Divan Şiirinin/Şairinin Hâb-ı Gafletten İkaz Vazifesi

“Çevresinde olanları fark edememe, açık gerçeği görememe, dalgınlık, dikkatsizlik, basiretsizlik, aymazlık” olarak tanımlanan gaflet, tasavvufi ıstılah olarak, “kalbin Hak’tan habersiz olması, zikrinden mahrum kalması, ‘Hak’ şeklinde ifadesini bulan açık gerçekleri görememe, dinî hassasiyetlere uymakta idrak eksikliği, nefsin emrine göre hareket etme, her konuda yeterince zikirden mahrum olma” şeklinde manasını bulmuştur. Divan şairlerinin ortak lügatinde yer alan ve uyku hali ile özdeşleştirildiği için “gaflet uykusu” şeklinde ifadesini bulan bu halin keyfiyeti ve onu izale etme yolları başta tasavvufi eserler olmak üzere bu düşünce sisteminin hayallerini ve mecazlarını kullanan edebi mahsullerde çokça karşımıza çıkmaktadır. İncelediğimiz divanlarda gaflet uykusu ibaresinin genellikle her insanın tabii olarak içinde bulunduğu bir hali tarif için kullanıldığını görmekteyiz. Zaman zaman Hak yolunu meslek edinmiş bir salik, çokça da bu yoldaki mürşit rolüne bürünen şair, necat bulmaya çalıştığı gafletin hallerini, gafilin özelliklerini, gaflet uykusundan uyanma yollarını işaret etmek için şiiri vasıta olarak kullanmıştır. Bu haliyle edebi eser, cemiyeti irşat etmede rol oynamaktadır.

Awakening Duty of Divan Poet / Poetry fromDrowsiness of Heedlessnesss

Heedlessness which has been defined as “not being awared of the events that take place around, not being able to see the obvious fact, pensiveness, inattentiveness, being lack of foresight, carelessness” attained its meaning in respect to tasavvufian expressions as “the manner of the heart’s being unaware of Hak, deprived of commemorate Him, not being able to see the obvious facts which find expressions as Hak, lack of discernment in regards to religious sensitivities, pursuing behaviors with regard to one's Nefs, deprived of adequate commemorating within every matter”.Since it found place at the common dictionary of the divan poets and also had identified with the state of sleep, essence of this manner which had found its expression as the “drowsiness of heedlessness” and the ways to remove it, coming accross frequently on literary poems, especially on Tasavvufian Poetry, which use of the metaphors and the dreams of that thought system. On the divans that we studied, we observe that the expression called “drowsiness of heedlessness” is being used for defining the manner that every human being is inherently exist in. Every so often, the one who acquires a profession of devoting himself for the way of Hak, or usually a poet who pretends like the guide on that way, used the poetry as means to indicate the states of the heedlessness which he is seeking for the salvation of it, characteristics of the one in heedlessness, and the ways in order to wake up from the drowsiness of heedlessness. In that respect, the literary work comes into play regarding guidence of the society.

