Siyasal İdeolojiler Bağlamında Mekân İsimlendirmeleri:Ankara’daki Kültür Merkezleri Örneği

Mekân isimleri kültürlerin dışavurumudur ve toplumlar için bir kültürel temsil görevi görerek, aynı zamanda kültürel coğrafigörünümü de etkilemektedirler. İsimlendirme tercihleri ile kültürel bir tercih yapılmış olmakta ve o mekân söz konusu kültür ileözdeşleştirilmektedir. Bir mekânın isimlendirilmesi esasında onu kategorize etmek demektir. Bir kez isim verildikten sonra mekânınfiziki yapısı, mimarisi, içinde cereyan eden faaliyetler ile birlikte ismin kendisi de bir kültür üyesi olur, ayrı bir kimlik kazanır.İsimlendirme ile kültürel kimliğin inşası, yaşatılması ya da isim değişiklikleri ile inşa edilmiş bir kimliğin sönümlendirilmesi mümkünolabilmektedir. Kültür coğrafyasının diğer unsurları ile karşılaştırıldıklarında günlük hayat içerisinde sürekli tekrar edilmelerinedeniyle yer ve mekân isimleri kültürün yeniden inşasına önemli bir katkı sağlamaktadır. Kentsel belleğin istenmeyen kısımlarınınunutturulması, yerine başkalarının konulması genellikle sokak isimlendirmeleri üzerinden yapılmaktadır. Sokağa verilen isim ya dadeğiştirilen bir isim, bir anıyı unutturma ya da tarihin yeniden kurgulanmasına yardımcı olmaya hizmet edebilmektedir. Bu süreççoğunlukla yazında da cadde, sokak, bulvar ve meydan isimleri üzerinden “kentsel toponimi” başlığı altında analiz edilmektedir.Yer isimleri genel bir kavram olup sokak, cadde, bulvar, meydan, mahalle, park, okul, kültür merkezi gibi kamusal mekânı teşkileden yerlere verilen adları içermektedir. Bu çalışmada, yazındaki ana çalışmalardan farklı olarak yerel yönetimlerin hizmet alanıiçerisinde yer alan kültür merkezlerinin isimlendirme tercihleri üzerinden bir çözümleme yapılmaktadır. Bu yapılırken de LouisAlthusser’in devletin ideolojik aygıtları yaklaşımından faydalanılarak isimlendirme tercihlerinin kültürel kimliğin inşasında nederecede etkili olduğu araştırılmıştır. Çalışma kapsamında Ankara’nın merkez ilçelerindeki kültür merkezlerinin isim tercihleri ilesiyasal ideolojiler arasındaki ilişkiye bakılarak isim çözümlemesi yapılmıştır. Çalışma sonucunda kültür merkezi isimleri ile yerelyönetimlerin ideolojilerinin yeniden üretimi arasındaki ilişki ele alınmıştır.

The Place of Names within the Context of Political Ideologies: The Case of Cultural Centers in Ankara

Place names are expressions of societies and cultures, and so also have an effect on cultural and geographical image. Cultural choices aremade during the naming process in which the named place becomes identified with the corresponding culture. In other words, naminga place is actually a form of categorization. Once the name is given, the name itself, along with the physical nature of the place, itsarchitecture, and the activities that take place there, gains a distinct cultural identity. It can therefore be said that it is possible, throughthe naming of a place, to either construct or repress identity. As the names of places are in common use, this form of cultural designation,when compared with other elements of cultural geography, can be seen to have an important role in the reconstruction of culture. Itis thus not surprising that the removal or the replacement of unwanted parts of urban memory usually occurs through the naming orrenaming of a place, and such a process can either cause an existing historical reality be forgotten, or a new one created.In the literature, the process of the naming of public spaces, such as streets, boulevards, neighborhoods, parks, schools, cultural centersand squares, is referred to as “urban toponymy,” Unlike the majority of the studies in the literature, this study focuses on the namingpreferences of local government cultural centers, and utilizes Louis Althusser’s ideological state apparatuses concept to investigate howinfluential naming is in the construction of cultural identity. The study analyzes the names of cultural centers in the central districts ofAnkara, and the relationship between name preferences and political ideologies. In the latter part of the study, the relationship betweenthe names of cultural centers and the reproduction of the ideologies of local governments is considered.

