İTALYAN RESMİNDEN BİR KİRKE PORTRESİ: BÜYÜCÜ, CADI VE MELANKOLİK

Erken modern dönem Avrupa’sında başlayan cadı avı süreci, cadılık atfedilen kadınların etkinliklerini görselleştiren bir ikonografi yarattığı gibi bir yandan da Antik çağın büyü ile ilişkilendirilen kadın karakterlerini cadının arketipleri olarak gündeme getirmiştir. Pagan dünyanın söz konusu karakterleri arasında özellikle Kirke, hayvana dönüştürme büyüsünü gerçekleştirmesi bağlamında cadı çılgınlığının yaşandığı bu sürece paralel biçimde İtalyan literatüründe sıklıkla ele alınan bir kadın figürü olarak dikkati çekmektedir. 16. yüzyıl İtalyan resmindeki Kirke temalı yapıtlar üzerine odaklanan bu çalışma, resimlerdeki Kirke imgesi, görsel motifler ve anlatı örgüsü ile dönemin literatürü arasındaki etkileşimin izini sürmeyi amaçlamaktadır. Öte yandan başta Malleus Maleficarum olmak üzere cadılık üzerine kaleme alınan metinlerde ve sembol kitaplarında “cadının selefleri” kabul edilen Antikçağın büyücü kadınlarına yapılan göndermeler, Rönesans hümanizmasının büyü odaklı ezoterik söylemleri araştırmanın referans aldığı diğer kaynaklardır. Barok dönemin ruhunu yansıtması ve Kirke imgesi açısından ünik bir örnek sunmasından hareketle, Castiglione’nin Kirke serisi de melankoli ve memento mori temalarıyla yakın teması nedeniyle çalışmanın kapsamına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kirke, Büyücü, Cadı, Melankoli, İtalyan Resmi

