SANATIN VE SANAT MEKANLARININ DİJİTALLEŞME İLE DÖNÜŞÜMÜNÜN İNCELENMESİ

Tarih boyunca görülen sosyo-kültürel, dini, politik, bilimsel, dijital, vb. pek çok gelişme, sanat yapıtını etkilemenin aynı sıra sergilendiği alanları da etkilemiştir. Bu çalışmanın amacı; sanatın ve mekanlarının, bu gelişmelerden biri olan dijitalleşme sonucu geçirdiği dönüşümü ortaya koymaktır. Bu bağlamda çalışmanın başlangıcında, sanatta yaşanan dijital dönüşümün, sanatın ve mekanlarının deneyimlenmesinde olumsuz bir etki yaratacağı hipotezi ortaya atılmıştır. Çalışmanın kapsamı 1960 ve günümüze kadar olan süreç olarak belirlenmiştir. Sanatçıların ifade araçlarında görülen değişim ve 1980’li yıllarda adı daha fazla anılmaya başlanan bilgisayar teknolojileri; sanatçı, izleyici, yapıt ve yapıtın mekânı arasındaki ilişkiye yeni açılımlar getirmiştir. Çalışmada mekân kavramının bu dönüşümdeki yeri Durum Çalışması yöntemi ile incelenmiş ve çağdaş sanat üzerinden örneklenmiştir. Elde edilen veriler başlangıçta ortaya konulan varsayımın çürümesine yol açmıştır. Dijital gelişmeler sanatın deneyimlenmesinde ya da sergilenmesinde olumsuz sonuçlar doğurmamış aksine bu alana yeni açılımlar getirmiştir. Dijital altyapılar aracılığı ile yeniden üretilen mekanlar, 'yeni gerçeklik'leriyle var olmaya devam edecektir.

Anahtar Kelimeler:

Sanat mekanları, Çağdaş sanat, Dijitalleşme, Hazır-nesne, Yeniden-üretim

AN EXAMPLE OF A GROUP OF WOVEN PRAYER RUG FROM THE HAKKÂRİ REGION OF THE 20TH CENTURY

Hakkâri is one of the richest provinces of Anatolia in terms of weaving. Living conditions, climate and means of livelihood have been effective in development and diversification of weaving. Due to geographical features of Hakkâri area, ovine breeding is preferred. Using the wool material obtained from these animals, they have produced objects that they can use in daily life such as carpets, rugs, mêzer and prayer rugs. World-renowned Hakkâri weavings are significant tangible cultural assets connecting the past to today and even future. In this study, woven prayer rugs are discussed. Field study was conducted in central Hakkâri; Çukurca, Yüksekova, Derecik and Şemdinli districts and villages. As a result of the field study, thirty-three specimens were found. In this study, fourteen prayer rugs are discussed in catalogue section and assessed according to their technique, pattern, colour and composition features. Classification and documentation studies are done for prayer rugs which contain mystical meanings, have a significant place among traditional Turkish handcrafts and were not studied before.

Keywords:

