Geleneğin Mekânsal ve İşlevsel Değişimi BağlamındaHamamönü Kına Konakları ve Kına GecesiOrganizasyonları

Kına gecesi, geçiş dönemlerinden olan evlilik ile ilgili ritüellerden birisidir ve düğün öncesinde genellikle kız evinde kadınlarınkatılımıyla düzenlenir. Ancak kına gecesinin bir eğlence olmasının ötesinde mitolojik kökene de dayanan pek çok pratiğibarındırmasıyla Türk kültüründe kutsallık atfedilen bir boyutu bulunmaktadır. Diğer taraftan kına gecesi, gelin ve damadın aileleri,komşuları ve yakınları ile birlikte düzenlenir ve kolektif bir yapı barındırır. Önceleri daha çok köylerde yaygın olarak düzenlenen kınagecesi ritüeli, köyden kente göçlerin artması, kentleşme, modernleşme, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, yaşam tarzlarınınve kültürel tutumların değişmesi gibi nedenlere bağlı olarak hem içerik hem de işlevsel anlamda pek çok değişikliğe uğramıştır.Bu çalışmada günümüzde Hamamönü’nde sayıları oldukça fazla olan kına konakları ve kına gecesi organizasyonları ele alınmış;bu doğrultuda da Hamamönü kına konaklarının açılma amacı diyebileceğimiz “geleneksel kına gecesini yaşama, yaşatma” veya“geleneksel kültürü yaşatma” vaadinden yola çıkılarak yapılan organizasyonların kına ritüeli bağlamında gelenek aktarımına katkısağlayıp sağlamadığı sorgulanmıştır. Makalede, öncelikle geleneğin dinamikliği ve sürekliliği üzerinde durulmuş, kent mekânındabir geçiş dönemi ritüeli için duyulan mekân ihtiyacını doğuran sebepler tartışılmıştır. Ayrıca gelenekteki kına ritüelinin genel birçerçevesi çizilmiş, “geleneksel” vurgusuyla “kına organizasyonu” düzenleyen konaklarda yapılan kına gecelerinin gelenekteki kınaritüelinden beslenen ve ayrılan yönlerine değinilmiş ve bu organizasyonları etkileyen ve şekillendiren faktörlere odaklanılmıştır.Yapılan görüşmeler ve ele alınan kına organizasyonları neticesinde konaklarda düzenlenen organizasyonların geleneksel kınagecesinin pek çok unsurunu gösteri ve eğlence yönünü öne çıkartacak şekilde değiştirdiği, çoğu zaman ritüelin bağlamındanuzaklaşıldığı, hem kutsallık atfedilen niteliklerinin hem de toplumsal pek çok yönünün işlevsel olarak dönüştüğü görülmüştür.Diğer taraftan geleneksel kına ritüelindeki pek çok unsurun da medya, popüler kültür ve işletmecilerin ticari kaygıları nedeniylebağlamından kopartıldığı ve gelenekte olmayan yenilerinin eklendiği tespit edilmiştir.

Hamamönü Henna Mansions and Henna Night Organizations in the Context of Spatial and Functional Changes in Tradition

Henna night is a ritual related to marriage. In addition to being entertaining for the women who participate at the bride house beforethe wedding, it also has a sacred dimension in Turkish culture as it contains many mythological practices. Henna nights are organizedbefore the wedding by the families and relatives of the bride and groom. While the traditions involved with henna nights have undergonenumerous changes in terms of their content and function, the collective structure of the ceremony has been retained. One of the questionsconsidered in this study of Hamamönü henna halls and henna night organizations is whether the organizations which were founded onthe basis of the promise of “living, living the traditional henna night,” actually contribute to the preservation of the traditions of the hennaritual. In addition, the study establishes a general framework of the traditions of the henna ritual which provides a comparison of thepractices of the henna nights held in henna halls with long-established traditions of henna rituals. The framework looks at the factors thathave affected and shaped the developments of these traditional practices. It is concluded from the interviews and observations of hennaorganizations that the ceremonies held in the halls have changed many elements of the traditional henna night in order to emphasisespectacle and entertainment. This has meant that the henna nights performed in the halls have often moved away from the contextof the ritual, and the many aspects of the original ceremony that are attributed to holiness and social aspects have been transformedfunctionally. Furthermore, many elements of the traditional henna ritual have been decontextualized due to the effects of the media,popular culture and commercial concerns of the businessmen, with new ones practices that are not in the original version being added.

