ANITLARDA ARKİTEKTONİK İFADENİN ANLAM TEMSİLİ

Bu çalışmada -algının nesnesi olarak- taşınmaz kültür varlıklarının inşa ediminde etkin olan epistemik yapıyı okumak, niteleyici ve kantiatif özellikler ile nesneye yüklenen anlamsal karşılığı araştırmak hedeflenmektedir. Ülkemizdeki zengin kültürel çeşitliliğin günümüze taşınan yapısal izleri üzerinden anıt algısını yönlendiren baskın öğenin, belleklerde oluşan ilk imajın betimlemesi ve nesnenin imgeleme dönüşümünde görece etkin değerlerin bağıntısı aranmaktadır. Bu amaçla, algısal örgütlenme odaklı kuramlardan yararlanarak anıt statüsündeki tarihi kültür mirasını imgesel görüntüde tanımlı hale getiren kimlik öğeleri araştırılmaktadır. Algının hegemonyasında anıtın yapısallığı sadece konstrüktif ve strüktürel bağlantılarda var olan içeriğiyle değil ayrıca duyularca kavranabilirliğin ortaya çıkardığı hiyerarşik değerler düzeninde, deneyimlenebilir gerçekliğiyle bütünleştirildiğinde okunaklı olabilir. Yapısal öğeler açılımında öze yüklenen anlamsal karşılığın ne şekilde olduğu ve zaman içinde günümüze nasıl taşındığının yanıtı arayışı bu bağlamda geniş bir söz alanı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Anıt, Taşınmaz Kültür Varlıkları, Kimlik Öğeleri, Algılama

THE DECORATION OF TWO 16TH CENTURY VAQFIYYAHS IN THE ARCHIVE OF LAND REGISTRY AND CADASTRE

Waqfiyahs are important documents notifying the terms of a waqf, comprising information regarding the tasks of waqf officials and how to apply these tasks, as well as bearing the historical, geographical, economic, social and communal tracks of the age when it was written. The written documents carrying the feature of being a symbol of power in Turkish culture throughout history, having a significant place in works of art are of great importance in terms of content and decoration. In the current study, waqfiyahs which are a separate group in manuscripts were examined. The waqfiyahs with an inventory number of 43 and 19 in the exhibition centre of Defter Emini Server Efendi, in the General Directorate of Land Registry and Cadastre were investigated. Technical, colour, motive, and composition features of the illuminated parts of the waqfiyahs were determined and it was found that zer-ender-zer, double tahrir and classical illumination technique with a ground painting were used. Upon the evaluation of the illumination of the waqfiyahs dated 16th century, it is likely to say that the illumination of the works investigated in the research reflects the characteristics of the period in terms of motive, colour and composition features.

Keywords:

Manuscript, İllumination, Şeyh İsmail Efendi Vaqfiyya, Evkaf-ı Lütfi Paşa Vaqfiyyya,

