Ortaöğretim Tarih Ders Kitaplarında Edebî Ürünlerin Kullanımı

Edebî ürünlerin tarih derslerinde bir öğretim materyali olarak kullanılması, tarih konularının somutlaştırılmasıve öğrenciler tarafından daha cazip hale getirilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı,ortaöğretim tarih ders kitaplarında edebî ürünlerin kullanılma durumlarını belirlemektir. Buradan hareketle buaraştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman incelemesine göre yapılmıştır. Araştırmakapsamında, güncel ortaöğretim tarih ders kitaplarında yer alan edebî ürünlerin veriliş şekilleri ve edebîürünlerin türlerine göre veriliş oranları incelenmiştir. Çalışmanın veri kaynaklarını Millî Eğitim Bakanlığı,Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 2018 ve 2019 yıllarında eğitim aracı olarak kabul ettiği tarih derskitapları oluşturmaktadır. Ortaöğretim tarih ders kitaplarında edebî ürünlerin kullanım durumlarını belirlemekamacıyla araştırmacılar tarafından ilk önce “Ders Kitabı Analiz Formu” oluşturulmuştur. Her sınıf düzeyinegöre farklı olarak hazırlanan bu form; ünite numarası, ünite adı, konu adı, edebî ürünler ve edebî ürünlerinders kitabında geçtiği yerlerin isimleri gibi başlık ve kategorilerden oluşmaktadır. Ders kitaplarından toplananveriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, ortaöğretim tarih derskitaplarında edebî ürünlerin beş tema altında kullanıldığı tespit edilmiştir. Sınıf düzeylerine göre ortaöğretimtarih ders kitaplarında edebî ürünlerin yetersiz bir şekilde dağıldığı belirlenmiştir. Ayrıca ortaöğretim tarihders kitaplarının tamamında 12 farklı edebî tür kullanılmıştır. Bu edebî türler: anı, atasözü, biyografi, deyim,mektup, öğretici-felsefi metin, özdeyiş, seyahatname, siyasetname, söylev, şiir ve türküdür.

The Use of Literary Works in History Education: Analysis of Secondary Educatıon History Course Books

The aim of this study is to determine the use of literary works in secondary education history textbooks. The use of literary works as a teaching material in history lessons is very important in terms of making history subjects more concrete and more attractive for students. From this point of view, this research was conducted according to the document analysis which is one of the qualitative research methods. Within the scope of the research, the way of giving literary works in current secondary education history textbooks and their rates according to the types of literary works were examined. The data sources of the study consist of History textbooks that the Ministry of National Education, Board of Teaching and Education accepted as an educational tool in 2018 and 2019. In order to determine the use cases of literary works in history textbooks, the researchers first created the "Textbook Analysis Form". This form, which is prepared differently for each grade level, consists of titles and categories such as unit number, unit name, subject name, literary works, and the names of places where literary works appear in the textbook. The data collected from the textbooks were analyzed by content analysis method. According to the results of the study, it was determined that literary works were used under five themes in the secondary education history textbooks. According to grade levels, it has been determined that literary works are unevenly distributed in secondary education History textbooks. In addition, 12 different literary genres were used in all of the secondary education history textbooks. These literary genres are memoir, proverb, biography, idiom, letter, didactic-philosophical text, aphorism, travelogue, political treatise, speech, poetry, and folk song.

