XVI. Yüzyılda İrle Kazası Vakıfları

İrle veya günümüzdeki adıyla Yeşilova ve çevresindeki vakıflarla ilgili bilgileri vakıf defterlerindenöğrenmekteyiz. XVI. yüzyılda burayla ilgili üç defterde bilgi verilmektedir. 1501, 1530 ve 1570–71tarihli defterlerde buranın vakıfları detaylı şekilde açıklanmıştır. İrle kaza olarak geçmektedir. Bu adaltında belirli bir yerleşim alanı yoktur. Salda Gölü ile Yarışlı Gölü arasında uzanan bölge İrle Ovasıolarak anılmaktadır. Ancak, İrle adı incelediğimiz dönemde bugünkünden daha farklı bir bölgeyi ifadeetmek için kullanılmıştır. XVI. yüzyılda İrle, Salda ile Yarışlı Gölü arasındaki ovanın hemen kuzeyindekiDereköy, Beyköy, Alanköy, Akçaköy, Örencik ve Bayındır köyleri ile Akgöl’ü içine alan bölge ileHambat yöresini içine alan coğrafyanın adıdır. Buradaki köyler de bir kaza oluşturmuşlardır. Köylerin birkısmı vakıf defterlerinde geçmekte ve buralarda mescid, cami, zaviye ve medrese gibi sosyal yapılarhizmet vermektedir. Vakıf defterlerinde geçen köyler ise Alan, Dere, Akçaköy, Baradız, Beyler, Gölcük,Yazır, İğdir, Bayır, Çardak, Çavdır, Yüreğir, Pamuklu, Büğüş köyleridir. Baradız nahiye olarak dageçmekte ve Gölcük ile Kürt köyleri buraya bağlı görülmektedir. Buradaki vakıfların önemli bir kısmızaviye vakfıdır. Bazı vakıfların Hamidoğulları’ndan kaldığı ve Osmanlılar tarafından da kullanıldığınıgörmekteyiz. Bu durum devletlerdeki ve medeniyetteki devamlılığı da göstermektedir. Vakıf defterlerinedayanarak bu kazanın sosyo-kültürel durumunu ortaya koymaya çalıştık.

The Waqfs of İrle District in the 16th Century

: Information concerning the waqfs of Irle (present name Yeşilova) and the surrounding areas is obtained from the waqf registers. For the XVIth century information concerning this area is contained in three registers dated 1501, 1530 and 1570-71, where the waqfs of this area are described in detail. Irle is described as a township (district) and there is no particular settlement under this name. The area between Salda Lake and the Yarışlı Lake is described as the Irle Plain. However, the name Irle was used to describe a different region than the present one. In the XVIth century, Irle, Salda, and just north of the plains between Lake Yarerek Dereköy, Beyköy, Alanköy, Akçaköy, Örencik and Bayındır villages, and the region that includes Akgöl and Hambat were within this region. The villages here comprised a township. Some of the villages are listed in these waqf registers together with social structures such as: masjids, mosques, zaviye and madrasah that served the inhabitants of these villages. The villages mentioned in these waqf registers are: Alan, Dere, Akçaköy, Baradız, Beyler, Gölcük, Yazır, Igdir, Bayir, Cardak, Cavdar, Yuregir, Pamuklu, Bugus. Baradız passes also as a township, and Gölcük and Kurdish villages are seen be attached to it. An important part of these waqfs is the zaviye waqf. We can see that some waqfs continued from the period of the Hamidoğulları into the Ottoman XVIth century. This shows the continuity between states and civilization. In this article the attempt is made to describe the sociocultural status of this township from the evidence contained in the waqf registers.