PDF

___

Alderman, D. H. (2002). School names as cultural arenas: The naming of U.S. public schools after Martin Luther King, Jr. Urban Geography, 23(7), 601–626.
Alderman, D. H. (2008). Place, naming and the interpretation of cultural landscapes. B. Graham and P. Howard (Ed.), The Ashgate Research companion to heritage and identity içinde (s. 195-214). Hampshire: Ashgate.
Aliağaoğlu, A. ve Uğur, A. (2018). Şehirsel toponimi: Erzurum’da cadde adları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 1-26.
Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
Amnesty International. (2015). A Synthesis Report of NGO submissions to the UN Committee on the rights of the child for consideration of the third periodic report of the Islamic Republic of Iran. https://www.amnesty.org/download/Documents/ MDE1321182015ENGLISH.PDF adresinden erişildi.
Ankara Kalkınma Ajansı. (2017). Ankara’da kültür ve sanat. Ankara: Artı5Medya.
Ankara Valiliği. (2013). Ankara Tanıtım Kitapçığı. Ankara: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü.
Araz, S. (2015). Cadde ve sokak adlandırmalarının (kentsel toponimi) kentsel kimlik ve toplumsal bellek üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi; Ayvalık ve Cunda örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Atay, F. R. (1958/2009). Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayıncılık
Ayhan, N. (2013). İktidarın kamuya yansıma biçimleri üzerinden sokak adlandırmaları: Bişkek kenti toponimi denemesi. Global Media Journal, 3(6), 25-45.
Azaryahu, M. (1996). The power of commemorative street names. Environment and Planning D: Society and Space, 14, 311–330.
Azaryahu, M. (1997). German reunification and the politics of street names: the case of east Berlin. Political Geography, 16, 479–493.
Bademli, R. (2013). Kentsel planlama ve tasarım öğrencilerine notlar. Ankara: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
Belli, G ve Boyacıoğlu, E . (2013). Bir kentsel dönüşüm örneği: Ankara ‘14 Mayıs Evleri’. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22(4), 717-726.
Bilgin, N. (2011). Sosyal düşüncede kent kimliği. İdealkent, 2(3), 20-47.
Bucher, S., Matlovič, R., Lukáčová, A., Harizal, B., Matlovičová, K., Kolesárová, J., Čermáková, L. ve Michalko, M. (2013). The perception of identity through urban toponyms in the regional cities of Slovakia. Anthropological Notebooks, 19(3), 23-40.
Canatan, K . (2017). Sokak ve ideoloji: Türkiye’de resmi ideolojinin sokak, cadde, bulvar ve meydanlara yansımaları. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10-11), 1-24.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry&research design: choosing among five approaches (3rd edition). Thousand Oaks: CA, SAGE Publications, Inc.
Çetin, R. ve Şentürk. A. (2019). Eleştirel kentsel toponimi ve prestijli mekânlar yaratmada kentsel isimlerin kullanılması: Fikirtepe örneği. Megaron Dergisi 14(1), 133-144.
Çoban, M. (2013). Toplumsal hafıza ve siyasal dönüşümler bağlamında mekân isimlerinin önemi: Türkiye örneği. M. Tuna (Ed.), VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt 3 içinde (s. 667-675). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
ÇSM galeri. (t.y.) Çankaya Kültür Sanat web sitesinden erişildi: http://kultursanat.cankaya.bel.tr/pages/25/CSM-Galeri.
Darkot, B. (1978). Anadolu. Millî Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, C.1 içinde (s. 428-430). İstanbul: MEB Yayınları.
De Blij, H. (2019). Coğrafya neden önemlidir: hiç olmadığı kadar. (Çev. F. Yavaş ve B. Kaya). Ankara: Hece Yayınları.
Doğan, N. (2019). İktidarın mekânla imtihanı Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi toponimi politikaları bağlamında iktidarın yeniden üretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Doğanay, H. ve Doğanay, S. (2018). Coğrafya bilim alanlarına giriş. Ankara: Pagem Akademi.
Eagleton, T. (2015). İdeoloji. (Çev. E. Ersavcı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Erdentuğ, A. ve Burçak, B. (1998). Political tuning in Ankara, a capital, as reflected in its urban symbols and images. International Journal of Urban and Regional Research, 22(4), 589-601.
Fellmann, J. D., Getis, A. ve Getis, J. (2005). Human geography; landscapes of human activities. New York: McGraw-Hill Companies.
Gülbetekin, M. (2017). Mekânın hafızası: yer adları. Ankara: Hitabevi.
Günal, V. (2012). Batman’da cadde adlandırmaları: toplumsal bellek oluşturma ve şehirsel mekâna hakim olma çabaları. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 171-197.
Günal, V., Şahinalp, M.S. ve Güzel, A. (2011). Coğrafi ortamın şehirsel mekân adlarına etkisi: Şanlıurfa şehri örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 463-508.
Güner, İ. ve Ertürk, M. (2004). Türkiye il merkezi kent adlarının kaynakları üzerine bir araştırma. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 39-62.
Güney, E. (1996). Toponomik Terimlerin Sınıflandırılması. Türk Dili, 540, 619-630.
Holt-Jensen A. (2017). Coğrafya: tarihi, felsefesi ve temel kavramları. (Çev. A. Bekaroğlu). İstanbul: İdil Yayıncılık.