Prayer Mat, Hakkâri, Weaving, Prayer Rug, Mêzer,

PDF

___

Antmen, A. (2021a). ‘‘Beyaz Küp ve Ötesi: Postmodern Dönemde Galeri Mekanının Dönüşümü’’, O’doherty, B., Beyaz Küpün İçinde: Galeri Mekanının İdeolojisi, 5.Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık, s.9-22.
Antmen, A. (2021b). Sanatçılardan Yazılar Ve Açıklamalarda 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, 11.Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
Benjamin, W. (2020). Teknik Olarak Yeniden-Üretilebilirlik Çağında Sanat Yapıtı, 1. Baskı, İstanbul: Zeplin Düşünce Yayınları.
Beyaz, G. G. (2016). ‘‘Nam June Paik ve Onun Tabula Rasa’sı: Video’’, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 29, s.1-16.
Boyraz, B. ve Cantürk A. (2013). ‘‘Yeni Gerçekçilik Bağlamında Yves Klein ve Fernandez Arman’ın Boşluk Ve Doluluk Sergileri’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt.2, Sayı: 3., s.125-135.
Büyükdüvenci, S. (2006). ‘‘Sanat ve Değer’’, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2, s.47- 50.
Christiane, P. (2003). Digital Art, New York: Thames & Hunson (World of Art).
Creswell, J. W. (2021). ‘’Beş Nitel Araştırma Yaklaşımı’’, Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, Bölüm çev: Miraç Aydın, 6. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi, s. 69-128.
Çınar, S. ve Köse, Ö. (2021). ‘‘Dijital Kurulumlar ve Etkileşimli Mekanlar’’, Art-E Sanat Dergisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Cilt:14, Sayı:27, s.223-238.
Buren, D. (2009). ‘Function of Architecture’: Thinking About Exhibitions, ed. Reesa Greenberg, Bruce W. Ferguson, Sandy Nairne, Londra&New York: Routledge, s. 314.
Demirel M. R. (2019). ’’Tasarımda Bütünlük Prensibinin Disiplinlerarası İncelenmesi’’, Akdeniz Sanat Dergisi, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Cilt: 13, Sayı:24, s.149- 158.
Dolunay, A. ve Boyraz, B. (2013). ‘‘Dijital Sanatlar Çerçevesinde Üretilen Eserlerde Teknoloji Kullanımı ve İnternetin Sergilemeye Etkisi’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, s.109-124.
Dursun, N. (2021). ‘‘NFT/Kripto Sanat ve Hareketli Grafik ilişkisi’’, Journal Of Socıal, Humanıtıes And Admınıstratıve Scıences, Cilt: 7, Sayı: 40, s.1037-1055.
Erçel, S. S. (2019). Çağdaş Sanatta Alternatif Sergi Mekanları Kullanımı: Biyo Sanat ve Biyo Sanat Mekanları Üzerine Bir İrdeleme, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç Mimari Tasarım Anabilim Dalı.
Girgin, F. (2014). ‘‘Çağdaş Sanatta, Sanatın Malzemesi Olarak Mekan’’, Akdeniz Sanat Dergisi, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Cilt: 6, Sayı: 11, s. 214-234.
Göçmen, E. C. (2019). Mekân ve İzleyici Bağlamında Çağdaş Sanat Yapıtında Etkileşim, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: T.C Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı.
Karadoğan, H. (2020). ‘‘Sanatın Geleceği ve Geleceğin Sanatı’’, Akademik Sanat, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayınları, Cilt: 5, Sayı: 11, s.85-100.
Karayılanoğlu, G. (2020). Çağdaş Sanat Müzelerinde Dijital Etkileşimli Teknolojilerin İç Mekân Deneyimine Etkileri, Doktora Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabiilim Dalı.
