Kentsel Peyzajın Değişen Kavramsal Çerçevesi: Ankara Üzerine Değerlendirmeler

Cumhuriyet Döneminde Ankara’da tasarlanan bütüncül peyzaj dokusu, bugün yerini parçacıl bir yaklaşımla üretilen birbirinintekrarı yeşil alanlara bırakmıştır. Bu değişimin getirdiği yıkıcı süreç kentin özgün peyzaj dokusunu tahrip etmiş; var olan peyzajdeğerlerini görünmez kılmıştır. Bu noktada makale, Ankara’nın aşınan ve yok olan peyzaj dokusunu farklı ölçek, bağlam ve mekântipleriyle sergileyen iki çizgisel peyzaj üzerinden tartışmaktadır: Atatürk Bulvarı ve Hatip Çayı vadisi. Morfolojik yapıları ve oluşmabiçimleri birbirlerinden farklı olan bu iki peyzaj dizgesi üzerine yapılacak okuma, Ankara peyzaj tarihinin özgün mekânlarınıve yitirilen çeşitliliğini bütüncül bir çerçevede yeniden düşünmemize imkân verecektir. Bu okuma aynı zamanda, günümüzdevarlığını sürdüren arda kalmış potansiyel alanlara ve peyzaj üretme biçimlerine dair de farkındalık yaratacaktır. Böylece, son 20- 30 yıldır birçok dünya kentinin gündemine aldığı iklim değişikliği ve dirençli kentler gibi konuların gerektirdiği peyzaj odaklışehirciliğin Ankara bağlamında tartışılması mümkün olabilecektir.

The Changing Conceptual Framework of the Urban Landscape: Reflections on Ankara

The integrated designed landscape of Ankara’s Republican period has now been replaced by fragmented and repetitive landscapes.This change has introduced a destructive process that has significantly damaged the fabric of the city’s characteristic landscapes, andhas obscured their existing value. This article considers two linear landscapes that present different scales, contexts, and spatial types ofAnkara’s abraded and lost landscapes: Atatürk Boulevard and Hatip Creek valley. Examination of these two landscapes, which differin their morphological structures and forms, enables a reconsideration, through an integrated lens, of the characteristic spaces andlost diversity of Ankara’s landscapes. Such a reading also raises awareness of the potential of currently existing areas for landscapeproduction. It is suggested that the landscape-based urbanism that has been considered by many world cities during the last 20-30years to cope with climate change and preserve the cities should also be applied to Ankara.

