Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası: Mecmû’a-i Nevâdir

Şiir mecmuaları, XVI. yüzyıl başlarından XX. yüzyıl ortalarına kadar, daha çok okumuş-yazmış şiir meraklısı kimselerce tutulan bir tür şiir defterleridir. Kayda değer bir kısmı, kendisi de şair olan mürettipler tarafından derlenen şiir mecmualarının içeriğinde daha çok manzum metinler bulunmakla birlikte mensur parçalar hatta şiir ve edebiyatla ilgisi olmayan bazı kayıtlar da mevcuttur. Bu mecmuaların bazısı tamamen rastgele seçilmiş nazım şekilleri, türleri ve şairlerden oluşan karma mecmualar iken daha az rastlanan bazısı ise belli bir konu, tür veya nazım şekline tahsis edilmiştir. Bu makalede tanıtılan, ihtiva ettiği malzeme itibarıyla çok ilginç olan mecmua da ikinci gruba dâhil edilebilecek türden bir mecmuadır. Mecmua, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Ef. 3484 numarada kayıtlı olup, kitabın 35a-187b sayfaları arasında yer almaktadır. Mecmuanın baş kısmında kayıtlı Mecmû’a-i Nevâdir ibaresini bu eserin adı olarak kabul edebiliriz. Baş tarafına konulan, bu mecmuayı övücü bazı manzumelerle başlayan eserde, hemen tamamen şekil ve/veya muhteva yönünden sıra dışı ve ilginç özellikleri bulunan metinler bir araya toplanmıştır. Baş taraflarda daha ziyade harf oyunlarına ve diğer şekil özelliklerine dayalı manzum-mensur metinler varken ilerleyen bölümlerde muhteva bakımından bir farklılığı veya özel durumu olan metinlerin yer alması dikkat çekicidir. Eserde verilen metinlerin çoğunluğu Türkçe olmakla birlikte Farsça ve Arapça örneklere de yer verilmiştir. Özellikle görsel değeri olan manzumelerden bazılarının makalenin son kısmına fotoğrafları da eklenmiştir. Mecmuadaki şiirler, alışılmadık, belki garip, sıra dışı şiirler olduğu kadar, bu özelliğiyle eserin kendisi de şiir mecmuaları arasında farklı ve sıra dışı bir örnektir.

Anahtar Kelimeler:

Şiir mecmuaları, Mecmû’a-i Nevâdir, ilginç şiirler, deneysel edebiyat, Klasik Türk Edebiyatı

Annex to the Nabi Biography: The Place of Diyarbakır in the Life of Nâbî with the Occasion of the Proof of a Concept

The texts of classical Turkish literature are treasures that contain much valuable information belonging to our ancient culture and history, besides their literary identities. As these texts meet with today's readers, some ambiguous issues about the classical period are also clarified. For instance, thanks to new studies, it was necessary to add some information to the biography of the mighty Dîvân poet Nâbî. The present biographies do not contain significant information on the influence of Diyarbakir and the poets there in the education of Nâbî and the evolution of his poetic style. However, it is understood that Nâbî, who visited Diyarbakir periodically in his youth, gained serious experiences in this city about language music and poetry. In this study, Nabi's relationship with Diyarbakir will be touched on the basis of some new data. Then, the meaning of the poem will be reevaluated with the help of proofreading of the concept of “amed?” (= Âmid) in the publication of Divan.

Keywords:

Nâbî, Diyarbakır, Nâbî’s Dîvan, Amida,

PDF

___

Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Müşterek Şiirler Divanı. Ankara: Grafiker Yayınları.Aksoyak, İ. Hakkı (2018). Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını. E-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 (E.T.: 10.11.2019)Aynur, Hatice, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım (Haz.) (2012). Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. Çıkla, Mehmet Sait (2015). Divan Şiirinde Rubai, Ankara: Kriter Yayınları.Derleme Sözlüğü (1979), C. XII. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.Emecen, Feridun (2009a). “Selim I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 36, sayfa 414-418.Emecen, Feridun (2009b). “Selim II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 36, s. 407-414.Emecen, Feridun (2010). “Süleyman I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 38, s. 62-74.Gıynaş, Kamil Ali (2011). “Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2011, Say: 25, s. 245-260.Gür, Nagihan (2014). Klasik Türk Edebiyatında Takriz. Doktora Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi SBE.İnalcık, Halil (1992). “Bayezıd I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 5, s. 231-234.İnalcık, Halil (2003a). “Mehmed I”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 28, s. 391-394İnalcık, Halil (2003b). “Mehmed II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 28, s. 395-407.İnalcık, Halil (2006a). “Murad II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, 31, s. 156-164İnalcık, Halil (2006b). “Murad II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, s. 164-172.İnalcık, Halil (2007a). “Osman ”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 33, s. 375-386.İnalcık, Halil (2007b). “Orhan ”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 33, s. 443-453.Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaları Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmua: Osmanlı Şiirinin Kırkambarı, Haz. Hatice Aynur vd., İstanbul: Turkuaz Yayınları, s. 409-431.Köksal, M. Fatih (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz – Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.Köksal, M. Fatih (2018). “Şirvanlı Halîmî’nin (XVII. yy) Hüner Dolu Bir Manzumesi”, IV. Uluslararası Hamza Nigârî Azerbaycan Cumhuriyetinin Kuruluşundun 100. Yılında Türkiye Azerbaycan İlişkileri Sempozyumu Bildiri Kitabı 25-27.10.2018, Amasya 2018. s. 48-52.Kütükoğlu, Bekir (2006). “Murad III”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 31, s. 172-176.Mecmû’a-i Eş’âr (yz.), Süleymaniye Kütüphanesi Esad Ef. 3484.Tanyıldız, Ahmet (2012). “Şiir Mecmualarının Neşri Hakkında”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 21, s. 224-239.Turan, Şerafeddin (1992). “Bayezıd II”. Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. C. 5, s234-238.Yavuz, Selin (2019). Eskicumalı Hamid Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.