PDF

___

Alemdar, K. ve Erdoğan, İ. (2005). Popüler kültür ve iletişim. (2. bs.). Ankara: Erk Yayınları.
Altındağ Belediyesi Hamamönü Kına Konağı I. (2020). https:// www.altindag.bel.tr/?utm_content=buffer8f21a&utm_ medium=social&utm_source=facebook.com&utm_ campaign=buffer#!hamamarkasi_kina_konagi_1 adresinden erişildi.
Alver, K. (2007). Siteril hayatlar, kentte mekânsal ayrışma ve güvenlikli siteler. Ankara: Hece Yayınları.
Ata Kına Konağı. (2019). https://www.atakonagi.com/ hamamonu-kina-gecesi-mekânlari/ adresinden erişildi.
Ataman, S. Y. (1992). Eski Türk düğünleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ayaz, B. (2015). Sağdıçlık ve yengelik. Aile yazıları 8 içinde (s. 65-73). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
Boratav, P. N. (2015). 100 soruda Türk folkloru. (2. bs.) Ankara: Bilgesu Yayınları.
Bride Kına Konağı. (2020a). https://dugun.com/kinave-bekârliga-veda-mekân/ankara/bride-kina-konagi adresinden erişildi.
Bride Kına Konağı. (2020b). Bride Kına Konağı Hamamönü [Reklam Broşürü]. Ankara.
Büyükokutan Töret, A. (2015). Yengelik. Aile yazıları 8 içinde (s. 73-79). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
Büyükokutan Töret, A. (2017). Geleneksel Türk düğünlerinde “oyuna kaldırıcı kadınlar”: bireysel ve toplumsal işlevleri. Turkish Studies, 12(15), 161-174.
Depeli, G. (2009). Almanyalı Türklerde evlilik törenlerinin dönüşümü: kültürel bellek, aidiyet ve kimlik. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
TDK. (2021). Yenge, kına yengesi. Derleme Sözlüğü. https:// sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
Emiroğlu, K. (2020). Düğün. K. Emiroğlu ve S. Aydın (Ed.). Antropoloji Sözlüğü içinde (s. 335-336). İstanbul: Islık Yayınları.
Ergun, P. (2010). Türk gelininin mitolojik göçü. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 275-290.
Ferhunde Hanım Kına Konağı. (2019). https://ferhundehanim. com/kina-paketleri-ferhunde-hanim-kina-konagi/ adresinden erişildi.
Giddens, A. (2014). Modernliğin sonuçları. (E. Kuşdil, Çev.) (6. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gürbüz, H. (2015). Düğün. Aile yazıları 8 içinde (s. 45-65). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
Gürçayır, S. (2013). Resmî eğitim süreçlerinde gelenek aktarımı ve kadın: Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitüleri örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Gürçayır Teke, S. (2016). Değişen kültürel mekânlar, dönüşen gelenekler: Ankara’da Hıdırellez kutlamaları ve Hamamönü Hıdırellez şenlikleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 4(1), 44-59.
Gusfield, R. J. (2005). Toplumsal değişim araştırmalarında yersiz kutuplaşma: gelenek ve modernite. B. Canatan (Çev.). Muhafazakâr Düşünce, 3, 55-72.
Honko, L. (2015). Ritüellerin oluşum süreci. (R. Ersoy, Çev.). M. Ö. Oğuz, S. Gürçayır Teke, S. Akkaya (Yay. Haz.) Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 3 içinde (s. 199-212). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Küçükbasmacı, G. (2018). Geleneğin icadında kadının rolü: mezuniyet kınası. M. Aça (Ed.), Motif Vakfı Uluslarası Sosyal Bilimler Sempozyumu, 8-10 Kasım 2018 içinde (s. 208-216). İstanbul: Motif Vakfı Yayınları.
Lefebvre, H. (2019). Mekânın üretimi. (I. Ergüden, Çev.). (5. bs.). İstanbul: Sel Yayınları.
Oğuz, M. Ö. (2007). Folklor ve kültürel mekân. Millî Folklor Dergisi, 76, 30-32.
Oğuz, M. Ö. (2008). Çağdaş kentin kültürü ve somut olmayan kültürel miras. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
Oğuz, M. Ö. (2014). Çağdaş kentte bir yeniden canlandırma örneği: Çiğdem Günü. Millî Folklor Dergisi, 101, 25-39.
Oğuz, M. Ö. (2019). Paldır kültür kentleşmeler. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Oktay, A. (2002). Türkiye’de popüler kültür. İstanbul: Everest Yayınları.
Orçan, M. (2014). Osmanlı’dan günümüze modern Türk tüketim kültürü. (3. bs.). Ankara: Harf Eğitim Yayınları.
Ozan, M. (2011). Geçiş ritüelleri ve halk masalları. Millî Folklor Dergisi, 91, 72-84.
Öğüt Eker, G. (1998). Türk kültürü içinde geleneksel Bolu evlenme âdetlerinin yeri. Millî Folklor Dergisi, 40, 15-30.
Öğüt Eker, G. (2000). Türk düğün geleneği içinde Karakeçili Türk düğününün ritüel açıdan değerlendirilmesi. Millî Folklor Dergisi, 46, 92-100.
Ölçer Özünel, E. (2011). Bize bir masal anlat İstanbul: masalını yitiren kent ve kültür erozyonu. Folklor Edebiyat, 65, 53-62.
Ölçer Özünel, E. (2014). Kendini seyreden öteki: halk kültürü temsillerinde öz oryantalist yaklaşımlar. Millî Folklor Dergisi, 102, 5-16.
Örnek, S. V. (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: Bilgesu Yayınları.
Özbudun, S. (2020a). Gelenek. K. Emiroğlu ve S. Aydın (Ed.). Antropoloji sözlüğü içinde (s. 444-447). İstanbul: Islık Yayınları.
Özbudun, S. (2020b). Rit. K. Emiroğlu ve S. Aydın (Ed.). Antropoloji sözlüğü içinde (s. 908-909). İstanbul: Islık Yayınları.
Pişkin, H. N. (2016). Kına. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. EK-2) içinde (s. 58-59). Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Rappaport, R. A. (2006). Ritüel. (K. Korkmaz, Çev.). M. Ö. Oğuz, M. Ekici, N. Özdemir, G. Öğüt Eker, S. Gürçayır Teke (Yay. Haz.), Halk Biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 1 içinde (s. 187-193). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Shils, E. (2003). Gelenek. Doğu Batı Düşünce Dergisi (Modernliğin Gölgesinde Gelenek), 25, 101-134.
Wirth, L. (2002). Bir yaşam biçimi olarak kentleşme. B. Duru, A. Alkan (Der. ve Çev.). 20. yüzyıl kenti içinde (s. 77-107). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Yılmaz, Ş. (2020). Kına gecesi ritüelinde anlamsal işleyiş: çağrışımlar, düşünyapılar, dönüşümler. Millî Folklor Dergisi, 125, 163-176.