PDF

___

BOA, TT 994.
BOA, TT 121.
BOA, TT 438.
BOA, KK 3357.
BOA, MAD 14.
TKGMA, TT 51.
TKGMA, TT 566.
438 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), C. I, Kütahya Karahisar-ı Sahib, Sultanönü, Hamid ve Ankara Livaları, T.C. BDAGMOADB, Ankara, 1993, s. 246-331.
Ahmed Refik (1340). “Fatih Zamanında Teke-ili”. TTEM 14/2/79 (1340) 65-76.
Akgündüz A. (1988). İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Ankara 1988.
Arıkan Z. (1988a). XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı. İzmir 1988.
Arıkan Z. (1988b). “Hamit Sancağındaki Tımar Düzenine Toplu Bakış”. IX. Türk Tarih Kongresi Ankara 21-25 Eylül 1981 Kongreye Sunulan Bildiriler. Cilt II. (1988b) 879-885. Ankara.
Barkan Ö.L. & Meriçli E. (1988). Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri I. Ankara 1988.
Cezar M. (2010). Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli Haritalı I. Ankara 2010.
Ergin O. (1939). Türk Şehirciliğinde İmâret Sistemi. İstanbul 1939.
Ertaş M. Y. (2012). “XV.-XVI. Yüzyıllarda Hambat Yöresinde Yerleşim ve Nüfus”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2012) 153-167.
Ertaş M. Y. (2007). XV.-XVI. Yüzyıllarda Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası. İstanbul 2007.
İnalcık H. (1997). “Mehmed II”. İA VII (1997) 506-535.
İnalcık H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt I. İstanbul 2000.
Karaca B. (2001). “XVI. Yüzyılda Eğirdir ve Çevresinde Konar-Göçerler (Yörükler)”. Tarihi Kültürel Yönleri ile Eğirdir. 1. Eğirdir Sempozyumu (31 Ağustos-1 Eylül 2001). (2001) 457-472. Isparta.
Karaca B. (2002a). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı. Isparta 2002.
Karaca B. (2002b). “Safevi Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”. Türkler IX (2002) 409-418.
Karaca B. (2003). “Yavuz Sultan Selim Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 9 (2003) 71-86.
Karaca B. (2005). “Osmanlı Devleti’nde Konar-Göçer Zümrelerin (Yörükler) Safevi Devletiyle İlişkileri”. Arayışlar-İnsani Bilimleri Araştırmaları 14 (2005) 17-36.
Karaca B. (2007a). “XVI. Asırda Batı Toroslar’da (Güneybatı Anadolu) Yörükler”. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri I (2007) 111-124. Denizli.
Karaca B. (2007b). “XVI. Yüzyılda Gölhisar Kazasının Sosyal ve Ekonomik Durumu”. 1. Burdur Sempozyumu Bildiriler (16-19 Kasım 2005) I (2007) 759-774. Burdur.
Karaca B. (2012). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Uluborlu Kazası. Isparta 2012.
Karaca B. (2014). 1501’de Hamid Sancağı Vakıfları (Mad 3331 Numaralı Vakıf Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi). Burdur 2014.
Karaca B. (2017). “Teke Yöresinden Safevi Devleti’ne Göçler”. Ed. O. Köse, Geçmişten Günümüze Göç I (2017) 577-593. Samsun.
Kazıcı Z. (2003). Osmanlı Vakıf Medeniyeti. İstanbul 2003.
Kofoğlu S. (2006). Hamidoğulları Beyliği. Ankara 2006.
Ortaylı İ. (2007). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara 2007.
Osmanlı Teşkilat Tarihi El Kitabı. (2012). Ed. Tufan Gündüz. Ankara 2012.
Özcan T. (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara 2003.
Öztürk N. (2002). “Osmanlı Döneminde Vakıflar”. Türkler X (2002) 433-446.
Saydam A. (1995). Osmanlı Medeniyeti Tarihi. Trabzon 1995.
Tekindağ Ş. (1997). “Karamanlılar”. İA VI (1997) 316-330.
Uzunçarşılı İ. H. (1984). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara 1984.
Ünal M. A. (2013). Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta 2013.
Yediyıldız B. (1982). “Müessese Toplum Münasebetleri Çerçevesinde XVIII. Asır Türk Toplumu ve Vakıf Müessesesi”. VD XV (1982) 23-54.
Yediyıldız B. (1999). “Osmanlılar Döneminde Türk Vakıfları ya da Türk Hayrat Sistemi”. Osmanlı V (1999) 17-33.
Yörük D. (2007). “Karaman Eyaletinde Tımara Çevrilen Vakıf ve Mülkler (1476-1483)”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) VI (2007) 61-74.
Yüksel H. (2002). “Türk Toplumunda Vakıf Aile İlişkisi”. Türkler X (2002) 461-469.
Yüksel H. (1999). “Osmanlı Toplumunda Vakıflar ve Kadın (XVI-XVII. Yüzyıllar”. Osmanlı V (1999) 49-55.