Takriz Bir Tür Müdür?

En genel tanımıyla eserler ve yazarlar hakkında yazılmış övücü nitelikte tanıtım yazıları olarak tanımlanan takrizler, Osmanlı edebiyatının hemen her döneminde üretim alanı bulmuş, farklı şekil ve içerikleriyle kendine özgü bir gelenek oluşturmuştur. Sanat ortamında tutunmaya çalışan şairlerin/yazarların otorite saydıkları kişilerden takriz ricasında bulunması, takdir görme ve geleneğe eklemlenme çabalarının bir yansımasıdır. Takriz yazarak başkalarının eserlerini tanıtan/takdim eden kişiler için ise bu yazın pratiği, kendi sanat güçlerini sınadıkları ve geleneğin ideal sanat anlayışını yerleştirmeye çalıştıkları bir söylem alanı oluşturur. Takrizlerin pek çok farklı türde yazılmış eserde karşımıza çıkması, bu metinlerin Osmanlı edebiyatındaki yaygınlığına işaret etmektedir. Bâkî, Nev‘î, Nâbî, Şeyh Gâlib, Nedîm, Seyyid Vehbî ve Koca Râgıb Paşa gibi Osmanlı edebiyatının önemli temsilcilerinin başkalarının eserlerine takriz yazması ve bazılarının yazmış oldukları takrizlere kendi divanlarında yer vermesi, bu metinlere belirli bir yazınsal değer atfedildiğini göstermektedir. Osmanlı dönemi takriz metinlerini merkeze alacağım bu makalede, takrizlerin bir tür olup olmadığını tartışmaya açacağım. Bu bağlamda, ilk olarak takrizlerin biyografik eserlerde, divan ve mecmualardaki temsilleri üzerinde duracağım. Takrizlerin şekilsel ve üslupsal özelliklerini bazı takriz örnekleri üzerinden tartışmaya açarak bu geleneğin yazınsal değerini ve türsel özelliklerini ortaya koymaya çalışacağım.

Anahtar Kelimeler:

Takriz, takriz yazını, Osmanlı edebiyatı, edebi türler, edebi tür tasnifleri

HYMN AND PRAYER JOURNAL NUMBERED 13229 IN KONYA METROPOLITAN MUNICIPALITY KOYUNOĞLU MUSEUM AND LIBRARY

The subject of this article is the hymn and prayer journal numbered 13229 found in Konya Metropolitan Municipality Koyunoğlu Museum and Library. According to catalog records, the work was completed by the calligrapher Mustafa Hilmî in 1284 (G. 1868). This small-volume journal consisting of twenty-two leaves is in a very good state physically and was written with a perfect line. The content of the journal consists of verse and prose texts all of which have religious characteristics. There are ten poems and twelve pieces of prose. Most of the poems, which have many inconveniences in terms of form-related features such as cadence and rhyme/repeated voice (radif), are in the form of hymn and only four have pseudonyms (Yûnus, Niyâzî, Mahfî). Proses are also composed of prayers such as forgiveness, salah, food and grave etc. as well as mühr-i şerîf (exalted seal) and virtues. The aim of our study is to eliminate -as far as possible- the uncertainties regarding this journal and its compiler based on its form and content characteristics, and thus to try to determine its place in the tradition of journal. In the study, all texts included in the work will primarily be transferred into Latin letters with transcription and thus the content of the journal will be obtained. Afterwards, the identity of the compiler of the journal will be tried to be determined through this transcription. Based on the work's physical characteristics, page designs, writing, the characteristics of the texts and the information obtained regarding its compiler, various determinations will be made about the journal. Within this scope, it will be discussed when, for what target audience and for what purpose the journal was compiled.

