Effects of maritime and continental climates on vegetation and seasonal periods: The case of northeastern Turkey

İnceleme alanı Türkiyenin kuzeydoğusunda, iki bölge sınırları içinde bulunur. Bu bölgeler denizel iklimin hâkim olduğu Karadeniz Bölgesi ile karasal iklimin egemen olduğu Doğu Anadolu Bölgesidir. Çalışmada, kıyı istasyonlardan Trabzon ve Rize, iç kısımda ise Erzurum, Kars ve Ardahan istasyonları ele alınmıştır. Bu istasyonlar Çoruh depresyonu ile yarılmış Doğu Karadeniz sıradağlarıyla birbirinden ayrılmıştır. Bu nedenle denizel etki iç kısma sokulamaz. Denizel etkinin yüksek sıradağlar nedeniyle kıyıda sınırlanması bu istasyonların iklim özelliklerinin de birbirinden çok farklı olmasına neden olmuştur. Hatta karasallığın şiddeti, küresel eğilimin aksine kuzeyden güneye doğru artmasına neden olmuştur. Karasal etkilerin kuzeyden güneye ve batıdan doğuya doğru arttığı inceleme alanında, klimatik mevsim süreleri ve vejetasyon devrelerinde büyük farklılıklar tespit edilmiştir. Kıyıda yer alan Trabzon ve Rizede kış mevsimi beş aya, yaz mevsimi ise dört aya kadar uzarken geçiş mevsimleri yaklaşık 45 gün kadardır. İç kısımda bulunan Erzurum ve Karsta kış mevsiminin süresi yaklaşık sekiz ay kadar iken diğer mevsimler 45 gün kadardır. Karasallığın hâkim olduğu Ardahanda ise gerçek anlamda yaz mevsimi yaşanmamakta olup dokuz ay süren bir kış mevsimi ile 45 gün süren geçiş mevsimlerinin olduğu tespit edilmiştir. Denizellik ve karasallık durumu vejetasyon devrelerine de yansımış olup kıyıda yılın büyük bir bölümünde bitkiler gelişme gösterebilirken iç kısımda vejetasyon devresi kıyıya göre 100 gün kısalmıştır.

Denizellik ile karasallığın vejetasyon ve mevsim süreleri üzerine etkileri; Türkiye nin kuzeydoğusu örneği

The study field is located in the boundaries of two regions in the northeast of Turkey. These regions are the Black Sea Region where the maritime climate is dominant and the East Anatolian Region where the continental climate is dominant. The study area includes Trabzon and Rize from the coastal stations, and Erzurum, Kars and Ardahan from the midlands. These stations were torn by Çoruh depression and divided from each other by East Black Sea mountain ranges. Consequently, maritime effect cannot infiltrate into the midlands. Limitation of maritime effect in the coastal region because of high mountain ranges caused climatic features of these stations to be very different from each other. Furthermore, in contrast to the global tendency, the intensity of continentality caused an increase from the north to south. Great differences on climatic season duration and vegetation periods have been determined in the field of study where continental effects increase from north to south and from west to east. While winter season covers five months and summer season extends up to four months in coastal regions of Trabzon and Rize, transition seasons are nearly 45 days. The duration of winter season in inland stations of Erzurum and Kars is nearly eight months and other seasons are nearly 45 days. In Ardahan, where continentality is dominant, summer season is not experienced literally and it is determined that winter season covers a period of nine months and there are transition seasons lasting up to 45 days. The conditions of maritime and continentality have influenced vegetation periods and while plants can show a development in the coast for a long period of the year, the vegetation period in midlands is 100 days shorter with respect to the coast.

PDF

___

ATALAY, İbrahim., TETİK, Mehmet, YILMAZ, Özer. (1985), Kuzeydoğu Anadolu Ekosistemleri, Ankara: O.A.E. Yayınları, Teknik Bülten Yayın No: 147
ÇiÇEK, İhsan. (1996), Thornthwaite Metoduna Göre Türkiyede İklim Tipleri, Ank. Ünv. Dil ve Tarih-Coğr. Fak. Coğr. Araş. Dergisi, Sayı: 12, Sayfa: 33-71, Ankara.
ATALAY, İbrahim. (1975), Türkiyede Vejetasyon Sürelerinin Dağılışı, Atatürk Üniversitesi Araştırma Dergisi, 7: 247. Erzurum.
ATALAY, İbrahim. (1994), Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, İzmir : Ege Üniversitesi Basımevi,.
AYDINÖZÜ, Duran. (2010), Trakyada Vejetasyon Devresi Ve Bu Devredeki Yağışlar, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:18 No:1 S. 227-232
ERİNÇ, Sırrı. (1962), Klimatoloji ve Metodları, Bölüm XI. Türkiyenin İklim Şartları, İst. Üniv. Coğrafya Enstitüsü Neşriyatı, No. 35, s. 366, İstanbul.
ERİNÇ, Sırrı, (1996), Klimatoloji Ve Metodları, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım,.
GÖNENÇGİL, Barbaros. (1994), 2 Doğu Karadeniz Meteoroloji İstasyonu Olan Rize ve Kemalpaşa (Hopa)da Aylık ve Yıllık Yağış Değerlerinin Karşılaştırılması. İ.Ü. Deniz Bil. ve Coğr. Enst. Bülteni, No:11, İstanbul.
KARADENİZ, Yunus. (1995), Trabzon ve Çevresinin İklimi, İ.Ü. Sos. Bil. Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, 237 s., İstanbul.
KARADENİZ, Yunus. (1999), Trabzon ve Çevresinde Sisli Günler, Balıkesir Ünv. Sosyal Bil. Enst. Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, Sayfa: 16-23, Balıkesir.
NİŞANCI, Ahmet. (1988), Karadeniz Bölgesinin İklim Özellikleri ve Farklı Yöreler, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, I. Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1988), Samsun.
ONUR, Ayhan. (1960), Türkiyede Kar Yağışları ve Yerde Kalma Müddeti Üzerine Bir Etüd, Ankara Ünv., Sos. Bil. Enst., Yayınlanmamış Dok. Tezi, Ankara,
ONUR, Ayhan, (1961), Erzurum ve Çevresinde Kar Yağışlı ve Karla Örtülü Günler, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 21, Sayfa: 97-111.
ONUR, Ayhan., (1963), Erzurum Ovası ve Çevresinin İklimi, Ankara Ünv. D.T.C. Fakültesi Derg. Cilt: XX, Sayı: 1-2, Ankara.
SUNGUR, Korkut. Ata. (1980), Türkiyede İnsan Yaşamı İçin Uygun Olan ve Olmayan Isı Değerlerinin Aylık Dağılışı İle İlgili Bir Deneme, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 23:27-36.
SEZER, Lütfi İhsan. (1993), Türkiyede Ortalama Yıllık Sıcaklık Farkının Dağılışı ve Kontinentalite Derecesi Üzerine Yeni Bir Formül, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı:5, İzmir
ŞAHİN, Cemalettin. (1989), Hava Kirliliği ve Hava Kirliliği Etkileyen Doğal Çevre Faktörleri, A.K.D.T.Y.K. Coğrafya Bilimi ve Uygulama Kolu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1:25-46.
TOROĞLU, Emin. (2007), Niğde İlinde Göç Faktörleri ve Göçler, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt: 5, Sayı 1, Sayfa 75-99.
TÜRKEŞ, Murat. (1998), Karadeniz Yağışları, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 364: 58-59, Ankara.