PDF

___

Akpınar, Şerife. Agâh Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10589,agahdivanipdf. pdf?0 (Erişim: 23.03.2017).
Altun, Kudret (1999). Gelibolulu Mustafa Ali ve Divanı ( Varidatü'l - Enika). İstanbul: Özlem Kitabevi.
Apaydın, H. Yûnus (1996). “Gaflet”. İslam Ansiklopedisi. C. 13. İstanbul: TDV. Yayınları. 284-285.
Arslan, Mehmet (2007). Mihrî Hâtun Dîvânı. Ankara: Uyum Ajans.
Arslan, Üzeyir (2012). XVII. Yüzyıl Şairi Besnili Nehcî Dede (1616-1680?) ve Divanı. Ankara http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10636,nehci-divanipdf.pdf?0 (Erişim: 21.04.2017)
Ateş, Süleyman (2012). Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. İstanbul: Hayat Yayınları.
Ayan, Hüseyin (1990). Nesîmî, Dîvân. Ankara: Akçağ Yayınları.
Aydemir, Yaşar (2007). Ravzî Divanı. İstanbul: Birleşik Dağıtım Kitabevi. Bayak, Cemal. Sehâbî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78399/sehabi-divani. (Erişim: 21.04.2017)
Bektaş, Ekrem (2007). Muvakkit-Zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Malatya. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10630,muvakkitzade-pertevpdf.pdf?0 (Erişim: 21.04.2017)
Bilgin, Azmi (2000). Ümmî Sinan Divanı (İnceleme-Metin). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Bilgin, Azmi (2003). Divan-ı Seyyid Nigâri. İstanbul: Kule İletişim.
Boz, Erdoğan (2007). Hakiki Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Canım, Rıdvan (2016). Divan Edebiyatının Kaynakları. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
Ceyhan, Semih (2013). “Yakaza”. İslam Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: TDV. Yay. . 270-271.
Cündioğlu, Dücane (2001). “Allah Sizleri Dertsiz Bırakmasın!” Yeni Şafak. http://www.yenisafak.com/arsiv/2001/kasim/17/dcundioglu.html
Cündioğlu, Dücane (2009). “İnsan Özü Gereği Cahil ve Gafildir”. Yeni Şafak. http://www.yenisafak.com/yazarlar/ducanecundioglu/insan-ozu-geregi--cahil-vegafildir- 15892.
Çavuşoğlu, M. ve M.A. Tanyeri (1989). Üsküplü İshak Çelebi Divanı. İstanbul: MSÜ Fen-Ed. Fak. Yayınları.
Eren, Abdullah. Mehmed Sıdkî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78384/mehmedsidki- divani.html (Erişim: 12.03.2017)
Erginli, Zafer (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi.
Harmancı, M. Esat (2007). Süheylî, Ahmed Bin Hemdem Kethudâ, Dîvân. Ankara: Akçağ Yayınları.
İsen, Mustafa (1990). Usûlî Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kadıoğlu, İdris (2003). Lebib-i Âmidî: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Kayseri: Dicle Üniversitesi.
Kara, Mustafa (1990). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
Karaköse, Saadet (2001). Sa‘îd Giray Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10644,saidgiray- divanipdf.pdf?0 (Erişim: 12.03.2017)
Karavelioğlu, Murat A. (2004). Şem’i Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Kavruk, H. ve B. Selçuk (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvânı (Metin-Dizin). Malatya: Özserhat Yayıncılık.
Kırbıyık, Mehmet . Kâtib-Zâde Sâkıb Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10622,katibzade-sakibpdf.pdf?0 (Erişim:12.03.2017).
Kurnaz, Cemal (1993). “Câm”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV. Yayınları. 41-42.
Kutlar, Fatma Sabiha (1996). Arpaemîni-zâde Sâmî Dîvânı: Tenkitli Metin-İnceleme-Özel Adlar Dizini I-II. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Muhyiddin Arabi (1990). Füsusü’l-Hikem. Çev. Nuri Gencosman, İstanbul: Ataç Yayınları.
Okçu, Naci (1993). Şeyh Galib, (Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlili ve Divanının Tenkitli Metni). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özdemir, Mehmet (1999). Neccârzâde Rıza Dîvânı’nın Edisyon Kritiği. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Kocatepe Üniversitesi.
Saraç, M. A. Yekta. Emrî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10606,girisemridivanipdf. pdf?0
Tarlan, Ali Nihat (1968). Zâtî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon). C.1. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Tarlan, Ali Nihad (1970). Zatî Divanı (Gazeller Kısmı). C. 2. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Tarlan, Ali Nihat (2005). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yazar, İlyas (2010). Kani Divanı - Tenkitli Metin ve Tahlil. İstanbul: Libre Kitap.
Tatçı, Mustafa. Yûnus Emre Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78411/Yûnus-emredivani. html (Erişim: 21.03.2017)
Uludağ, Süleyman (1996). “Gaflet”. İslam Ansiklopedisi. C. 13. İstanbul: TDV. Yayınları. 283-284.
Uludağ, Süleyman (1996). “Celal”. İslam Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV. Yayınları. 240.
Üst, Sibel. Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10604,edirneli-nazmi-divani-sayfa-1- 1989pdf.pdf?0 (Erişim:12.03.2017).
Yorulmaz, Hüseyin (1999). Ziya Paşa, Terci-i Bend ve Terkib-i Bend. İstanbul: Merdiven Kitapları.