Kuruüzümcü, R. (2007). ‘‘Bir Dijital Ortam ve Sanat Formu Olarak Sanal Gerçeklik’’, Sanat Dergisi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Sayı:12, s. 93-96.
O'Doherty, B. (2021). Beyaz Küpün İçinde: Galeri Mekanının İdelolojisi, çev. Ahu Antmen, 5. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
Özsavaş Uluçay, N. (2019). ‘‘Mekanın Ögesi Olarak Çağdaş Sanat’’, Sobider Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 38, s.132-138.
Sağlam, F. (2020). ‘‘Peter Kogler'ın Dijital Mekânları’’, Sanat ve Tasarım Dergisi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınları, Cilt:10, Sayı: 1, s. 52-67.
Sağlamtimur, Ö. Z. (2010). ‘’Dijital Sanat’’, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, s. 213–238.
Sevim, B. A. (2010). ‘‘Walter Benjamin'in Kavramlarıyla Kültür Endüstrisi: ‘Aura’, ‘Öykü Anlatıcısı’ ve ‘Flâneur’ ‘’, Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 11, s.509-516.
Sevim, C. ve Gamze, B. (2011). ‘‘Hazır-Nesnelerin ve Teknoloji Sanatta Kullanımı ve Seramik Sanatına Yansıması’’, Sanat ve Tasarım Dergisi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayınları Cilt: 1, Sayı: 1, s.111-135.
Sirma, T. (2019). Modern Sanatta Nesne ve Mekan İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı.
Taşçığlu, M. (2020). Bir Görsel İletişim Platformu Olarak Mekan, 2.Baskı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Toluyağ, D. (2020). ‘‘Sanat Pratiğinde Enstalasyon, Mekan Ve Nesne’’, Akademik Sanat, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayınları, Cilt: 5, Sayı:11, s.101-114.
Toprak, A. (2020). ‘’Yapay Zekâ Algoritmalarının Dijital Enstalasyona Dönüşmesi’’, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, Sayı: 14, s.47-59.
Uluçay, N. Ö. (2017). ‘’Sanatın Mekanı ve Mekanın Sanatı’’, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Sanat ve Dil Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Cilt: 6, Sayı: 36, s. 2245-2258.
Yılmaz, S. (2008). Kavramsal Sanatta İroni ve Olumsallık, Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı.
Yin, R. K (2009). Case Study Research: Design And Method, 4th ed., Thousand Oaks, CA: Sage.
Yüksel, H. (2014). ‘‘Güncel Sanat Pratiği Olarak Dijital Sanat’’, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 26, s.59-66.
http1: ‘‘Sanat’’ https://sozluk.gov.tr/, Erişim tarihi: 17.01.2022.
http2: Graf, M. (2007). ‘‘Uzay İstilacıları: Çağdaş Görsel Sanatlarda Mekânın Yokoluşu’’, https://www.izinsizgosteri.net/asalsayi157/marcus_157.html, Erişim tarihi: 18.12.2021.
http3: ‘‘Bulgari ve Refik Anadol’dan İş Birliği ‘Serpenti Metamorphosis’ ‘’, https://www.artfulliving.com.tr/gundem/bulgari-ve-refik-anadoldan-is-birligi-serpenti-metamn orphosis-i-24082, Erişim tarihi: 01.01.2022.
http4: ‘‘This 32-Year-Old Has Spent Over $125,000 On Nfts To Display İn The Metaverse’’, https://www.cnbc.com/2021/12/01/32-year-old-has-spent-6-figures-on-nfts-for-the-metave rsehtml?utm_content=makeit&utm_medium=Social&utm_source=Twitter&utm_term=Autofee d#Echobox=1638380709 Erişim tarihi: 09.01.2022
Görsel 1. Marcel Duchamp, ‘‘Çeşme’’, 1917, Grand Central Palace, New York. https://tr.wikipedia.org/wiki/Fountain_(Duchamp) Erişim tarihi: 10.12.2021.
