş Günleri, (çev. Necmettin Alkan), Selis Kitaplar, İstanbul.
Halaçoğlu, A. (1994), Balkan Harbi Sırasında Rumeliden Türk Göçleri (1912-1913), TTK, Ankara.
Hochwaechter, G. V. (1979), Türklerle Cephede, (çev. Fahri Çeliker), Askeri Tarih Bülteni Eki, Ağustos.
Kürkçüoğlu, Şerif (1978), Tarihte Kolera, Parakolera Salgınları ve Karantina Tedbirleri, Diyarbakır Üniversitesi Basımevi, Diyarbakır.
Macar, Oya Dağlar (2010), Balkan Savaşlarında Salgın Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri, Libra Kitap, İstanbul.
Noyan, Abdülkadir (1956), Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım, Son Havadis Matbaası, Ankara.
Onul, Behiç (1979), İnfeksiyon Hastalıkları, (haz. Enver Tali Çetin), İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Ders Kitapları, İstanbul.
Özbay, Kemal (1976), Türk Asker Hekimliği ve Tarihî Asker Hastaneleri, Yörük Basımevi, İstanbul.
Özdemir, Hikmet (2005), Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Pamukciyan, Kevork (1994), 1893 Kolera Salgını ve 1894 Büyük Depremi, Tarih ve Toplum, Aralık.
Raczynski, Edward (1980), 1814'te İstanbul ve Çanakkale'ye Seyahat, (çev. Kemal Turan), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Sarıyıldız, Gülden (1996), Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Şehsuvaroğlu, Bedi N., - Demirhan, Ayşegül E., - Güreşsever, Gönül C. (1984), Türk Tıp Tarihi, Bursa.
Türkmen, Zekeriya (2005), Balkan Savaşlarında Hilal-i Ahmer Cemiyetinin Osmanlı Ordusuna Yönelik Sağlık Hizmetleri, Belleten, C Lxvııı, Sayı 252, Ankara.
Unat, Ekrem Kadri (1995), Osmanlı İmparatorluğunda 1910-1913 Yıllarındaki Kolera Salgınları ve Bunlarla İlgili Olaylar, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, (ed. Nil Sarı), Lito Matbaa Reklam Pazarlama San. ve Tic. Ltd. Şti., İstanbul.
Yıldırım, Nuran (1999), Kolera Salgınları, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C 5, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfının Ortak Yayını, İstanbul.