Hür, A. (2009). Tez zamanda yer isimleri değiştirile! http:// www. taraf.com.tr/ayse-hur/makale-tez-zamandayerisimleri-degistirile.htm adresinden erişildi.
Kahraman, Y. ve Özer, B. (2018). Tarihte Etimesgut I. Ankara: Etimesgut Belediye Başkanlığı Kültür Yayınları.
Kara, B. (2012). Kentler açısından mekânın toplumsallığı ve yer isimlerinin siyasal yapıya göre değişimi: Niğde örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken, 4(1), 149-163.
Kaya, K. (2011). Yirmibirinci yüzyıla girerken ideoloji ve sosyoloji. Istanbul Journal of Sociological Studies, 26, 165-176.
Kazancı, M. (2002). Althusser, ideoloji ve iletişimin dayanılmaz ağırlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(1), 55-87.
Kazancı, M. (2012). Althusser, ideoloji ve ideolojiyle ilgili son söz. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuifd/issue/22865/244156 adresinden erişildi.
Kazazis, K. (1972). The status of Turkism in the present-day Balkan languages. H. Birnbaum ve S. Vrjonis (Ed), Aspects of the Balkans continuity and change içinde (s. 87-116). Paris: Mouton.
Köşker, N. (2018). Mekân ve yer. N. Özgen (Ed.) Sosyal Coğrafya içinde (s. 77-108). Ankara: Pegem Akademi.
Lynch, K. (2010). Kent imgesi (çev: İ. Başaran). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Mai, L. (2016). Doğu Alman kentlerinde kültür şoku ve kimlik bunalımı. A. Öncü, P. Weyland (Ed.), Mekân, kültür, iktidar içinde (s. 107-115). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1992). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
Merriam, S. B. (2013). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from case study research in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Mills, A. (2014). Hafızanın sokakları: İstanbul’da peyzaj, hoşgörü ve ulusal kimlik. (Çev. C. Soydemir). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Nişanyan, S. (2011). Hayali coğrafyalar: Cumhuriyet döneminde Türkiye’de değiştirilen yeradları. İstanbul: Tesev Yayınları.
Özberk, N. (2018). Mekânsal semiyotik ve politik semantik açısından kentsel metnin dönüşümü: Nevşehir’de kamusal mekân isimlendirmeleri örneği. İdealkent, 9(24), 662-700.
Özgen, N. (2016). Neo-klasik paradigmalar ve coğrafya bilimine etkileri. N. Özgen (Ed.) Beşeri coğrafyada araştırma yöntemleri ve teknikleri içinde (s. 200-267). Ankara: PEGEM Akademi.
Özgen, N. (2018a). Doğa ve toplum. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s. 1-54). Ankara: PEGEM Akademi.
Özgen, N. (2018b). Kimlik- toplumsal eşitsizlik ve ayrımcılık. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s. 109-172). Ankara: PEGEM Akademi.
Özgüç, N. ve Tümertekin, E. (2017). Coğrafya: geçmiş, kavramlar ve coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Özkan, M. ve Yoloğlu, A. C. (2005). Bir bellek projesi olarak sokak isimlendirmesi: Ankara örneği. Planlama, 34, 54–60.
Özkaya, Y. (1984). XVIII. yüzyılda Anadolu’daki bazı kaza ve mahalle adlarındaki değişiklikler. Türk Yer Adları Bildirileri Sempozyumu, 11- 13 Eylül içinde (s. 233-241). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
Peet, R. (2007). Geography of power: the making of global economic policy. London: Zed Books.
Purvis, T. ve Hunt, A. (2014). Söylem İdeoloji. (Çev. Simten Coşar). Moment Dergi, 1(1), 9-36.
Russell, B. (2014). İktidar. (Çev. M. Ergin). İzmir: Cem Yayınları.
Soja, E.W. (2017). Postmodern coğrafyalar: eleştirel toplumsal teoride mekânın yeniden ileri sürülmesi. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Rize’de parkta isim tartışması yargıya taşındı. (2019, 31 Temmuz). Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/ rizede-parkta-isim-tartismasi-yargiya-tasindi-5258905/ adresinden erişildi.
Tamur, E. (2010). Ankara’da mahalle isimlerine yansıyan tarih I. Kebikeç, 29, 57-71.
Tanpınar, A.H. (1946/2013). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tekeli, İ. (2006). Sunuş. T. Şenyapılı (Ed.), Cumhuriyetin Ankarası Özcan Altaban’a Armağan içinde (s. xiii-xviii). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Tekeli, İ. (2008). Türkiye’de bölgesel eşitsizlik ve bölge planlama yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tezcan, N. (2011). Evliya Çelebi’nin Ankara’sı. N. Tezcan ve S. Tezcan (Ed.), Doğumunun 400. yılında Evliya Çelebi içinde (s. 148-156). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Tunçel, H. (2000). Türkiye’de ismi değiştirilen köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 23-34.
Turan, M. (2009). Türkiye’de kentsel rant-devlet mülkiyetinden özel mülkiyete. Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
Turan, S. ve Yalçıner Ercoşkun, Ö. (2017). Meydanlardaki isim değişikliklerinin kent belleğine etkisi: Ankara örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), 55-68.
Tümertekin, E. ve Özgüç. N. (2019). Beşerî coğrafya: insan kültür mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Uğur Mumcu’yu Halk Sahiplendi [Haber]. (1994, 7 Ağustos). Cumhuriyet, s. 1.
Umar, B. (1993). Türkiye’de tarihsel adlar. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Yavuz, S. ve Şenel, M. (2013). Yer adları (toponimi) terimleri sözlüğü. Turkish Studies, 8(8), 2239-2254.