Görsel 2. (Solda) Yves Klein, ‘‘Boşluk’’, 1958, Iris Clert Galerisi, Paris, © The Estate of Yves Klein c/o ADAGP, Paris http://www.yvesklein.com/en/oeuvres/view/642/the-specialization-of- sensibility-in-the-raw-material-state-of-stabilized-sensibility-exhibition-of-the-void/ Erişim tarihi: 04.01.2022 (Sağda) Fernandez Arman, ‘‘Doluluk’’, 1960, Iris Clert Galerisi, Paris, https://en.wikipedia.org/wiki/Iris_Clert_Gallery Erişim tarihi: 04.01.2022
Görsel 3. Carl Andre, ‘‘Eşdeğer VIII’’, 12x229x68 cm, 1966, Tate Modern, Londra. © Carl Andre/VAGA, New York and DACS, London 2021. https://www.tate.org.uk/art/artworks/andre- equivalent-viii-t01534, Erişim tarihi: 25.12.2021.
Görsel 4. (solda) Dan Flavin, ‘‘Tatlin İçin Anıt I’’, 1964, 243.8x58.7x10.8 cm, © 2021 Estate of Dan Flavin/Artists Rights Society (ARS), New York. https://www.moma.org/collection/works/81337, Erişim tarihi: 25.12.2021 (sağda) Vladimir Tatlin, ‘‘Üçüncü Enternasyonel Anıtı’’, 1919-1921, ahşap maket. http://mimdap.org/2021/08/vladimir-tatlin/, Erişim tarihi: 25.12.2021.
Görsel 5. Joseph Kosuth, ‘‘Bir ve Üç Sandalye’’, 1965, MoMA, New York. © 2021 Joseph Kosuth / Artists Rights Society (ARS), NewYork, Courtesy of the artist and Sean Kelly Gallery, New York. https://www.moma.org/collection/works/81435, Erişim tarihi: 26.12.2021.
Görsel 6. (solda) Nam June Paik, ‘‘Tv Buddha’’, 1974, Stedelijk Museum, Amsterdam © The Estate of Nam June Paik, https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/exhibition/nam- june-paik/exhibition-guide, Erişim tarihi: 05.01.22 (sağda) Nam June Paik, ‘‘Tv Garden’’, 1974 © Estate of Nam June Paik Photo: Tate, https://www.tate.org.uk/whats-on/tate modern/exhibition/nam-june-paik/exhibition-guide, Erişim tarihi: 05.01.2022 (altta) Nam June Paik, ‘‘Tv Clock’’, 1963/1989 https://www.sbma.net/exhibitions/tvclock erişim tarihi: 05.01.22
Görsel 7. Peter Kogler, ‘‘Untitled’’, 2010, MUDAM Luxembourg, Projeksiyon ile Yansıtılmış Bilgisayar Destekli Enstalasyon. https://www.kogler.net/wordpress/photos/xmudam02-jpg- xmudam01-jpg/, Erişim tarihi: 07.01.2022.
Görsel 8. Miguel Chevalier, ‘‘Dear World... Yours, Cambridge’’, 2015, King's College Şapeli, İngiltere. https://www.miguel-chevalier.com/work/dear-world-yours-cambridge-2015, Erişim tarihi: 07.01.2022.
Görsel 9. Tsang Kin-wah, ‘‘Dördüncü Mühür’’, 2017, IKSV 15. İstanbul Bienali, Pera Müzesi, Dijital Enstalasyon. https://15b.iksv.org/istanbulbienali, Erişim tarihi: 07.01.2022.
Görsel 10. Refik Anadol, ‘‘Serpenti Metamorphosis’’, 2021, Milano, Yapay Zeka Destekli Dijital Kurulum. https://www.stirworld.com/see-features-bulgari-s-serpenti-collection-inspires-refik- anadol-s-sculpture-serpenti-metamorphosis#gallery-2, Erişim tarihi: 08.01.2022.
Görsel 11. (solda) Murat Pak, ‘‘The Wave’’, NFT eser https://artdogistanbul.com/turk- sanatcinin-nft-eseri-gelecek-ay-sothebysde/, Erişim tarihi: 08.01.2022 (sağda) Devrim Erbil, “London Like A Dream”, 2021, NFT Formatına Dönüştürülmüş Yağlı Boya Eser https://britisyasam.co.uk/devrim-erbilin-ilk-nft-calismasi-londrada-gorucuye-cikti/, Erişim tarihi: 08.01.2022.
Görsel 12. Amrit Pal Singh, ‘‘Toy Face Cafe’’, 2021, Metaverse Evreninde Kişisel Galeri. https://www.cnbc.com/2021/12/01/32-year-old-has-spent-6-figures-on-nfts-for-the-metaverse.html?utm_content=makeit&utm_medium=Social&utm_source=Twitter&utm_term =Autofeed#Echobox=1638380709, Erişim tarihi: 09.01.2022.