PDF

___

Akın, H. (2011). Ortaçağ Avrupası’nda Cadılar ve Cadı Avı, Ankara: Phoenix.
Alciatus, A. (2007). Emblemata: Simgeler Kitabı, çev. Ç. Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Apollonius of Rhodes (2002). Argonautica Book III, ed. R. L. Hunter, Cambridge: Cambridge University Press.
Beauvoir, S. (2021). İkinci Cinsiyet: Olgular ve Efsaneler, çev. G. A. Savran, İstanbul: KÜY.
Boccaccio, G. (2003). Famous Woman, çev. V. Brown, London: Harvard University Press.
Burke, P. (2011). “Witchcraft and Magic in Renaissance Italy: Gianfrancesco Pico and Strix, The Damned Art: Essays in the Literature of Witchcraft, ed. S. Anglo, New York: Routledge Library Editions, s. 32-52.
Cartmill, M. (1993). A View to a Death in the Morning: Hunting and Nature through History, London: Harvard University Press.
Castelli, P. (2013). Rönesans Estetiği, çev. D. Kundakçı, Ankara: Dost Kitabevi.
Demir, B. (2019). “Endor Cadısı İkonografisi”, Sanat Tarihi Yıllığı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Sayı 28, s. 23-53.
Gelli, G. (1745). Circe, çev. H. Layng, London: R. Dodsley.
Grimal, P. (2012). Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma, çev. S. Tamgüç, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Hall, J. (1994). Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, Colarado: Westview Press.
Hesiodos (2018). Theogonia; İşler ve Günler, çev. A. Erhat-S. Eyüboğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Homeros (1978). Odysseia, çev. A. Erhat-A. Kadir, İstanbul: Sander Yayınları.
Humfrey, P. ve Lucco, M. (1998). Dosso Dossi: Court Painter in Renaissance Ferrara, New York: The Metropolitan Museum of Art.
Impelluso,L. (2002). Gods and Heroes in Art, çev. T. M. Hartmann, Los Angeles: J. Paul Getty Museum.
Klibansky R., Panofsky, E. ve Saxl F. (1979). Saturn and Melancholy: Studies in the History of Natural Philosophy, Religion and Art, Nendeln-Liechtenstein: Kraus Reprint.
Kounine, L. (2018). Imagining the Witch: Emotions, Gender, and Selfhood in Early Modern Germany, Oxford: Oxford University Press.
Kramer H., Sprenger, J. (1971). Malleus Maleficarum, çev. M. Summers, New York: Dover Publications.
Mirandola, P. (2020). İnsanın Değeri Üzerine Söylev, çev. L. Özşar, Bursa: Biblos Yayınevi.
Nauert, C. G. (2011). Avrupa’da Hümanizma ve Rönesans Kültürü, çev. B. Tırnakçı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Ovidius (2019). Dönüşümler I-XV, çev. A. C. Abuagla, İstanbul: YKY.
Öndin, N. (2017). Rönesans ve Simya, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Petronius (1975). Satyricon, çev. E. H. Warmington, London: Loeb Classical Library.
Pinson,Y. (1998). “Witchcraft/Sorcery”, Encyclopedia of Comparative Iconography: Themes Depicted in Works of Art, ED. H. E. Roberts, Chicago-London: Fitzroy Dearborn Publishers, s. 947-956.
Roberts,G. (2002). “The Descendants of Circe: Witches and Renaissance Fictions”, Witchcraft in Early Modern Europe: Studies in Culture and Belief, ed. J. Barry, M. Hester ve G. Roberts, New York: Cambridge University Press, s. 183-206.
Simons, P. (2015). “The Crone, the Witch and the Library: The Intersection of Classical Fantasy with Christian Vice during the Italian Renaissance”, Receptions of Antiquity: Constructions of Gender in European Art 1300-1600, ed. M. Rose, A. Poe, Leiden: Brill. S. 264-304.
Standring T. J. ve Clayton, M. (2013). Castiglione: Lost Genius, London: Royal Collection Trust.
Starobinski, J. (2007). “Tanrı Katında Ruh: Acedia Günahı”, Cogito: Melankoli, Sayı 51, 224- 232.
Stratton, K. B. (2007). Naming the Witch: Magic, Ideology and Stereotype in the Ancient World, New York: Columbia University Press.
Sullivan M.A. (2000). “The Witches of Dürer and Hans Baldung Grien”, Renaissance Quarterly, Vol. 53, s. 333-401.
Tal, G. (2004). “Disbelieving in Witchcraft: Allori’s Melancholic Circe in the Palazzo Salviati”, Athanor, Vol. 22, s. 57-65.
Vergilius (1998). Aeneis, çev. T. Uzel, Ankara: Öteki Yayınevi.
Weyer, J. (1998). On Witchcraft, ed. B. G. Kohl, Asheville: Pegasus Press
Whitaker L. ve Clayton, M. (2007). The Art of Italy in the Royal Collection: Renaissance and Baroque, London: Royal Collection Publications.
Musei Civici Fiorentini, Museo di Palazzo Vecchio, The Studiolo of Francesco I, https://museicivicifiorentini.comune.fi.it/en/palazzovecchio/visitamuseo/studiolo_francesc o_i.htm, Erişim tarihi: 03.02.2022.
Oosterhoff, R. J. (2020). “A Lathe and the Material Sphaera: Astronomical Technique at the Origins of the Cosmographical Handbook”, De Sphaera of Johannes de Sacrobosco in the Early Modern Period, ed. M. Valleriani, Springer Open, s. 25-52: https://doi.org/ 10.1007/978-3-030-30833-9, Erişim tarihi: 02.02.2022.
Görsel 1. Dosso Dossi, “Manzarada Kirke ve Aşıkları”, 1525, Tuval Üzerine Yağlıboya, National Gallery of Art, Washington. https://www.nga.gov/collection/art-object- page.12147.html, Erişim tarihi: 11.02.2022.
Görsel 2a / 2b. Alciatus, “Emblemata”, 1546 baskısı, Venedik / 1584 baskısı, Paris. https://www.emblems.arts.gla.ac.uk/alciato/search.php?sub=99&new=y&lang=0&text=&ic on=&names=Circe&nl=y&v_lang=0&v_el=0&metre=0&lines=&stanza=, Erişim tarihi: 09.02.2022.
Görsel 3. Pellegrino Tibaldi, “Odysseus ve Kirke”, 1550-51, Fresk, Palazzo Poggi, Bologna. https://www.wga.hu/index1.html, Erişim tarihi: 11.02.2022.
Görsel 4. Giovanni Stradano, “Odysseus, Hermes ve Kirke”, 1570, Tuval Üzerine Yağlıboya, Palazzo Vecchio, Floransa. https://museicivicifiorentini.comune.fi.it/en/palazzovecchio/ visitamuseo/studiolo_francesco_i.htm, Erişim tarihi: 10.02.2022.
Görsel 5. Alessandro Allori, “Odysseus ve Kirke”, 1575-76, Fresk, Palazzo Salviati, Floransa. https://www.kunst-fuer-alle.de/english/art/artist/image/alessandro-allori/7913/1/ 153237 /a--allori---circe-with-companions-of-od-/index.htm, Erişim tarihi: 11.02.2022.
Görsel 6. A. F. Doni, “Melankolik Kız”, 1552, Gravür, Venedik. Klibansky R., Panofsky, E. ve Saxl F. (1979). Saturn and Melancholy: Studies in the History of Natural Philosophy, Religion and Art, Nendeln-Liechtenstein: Kraus Reprint, Resim 131.
Görsel 7. Jacob Cornelisz van Oostsanen, “Saul ve Endor Cadısı”, 1526, Tuval Üzerine Yağlıboya, Rijksmuseum, Amsterdam. https://www.rijksmuseum.nl/en/collection/SK-A-668, Erişim tarihi: 14.02.2022.
Görsel 8. G. Benedetto Castiglione, “Kirke Odysseus’un Yoldaşlarını Domuza Dönüştürüyor”, y. 1650, Tuval üzerine Yağlıboya, Özel Koleksiyon. https://www.porkopolis.org/pig_artist/ giovanni-castiglione/, Erişim tarihi: 12.02.2022.
Görsel 9. G. Benedetto Castiglione, “Kirke Odysseus’un Yoldaşlarını Hayvana Dönüştürüyor”, 1650-51, Gravür, Metropolitan Museum of Art, Washington. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/393219, Erişim tarihi: 14.02.2022.
Görsel 10. G. Benedetto Castiglione, “Büyücü Kirke”, y. 1651, Tuval Üzerine Yağlıboya, Museo Poldi Pezzoli, Milano. https://artsandculture.google.com/asset/the-sorceress-circe- giovanni-benedetto-castiglione/SwE5O3veQk2juQ, Erişim tarihi: 12.02.2022.
Görsel 11. G. Benedetto Castiglione, “Melankoli: Ubi Inletabilitas Ibi Virtus”, 1645-46, Gravür, Rijksmuseum, Amsterdam. https://www.rijksmuseum.nl/en/my/collections/17427- -guus-peek/melancholie /objecten# /RP-P-OB-12.168,0, Erişim tarihi: 14.02.2022.