PDF

___

Allen, S. (1999). Infrastructural urbanism. S. Allen (Ed.), Points and lines: diagrams and projects for the city içinde (s. 40–89). New York: Princeton Architectural Press.
Allen, S. (2001). Mat urbanism: the thick 2-D. H. Sarkis, (Ed.), CASE: Le Corbusier’s Venice Hospital and the revival of mat building içinde (s.118-126). London: Prestel.
Ankara Belediyesi. (1954). Ankara şehri imar komisyonu raporu. Ankara: Doğuş Matbaası.
Antrop, M. (2004). Landscape change and the urbanization process in Europe. Landscape and Urban Planning, 67, 9-26.
Antrop, M. (2005). Why landscapes of the past are important for the future. Landscape and Urban Planning, 70, 21-34.
Atatürk Bulvarı [kartpostal]. (t.y.). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (Envanter No: 1105). Koç Üniversitesi VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Ankara.
BAP-08-11-2015-035 “Understanding the potentials of the railway as a landscape and urban component: Sincan-Kayaş commuter line” Bilimsel Araştırma Projesi, ODTÜ, Proje Koordinatörü Dr. Funda Baş Bütüner, Proje Ekibi: Dr. Ela Alanyalı Aral, Dr. Selin Çavdar Sert, Haritalama: M.Arch Neris Parlak, Fotoğraflar: Evren Özeşen.
Baş, Y. (2019). Yenişehir’in ilk sahipleri ve ilk sakinleri. A. Cengizkan ve N. M. Cengizkan (Ed.), Bir şehir kurmak: Ankara 1923-1933 içinde (s. 79-124). Ankara: Koç Üniversitesi VEKAM.
Baş Bütüner, F., Alanyalı Aral E. ve Çavdar, S. (2017). Kentsel mekân olarak demiryolu: Sincan - Kayaş banliyö hattı. Ankara Araştırmaları Dergisi, 5(1), 73-97
Bütüner, F, Çavdar Sert, S. ve Aral, E. (2020). Decoding infrastructural terrain: the landscape fabric along the Sincan-Kayaş commuter line in Ankara. Landscape Research, 45(6), 724-741.
Bélanger, P. (2013). Infrastructural ecologies. C. Waldheim, G. Aquino, ve Y. Hung (Ed.), Landscape infrastructure içinde (s. 20–25). İsviçre: Birkhäuser Verlag.
Burat, S. (2011). Resting by moving on the greenways: design of the urban green spaces in Jansen’s Plans for the capital and their implementation and modification process (1932- 1960). İdealkent 4, 100-127.
Carlisle, S. ve Pevzner, N. (2012). The performative ground: Rediscovering the deep section. Scenario 02: Performance. https://scenariojournal.com/article/the-performativeground/ adresinden erişildi.
Cengizkan, A. (2004). Ankara’nın ilk planı 1924-25 Lörcher Planı. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı ve Arkadaş Kitabevi.
Cengizkan, A. ve Cengizkan, N. M. (2019). Bir şehir kurmak: Ankara 1923-1933. Ankara: Koç Üniversitesi VEKAM.
Corner, J. (2006). Terra fluxus. C. Waldheim (Ed.), Landscape urbanism reader içinde (s. 21–33). Princeton Architectural Press.
Çavdar Sert, S. (2017a). Atatürk Forest Farm As A Heritage Asset Within The Context of Turkish Planning Experience 1937-2017. Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Ankara.
Çavdar Sert, S. (2017b). Bir fikir mirası olarak Atatürk Orman Çiftliği’nin somut ve somut olmayan değerleri. Ankara Araştrmaları Dergisi, 5(2), 225-256. DOI: 10.5505/ jas.2017.97269
Doherty, G. (2016). Is landscape literature...?. G. Doherty ve C. Waldheim (Ed.), Is landscape…?: Essays on the identity of landscape içinde (s. 13-43). Abbingdon, Oxon: Routledge.
Eckbo, G. (1969). The landscape we see. New York: McGrawHill.
Frampton, K. (1995). Towards an urban landscape. Columbia documents of architecture theory, 4, 83-94.
Gençlik Parkı [hava fotoğrafı]. (1953). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (0524). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Göksu, S. (1994). Yenişehir: Ankara’da bir imar öyküsü. İ. Tekeli (Ed.), Kent, planlama, politika, sanat: Tarık Okyay anısına yazılar içinde (s. 257-276). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Güvenpark [kartpostal]. (1940). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (0899). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Hatip Çayı ve etrafındaki sebze bahçeleri [kartpostal]. (1933). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (0020). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Jackson, J. B. (1984). Discovering the vernacular landscape. Londra: Yale University Press.
Jansen, H. (Çizen). (1932). Ankara Şehri İmar Planı M 1:4000 [Plan]. (Dosya No: 22641, 22642, 22643, 22641). Berlin Teknik Üniversitesi Mimarlık Müzesi Arşivi, Berlin.
Jansen, H. (1937). Ankara imar planı raporu. M. Yenen (Ed.), İstanbul: Alaaddin Kıral Basımevi.
Keskinok, H. Ç. (2009). Ankara kentinin planlaması ve Atatürk Bulvarının oluşumu. Cumhuriyet Devrimi’nin yolu Atatürk Bulvarı içinde (s. 37-59). Ankara: Koleksiyoncular Derneği.
Keskinok, H. Ç. (2019). Şehircilik yazıları. Ankara: METU Faculty of Architecture.
Kızılay Parkı [kartpostal]. (1940). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (Envanter no: 1420). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.
Lyle, J. T. (1999). Design for human ecosystems: landscape, land use, and natural resources. Washington: Island Press.
Mamboury, E. (1933). Ankara gezi rehberi. Ministère Turc de l’Intérieur.
Memlük, Y. (2009). Bulvarın yeşil parçaları. H. Ç. Keskinok (Ed.), Cumhuriyet Devrimi’nin yolu Atatürk Bulvarı içinde (s. 73-87). Ankara: Koleksiyoncular Derneği.
Mostafavi, M. (2010). Why ecological urbanism? Why now? M. Mostafavi, G. Doherty (Ed.), Ecological urbanism içinde (s. 12-53). Switzerland: Lars Muller.
Mungan Yavuztürk, G. (2009). Atatürk Bulvarı’nda yaşam sanatla akarken. H.Ç. Keskinok (Ed.), Cumhuriyet Devrimi’nin yolu Atatürk Bulvarı içinde (s. 89-109). Ankara: Koleksiyoncular Derneği.
Nijhuis, S. ve Jauslin, D. (2015). Urban landscape infrastructures: Designing operative landscape structures for the built environment. S. Nijhuis, D. Jauslin ve F. VanderHoeven (Ed.), Flowscapes: Designing infrastructure as landscape içinde (s. 13–34). TU Delft.
Online Etymologi Dictionary. (t.y.). Flux. https://www. etymonline.com/word/flux#etymonline_v_8954 adresinden erişildi.
Online Etymologi Dictionary. (t.y.). Terra. https://www. etymonline.com/search?q=terra adresinden erişildi.
Öztan, Y. (1968). Ankara şehri ve çevresi yeşil saha sisteminin peyzaj mimarisi prensipleri yönünden etüd ve tayini. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi.
Spirn, A. W. (1998). The language of landscape. USA: ThomsonShore, Inc.
Strang, G. L. (1996). Infrastructure as landscape. Places, 10(3), 8–15.
Tamur, E. (2012). Suda suretimiz çıkıyor. Ankara: Kebikeç.
Tankut, G. (1993). Bir başkentin imarı. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
Türkyılmaz, M. (2015). Ankara’da havuzbaşları: 1923-1950. Ankara Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-136.
Vardar, A. (1989). Başkentin ilk planları. Planlama, 2-3-4, 38-50.
Waldheim, C. (2016). Landscape as urbanism: As general theory. New Jersey: Princeton University Press.
Wall, A. (1999). Programming the urban surface. J. Corner (Ed.), Recovering landscape içinde (s. 232–249). Princeton Architectural Press.
Zafer Meydanı ve Zafer Parkı [fotoğraf]. (1940-1946). Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu (Envanter no: 1099). Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara.