Bir Deneyim Olarak Edebiyat

Deneyim, bireyin yaşam boyunca edindiği bilgilerin, yaşantıların tamamıdır. İnsan yaşamında doğduğu andan itibaren başlayan deneyimler, onun ölümüne kadar devam eden bilişsel bir süreci teşkil ederler. Hayata ve dünyaya dair bilgileri içermesi açısından daönemli bir rol oynayan deneyimler, insanı iyi veya kötü değiştirir ve şekillendirir. Deneyimin, terim olarak kesin bir tanımı olmamasından dolayı, sınıflandırılması, özelliklerinin belirlenmesi ve türlere ayrılması; terimin anlam çerçevesinin belirlenmesinde kolaylık sağlamaktadır. Edebiyat ise dünyayı, hayatı, duyguları ve olayları dil aracılığıyla yansıtan bir sanat dalıdır. Edebiyat da, yaşama dair bilgiler verir. Bu bilgiler, kurmaca bir dünyaya ait olsa bile gerçeklik ile bağlantılıdır. Edebiyat; bireye hayat dersi veya ahlak dersi verebilir, onun hayal gücünü besleyebilir ve estetik haz verebilir, zihinsel olarak değiştirir ve şekillendirir. Sadece sanatsal değil, aynı zamanda yaşamsal bir üretim olan edebiyat, bir deneyim olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca edebiyat, hem estetik bir deneyim olarak hem de genel anlamda bir deneyim olarak var olur. Bu çalışmada, edebiyat ve deneyim arasındaki ilişki ele alınacaktır.

Literature as an Experience

Experience is all ofthe information and experiences that the individual gains throughout life. In human life, experiences that start from the birth of human, constitutes a cognitive process untill his/her death. Experiences that plays an important role in embodying knowledgeregarding life and world, change and shape humanfor better or for worse. Due to the fact that experience not having a precise definition as a term, its classification, identifying its features, and distinguishing its types; provides convenience to identify the term’s framework of meaning. Literature in case, is a field of art that reflects world, life, feelings and events through language. Literature contains informations about life either. These informations are related to the reality eventhough they belong to a fictitious world. Literature, could teach individual a life lesson or a moral lesson, support his/her imagination or give aesthetic pleasure, change and shape mentally. Not only as an artistic way but also as a vital production; literature, appears as an experience. Moreover, literature exists both as an aesthetic experience and as an experience in general meaning. In this study, the relationship between literature and experience will be discussed.

PDF

___

ABRAHAMS, Roger D. (1986) “Ordinary and Extraordinary Experience”, The Anthropology of Experience, (Ed. Victor W. Turner & Edward M. Bruner), Urbana and Chicago: University of Illinois Press, pp. 45-72.
Aristoteles (2010), Poetika, (Çev. İsmail Tunalı), İstanbul: Remzi.
ALTUĞ, Fatih (2007) “Bir Ada Hikayesi'nde Travma, Deneyim ve Özne” , Kitap-lık, Sayı: 101, Ocak 2007, ss. 83-89.
BRUNER, Edward M. (1986) “Experience and Its Expressions”, The Anthropology of Experience, (Ed. Victor W. Turner & Edward M. Bruner), Urbana and Chicago: University of Illinois Press, pp. 3-30.
“Deneyim”, Türk Dil Kurumu Sözlükleri, www.sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2020).
DEVELLİOĞLU, Ferit (2006), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
DEWEY, John (1929), Experience and Nature, London: George Allen & Unwin Ltd.
EAGLETON, Terry (2011), Edebiyat Kuramı-Giriş, (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Ayrıntı.
EAGLETON, Terry (2012), Edebiyat Olayı, (Çev. Başak Yüce), İstanbul: Sel.
EAGLETON, Terry (2015), Edebiyat Nasıl Okunur, (Çev. Elif Ersavcı), İstanbul: İletişim.
EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
GADAMER, Hans-Georg (2008) Hakikat ve Yöntem Cilt 1, (Çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan), İstanbul: Paradigma.
GADAMER, Hans-Georg (2009) Hakikat ve Yöntem Cilt 2, (Çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan), İstanbul: Paradigma.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü –Etimolojik Sözlük Denemesi- Cilt 1, Ankara: TDK.
JAUSS, Hans Robert (1982), Aesthetic Experience and Literary Hermeneutics, (Çev. Michael Shaw), Minneapolis: University of Minnesota.
JAY, Martin (2012), Deneyim Şarkıları, (Çev. Barış Engin Aksoy), İstanbul: Metis.
KADERLİ YAPICI, Zehra (2012) “Kişisel Deneyim Anlatılarının Bağlamsal Çerçevesi: Deneyimlenen, Hatırlanan ve Anlatılan Hayat”, Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 93, ss. 207-219.
LAKOFF, George, JOHNSON Mark (2015), Metaforlar- Hayat, Anlam ve Dil, (Çev. Gökhan Yavuz Demir), İstanbul: İthaki.
MANGUEL, Alberto (2018), Gezgin, Kule ve Kitapkurdu-Metafor Olarak Okur, (Çev. Dilek Şendil), İstanbul: YKY.
Mehmet Rauf (1897a), “Musâhebe-i Edebiye: Eser-i Edebî”, Servet-i Fünûn c.13, nr. 318, 3 Nisan 1313/15 Nisan 1897, ss. 85-87.
Mehmet Rauf (1897b), “Romanlara Dair, Bizde Hikâye”, Servet-i Fünûn, c. 14, nr. 344, 2 Teşrin-i evvel 1313 – 14 Teşrin-i evvel 1897, ss. 86-90.
Mehmet Rauf (1899), “Tedkikat-ı Edebiyye: Hayat-ı Muhayyel Muharriri”, Servet-i Fünûn, c. 17, nr. 431, 3 Haziran 1315 – 15 Haziran 1899, ss. 233-236.
Mehmet Rauf (1900), “Tevdiat-ı Edebiye”, Servet-i Fünûn, c. 20, nr. 508, 26 Teşrin-i sani 1316- 8 Kânun-ı evvel 1900, ss. 222-224.
MENGÜŞOĞLU, Takiyettin (2015), İnsan Felsefesi, İstanbul: Doğu Batı.
OAKESHOTT, Michael (1995), Experience and Its Modes, Cambridge: University of Cambridge.
SIMMEL, Georg (2015), Bireysellik ve Kültür, (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis.
SONTAG, Susan (2018), “Yoruma Karşı”, Sanatçı: Örnek Bir Çilekeş, (Çev. Yurdanur Salman), İstanbul: Metis, ss. 9-22.
Şemseddin Sami (2006), Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı, s. 480.
TATARKIEWICZ, Wladyslaw (1980), A History of Six Ideas-An Essay in Aesthetics, Warsaw: PWN. “Tecrübe”, Türk Dil Kurumu Sözlükleri, www.sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2020).
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2014), Kırk Yıl, İstanbul: Özgür.
[YALÇIN], Hüseyin Cahit (1922), Niçin Aldatırlarmış?, İstanbul: Akşam Teşebbüs.
YALÇIN, Hüseyin Cahit (2019), Kavgalarım, İstanbul: Ötüken.