PDF

___

Ahunbay, Z. (1997). “Anıt Mezar”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: YEM, Cilt 1, s.101.
Aksoy, İ.H. (1986). “Büyükçekmece Köprüsü Temel İnşaatı”, II. Uluslararası TIBTT Kongresi, 28 Nisan-02 Mayıs, İstanbul: İ.T.Ü. Teknoloji ve Bilim Tarihi Araştırma Merkezi, Cilt 2, s.145-153.
Arnheim, R. (2007). Görsel Düşünme, çev. Rahmi Öğdül, İstanbul: Metis Yayınevi.
Baran, M. (2006). “Halk Mimarisinin Halkbilimi Bağlamında Değerlendirilmesine Harran Evleri Örneği”, Milli Folklor Dergisi, Sayı 72, s.142-156.
Başgelen, N. (1998). “İstanbul’da Antik Su Mimarisi: Sarnıçlar”, İlgi Dergisi, İstanbul: Kültür Sanat Mimarlık, Sayı 92, s.13-24.
Berger, J. (2019). Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman, İstanbul: Metis Yayınevi.
Bilgin, İ. (1985). “Eco’nun Sütun Eleştirisi Üzerine”, Mimarlık Dergisi, İstanbul: TMMOB Yayınları, Sayı 211, s.19-20.
Eco, U. (2019). Mimarlık Göstergebilimi, çev. Fatma Akerson, İstanbul: Daimon Yayınları.
Eyice, S. (1988). "Bizans Mimarisi" Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri, s.45-51.
Eyice, S. (1989). “İstanbul’un Bizans Su Tesisleri”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, İstanbul: Örünç Matbaası, Cilt 2, Sayı 5, s.3-14.
Genç, A. vd. (1990). Görsel Algılama-Sanatta Yaratıcı Süreç. İzmir: Sergi Yayınevi.
Gevgili, A. vd. (1997). “Arkitektonik”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul: YEM, Cilt 1, s.134.
Giedion, L. S. vd. (1958). “Nine Points on Monumentality”, Architecture: The Diary of a Development, Cambridge: Harvard University Press, s.48-51.
Grant, M. (2000). Roma’dan Bizans’a İ.S. 5. Yüzyıl, çev. Zühre İlkgelen, İstanbul: Homer Kitapevi.
Gurlitt, C. (1999). İstanbul’un Mimari Sanatı, çev. Rezan Kızıltan, Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
Gyllius, P. (1997). İstanbul’un Tarihi Eserleri, çev. Erendiz Özbayoğlu, İstanbul: Eren Yayıncılık.
Heidegger, M. (2011). Sanat Eserinin Kökeni, çev. Fatih Tepebaşılı, Ankara: De Ki Basım Yayım.
İzbudak, V.Ç. (2010). Mesnevi, İstanbul: Doğan Kitapevi.
Jung, C.G. (2009). İnsan ve Sembolleri, çev. Ali Nahit Babaoğlu, 4. Basım, İstanbul: Okuyan Us.
Kahvecioğlu, H. (1998). Mimarlıkta İmaj: Mekânsal İmajın Oluşumu ve Yapısı Üzerine Bir Model, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
Kanizsa, G. (1986). Gramática de la Visión, Barcelona: Societá Editrice II Mulino.
Karamağralı, B. (1972). Ahlat Mezar Taşları, Selçuk Tarih ve Medeniyet Enstitüsü, Sanat Tarihi Serisi 1, Ankara: Güven Matbaası.
Kortan, E. (1987). “Le Corbusier ve Türk-Osmanlı Mimarlığı”, Yapı Dergisi, İstanbul: YEM, Sayı 76, s.54-58.
Kuban, D. (1973). “Anıt Kavramı Üzerine Düşünceler”, Mimarlık Dergisi, İstanbul: TMMOB Yayınları, Sayı 7, s.5-6.
Kuban, D. (2010). Cennetin Kapıları/Divriği Ulucamisi ve Şifahanesi'nde Hürremşah'ın Yontu Sanatı, İstanbul: YEM.
Lynch, K. (2020). Kent İmgesi, çev. İrem Başaran, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Necipoğlu, G. (2013). Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimari Kültür, 3. Basım, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Nora, P. (2006). Hafıza Mekanları, çev. Mehmet Emin Özcan, Ankara: Dost Yayınları.
Ousterhout, R. (2008). Master Builders of Byzantium, Philadelphia: Publishing of University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology.
Özer, B. (2018). Kültür Sanat Mimarlık, İstanbul: YEM.
Pallasmaa, J. (2011). Tenin Gözleri: Mimarlık ve Duyular, çev. Aziz Ufuk Kılıç, İstanbul: YEM.
Peker, A.U. (2007). “Konya Mevlâna Külliyesi”, Tasarım Merkezi Dergisi, Ankara: Anadolu Tasarım Merkezi, Sayı 6, s.24-32.
Riegl, A. (2015). Modern Anıt Kültü, çev. Erdem Ceylan, İstanbul: Daimon Yayınları.
Sartre, J.P. (2009). İmgelem, çev. Alp Tümertekin, 2. Basım, İstanbul: İthaki Yayınları.
Schmidt, K. (2007). Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe En Eski Tapınağı Yapanlar, çev. Rüstem Aslan, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Simmel, G. (2009). Sociology: Inquiries into the Construction of Social Forms. Leiden: Brill.
Sözen, M. (1973). “Türklerde Anıt”, Mimarlık Dergisi, İstanbul: TMMOB Yayınları, Sayı 7, s.7-20.
Strocka, M. (1979). “Efes Celsus Kitaplığı Onarım Çalışmaları”, Belleten Dergisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu, Sayı 172, s.809-825.
Tunalı, İ. (1998). Estetik, 5. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Wenger, R. (1997). “Visual Art, Archaelogy and Gestalt”, Leonardo, Volume 30, p.35-46.
“Nemrut Dağı Anıtı”, UNESCO World Heritage List https://whc.unesco.org/en /list/448/, Erişim tarihi: 02.02.2022.