PDF

___

Akbaba, B. (2019). 2017 ortaöğretim tarih dersi 9-11 öğretim programında yer alan ders kitabı yazımında dikkat edilmesi gereken hususların 9. sınıf Tarih ders kitabındaki yansımaları. Turkish History Education Journal, 8(1), 1-26.
Akça, N. (2010). Tarih öğretiminde çok perspektiflilik. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri İçinde (ss. 95-103), İstanbul: Yeni İnsan.
Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretimde edebî ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Akyol, Y. (2011). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde Türk tarihinde yolculuk ünitesinin çocuk edebiyatı ile ilişkilendirilmesinin öğrencilerin empati becerilerine (eğilimlerine) etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Alaca, E. (2019). Tarih öğretmeni adaylarına göre tarih öğretimi ve tarih öğretmeni nasıl olmalıdır?. Necdet Hayta, Bahattin Demirtaş Mustafa Can (Ed.), “Tarihin izinde bir ömür” Prof. Dr. Nuri Yavuz’a armağan içinde (ss.10-20). Ankara: Berikan.
Alaca, E. (2017). Tarih eğitimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
Ata, B. (2000). Tarih öğretiminde bir araç olarak tarihi romanlar. Türk Yurdu. 153-154, 158-165.
Ata, B. (2001). Çanakkale savaşlarını nasıl öğreteceğiz. Türk Yurdu, 21(164), 23-29.
Bogdan, R. C. ve Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. (2nd ed.). London: Allyn and Bacon.
Çencen, N. (2010). 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde tarih öğretmenlerinin “edebî ürün” kullanımına ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çençen, N. ve Berk Akça, N. (2014). Ortaöğretim T. C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde “şiir kullanımına” ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-23.
Çevik, A., Koç, G. ve Şerbetçi, K. (2019). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 12 ders kitabı. (2. Baskı), Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 6928.
Çifçi, T. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi romanların kullanımının öğrencilerin akademik başarısı üzerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Demir, S. B. (2011). Sosyal bilgiler öğretim programına göre tasarlanmış hikâyelerin etkililiği. (Yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı.
Dolmaz, M. (2018). Sosyal Bilgiler öğretiminde tarihsel roman kullanımına yönelik öğrenci görüşleri. TÜBAD, 3(1), 54-67.
Erdoğan, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde resimlendirilmiş öykülerin tarihsel düşünme becerilerinin gelişimine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Erol, K. (2012). Tarih-edebiyat ilişkisi ve tarihî romanların tarih öğretimine katkısı. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(2), 59-70.
Gençtürk, M. (2005). Tarih öğretiminde biyografi kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal.
Güven, İ., Bıkmaz, B., İşcan, D. C. ve Keleşoğlu, S. (2014). Tarih öğretimi: Kuram ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi.
Güzelküçük, Ş. ve Türkyılmaz, M. (2020). Masal kitaplarında yer alan korku ve şiddet ögeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 859-878. DOI: 10.31592/aeusbed.660697.
Kart, Ö. (2002). Eski Türk Destanlarının tarih öğretimindeki yeri ve kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Keskin, S. (2008). Romanlarla tarih eğitimi ve öğretimi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Komisyon, (2019a). Ortaöğretim Tarih 9 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 7073.
Komisyon, (2019b). Ortaöğretim Tarih 10 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 6740.
Komisyon, (2019c). Ortaöğretim Tarih 11 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 7074.
Köksal, H. (2010). Tarih öğretiminde epik şiirlerin kullanılması. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri İçinde (ss. 252-258). İstanbul: Yeni İnsan.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Ortaöğretim Tarih Dersi (9, 10 ve 11. Sınıflar) Tarih dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr (Erişim Tarihi: 05.02.2020).
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018c). Ortaöğretim Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr (Erişim Tarihi: 05.02.2020).
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2007). Ortaöğretim 9. sınıf tarih dersi programı. Ankara. http://etarih.com/tarih/mufredat/Programlar/tarih_9.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2008). Ortaöğretim 10. sınıf tarih dersi programı. Ankara. http://etarih.com/tarih/mufredat/Programlar/tarih_10.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009). Ortaöğretim 11. sınıf tarih dersi öğretim programı. Ankara. http://etarih.com/tarih/mufredat/Programlar/tarih_11.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018b). Ortaöğretim T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr (erişim tarihi: 05.02.2020).
Özkan, S. ve Gevenç, S. (2017). Sosyal Bilgiler dersinde tarih konularının öğretiminde fıkraların kullanımının akademik başarıya etkisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(17), 315-333.
Öztaş, S. (2002). Tarih eğitiminde menkıbelerin yeri ve önemi. Türk Yurdu, 22(175), 68-72.
Öztaş, S. (2018). Tarih derslerinde bir öğretim materyali: Edebî ürünler. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 11(27), 27-41.
Öztürk, A. (2002). Tarih öğretiminde tarihi romanların kullanılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Öztürk, C., Keskin, C. S. ve Otluoğlu, R. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem Akademi.
Öztürk, Ç. (2007). Coğrafya öğretiminde edebî ürünlerin kullanımı. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 70-78.
Öztürk, İ. H. (2011). Tarih öğretmeni eğitiminde tarihsel romanların kullanımı: Bir eylem araştırması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 12(4), 277-301.
Safran, M. (1993). Değişik öğrenim basamaklarında tarih dersine ilişkin tutumlar üzerine bir araştırma. Eğitim Dergisi, (4), 35-40.
Safran, M. ve Ata, B. (2003). Öğrencilerin Tarih metinlerinden anlam çıkarmalarına yönelik araştırmalara bir bakış. C. Şahin (Ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler İçinde (ss. 339-353.). Ankara: Gündüz Eğitim.
Sarıçelik, K. (2002). Tarih öğretiminde menkıbe ve olağanüstü olayların yeri ve kullanımı (1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’na kadar). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Sarıköse, B. (2002). Tarih öğretiminde menkıbe ve olağanüstü olayların yeri ve kullanımı (Selçuklu ve Osmanlı tarihinden örnekler çerçevesinde). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Sarıköse, B. (2011). Tarih öğretiminde menkıbelerin kullanılması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 311-321.
Şimşek, A. (2004). İlköğretim okulu Sosyal Bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde hikâye anlatım yönteminin etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 495-509.
Şimşek, A. (2006a). Bir Öğretim materyali olarak tarihsel romana yönelik öğrenci ve öğretmen görüşleri. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 5(4), 73-81.
Şimşek, A. (2006b). Tarihsel romanın eğitimsel işlevi. Bilig Dergisi, 37, 65-80.
Şimşek, A. (2006c). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersinde tarihsel hikâyeye yönelik öğrenci görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 187-202.
Şimşek, A. (2010a). Tarih öğretiminde tarihsel hikâye ve roman. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri İçinde (ss. 264-271). İstanbul: Yeni İnsan.
Şimşek, A. (2010b). Tarih öğretiminde destanlar ve efsaneler. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir? Tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri İçinde (ss. 258-263). İstanbul: Yeni İnsan.
Şimşek, A. (2015). Sosyal Bilgiler dersinde bir öğretim materyali olarak edebî ürünler. M. Safran (Ed.), Sosyal Bilgiler öğretimi İçinde (ss. 389-412). Ankara: Pegem Akademi.
Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon.
Tokcan, H. (2010). Sosyal bilgiler ve edebîyat. H. Tokcan (Ed.), Sosyal Bilgilerde sözlü ve yazılı edebiyat incelemeleri İçinde (1-24). Ankara: Pegem Akademi.
Top, M. (2009). İlköğretim 8. sınıf T.C. İnkılap tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde edebî ürünlerin kullanımının öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisan tezi) İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Ulusoy, K. ve Gülüm, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Tarih ve Coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 85-99.
Ulusoy, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin resimli çocuk kitaplarını sözlü olarak anlatma becerilerinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 29-43.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Yedinci Baskı). Ankara: Seçkin.