PDF

___

Averbek, Güler Doğan (2019). “Biyografi Yazmada ve Muhitleri Belirlemede Takrizin Rolü Emirî Örneği”. dx.doi.org/10.12658/M0330. https://www.insanvetoplum.org/online-first/biyografi-yazmada-ve-muhitleri-belirlemede-takrizin-rolu-emiri-ornegi. [Erişim Tarihi: 12.11.2019]
Babinger, Franz (1982). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bauer, Thomas (2014). “How to create a network: Zaynaddin al-Atari”. Everthing is on the Move: The Mamluk Empires as a Node in (Trans-) Regional Networks. Ed. Stephan Conermann, Germany: Bonn University Press. 205-211.
Bilkan, Ali Fuat. Nâbî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
Burak, Guy (2015). “Sansür, Kanonizasyon ve Osmanlı İmzâ-Takrîz Pratikleri üzerine Düşünceler”, Osmanlı Edebiyatı Çalışmaları X: Eski Metinlere Yeni Bağlamlar: Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler. İstanbul: Klasik Yayınları. 96-117.
Burak, Guy (?). “Reflections on Censorship, Canonization and the Ottoman Practices of Imza and Takriz”. https://www.academia.edu/36812819/Reflections_on_Censorship_Canonization_and_the_Ottoman_Practices_of_Imza_and_Takriz. (Erişim Tarihi: 16. 11. 2019).
Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro Yayınevi.
Dikmen, Hamit (1991). Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Edib Ahmed B. Ahmed Yükneki (2006). Atabetü’l-Hakâyık. Haz. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları: 142.
Elçi, Fatih (2016). “Nevres-i Kadim’in Münşeât’ında Yer Alan Eleştiri İçerikli İki Takriz”, Journal of Turkish Language and Literature 2, Issue: 1.139-152.
Gür, Nagihan (2012). “Klâsik Metinlerin Nazar Duaları: Takrizler ve Yenipazarlı Vâlî’ye Yazılan Takrizler Üzerine”. III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi (TUDOK) Bildiriler, C. II. (Ed.) Ömür Ceylan. Istanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları. 1273-79.
Gür, N. (2014). Klasik Türk Edebiyatında Takriz. Doktora Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gür, Nagihan. (2016). “Sanatı Sanatla İhya Etme: Osmanlı Yönetici Elit Sınıfının Elitleşme Çabası ve Takriz Yazını”. Archivum Ottomanicum, 33, 165-178.
Gür, Nagihan. (2017). “Edebiyat Tarihi Yazımında Bir Kaynak Olarak Takrizler ve Sıra Dışı İki Örnek”. Erdem Dergisi, 71-72, 91-116.
Gürer, Abdülkadir (1993). Şeyh Gâlib Divanı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
Hüseyin Vassâf (2012). Dîvân-Hüseyin Vassâf. Haz. Mustafa Tatçı, Metin Akkuş-İsmail Kasap. İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
Kalkışım, M. Muhsin (2013). Şeyh Gâlib Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Karataş, Turan (2002). Takriz Edebiyatı. Ankara: Hece Yayınları.
Kaya, Bayram Ali (2007). Osman Nevres ve Dîvânı. İstanbul: Gökkubbe.
Levanoni, Amalia (2013). “A Supplementary Source for the Study of Mamluk Social History: The Taqârîz”. Arabica 60. 146-177.
Muallim Naci (1986). Osmanlı Şairleri. Haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Muallim Naci (2009). Lügat-i Nâcî. Haz. Ahmet Kartal. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
“Nergisî” (1987). Büyük Türk Klâsikleri 5. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Osmânzâde Hüseyin Vassâf (2006). Sefîne-i Evliyâ. Haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi.
Râmiz (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zürefâsı. Haz. Sadık Erdem. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Rosenthal, Franz (1981). “Blurbs (Taqriz) From Fourteenth-Centruy Egypt”. Oriens, 27/28. 177-196. http:{www.jstor.org/stable/1580566. [Erişim Tarihi: 11.12.2019].
Safâyî (2005). Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâidi’l-Eş‘âr). Haz. Pervin Çapan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Sâlim (2005), Tezliretü’ş-şu’arâ. Haz. Adnan İnce. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Şemseddin Sami (1317). Kâmûs-i Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
Umaç, Zeynep Şimşek (2005). Birrî Mehmed Dede’nin Bülbüliye Adlı Eseri Üzerine Cümle Bilgisi İncelemesi Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
Uzun, Mustafa-Ahmet Turan Arslan (2010). “Takriz”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 39, İstanbul. 472-474.
Vesely, Rudolf (2003). “Das Takriz in der arabischen Literatur”, Die Memlûken –Studien zuihrer Geschichte und Kultur. Zum Gedenken an Ulrich Haarmann (1942-1999), Stephan Conermann-Anja Pistor-Hatam (Hg.). 379-385.
Woodhead, Christine (2000). “Puff and Patronaj: Ottoman takriz-writing and literary recommendation in the 17th century”. The Balance of the truth. Essays in honour of Professor Geoffrey Lewis. Ed. Çiğdem Balım-Harding, C. Imber. İstanbul: Isis Press. 395-406.
Yavuz, K. (2009). “Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXXVI.137-180.
Yûsuf Has Hâcib (2007). Kutadgu Bilig. Haz. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Birrî Mehmed Dede. Bülbüliyye. Süleymaniye Kütüphanesi Rauf Yekta. No: 77.
Birrî Mehmed Dede. Bülbüliyye. Süleymaniye Kütüphanesi İzmir 520
Fıtnat Hanım Divanı.Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. No: H 921.
Nâbî Divânı. Millet Yazma Eser Kütüphanesi AEMNZ. No: 418.
Nâbî Divânı. Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye. No: 1118.
Safâyî Tezkiresi. Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyüddin Efendi. No. 2585.
Safâyî Tezkiresi. Millet Yazma Eser Kütüphanesi Thr. No: 771.
Şeyh Gâlib Divanı. Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi. No: 658.
Seyyid Vehbî Divanı. Millet Yazma Eser Kütüphanesi AEMNZ. No: 497.
Takrîz ve Mekâtib. Süleymaniye Kütüphanesi Şehid Ali Paşa. No. 2831.
Takrizât. Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi. No. 417.