Vakıf Kurucusu Olarak Osmanlı Esnafı (18. Yüzyıl İstanbul Örneği)

Osmanlı şehirlerinde iktisadi faaliyetleri yürüten en önemli figür olan esnafın vakıflarla doğru- dan veya dolaylı ilişkileri vardı. Osmanlı esnafı genellikle vakıfların kiracısı olarak meslekleriniicra etmekteydi. Bu çalışmada esnaf, vakıflarla ilişkisinde farklı bir kimlikle yani vakıf kurucusuolarak ele alınmıştır. Esnafın bireysel olarak vakıf kurma eğilimleri ve amaçları, Vakıflar GenelMüdürlüğü Arşivinde yer alan 18. yüzyıl İstanbul esnafına ait vakfiyeler çerçevesinde irdelen- miştir. 18. yüzyıl İstanbul örneğinde Osmanlı esnafının vâkıf olarak kimlikleri, neleri vakfettikle- ri, aileleri, meslektaşlarıyla ilişkileri, vakıf şartları oluştururken yaptıkları tercihler ve beklentileride analiz edilmiştir.

Ottoman Artisans as Waqf s Founders (18th Century Istanbul)

The artisans who were the most important figure carrying out economic activities in Ottomancities had direct or indirect relations with waqfs. The artisans were usually tenants of waqfshops. In this study, the Ottoman artisans has been examined in a different way by looking atthem as founder of waqfs. By using the waqfiyyes of artisans of 18th century Istanbul kept inArchives of Directorate General of Foundations, their intentions and aims to establish waqfsindividually are searched in detail. By taking artisans of 18th century Istanbul as examples,their identities, their families, affiliations with their colleagues, the reasons why they tended tofound waqfs, what they donated, what they expected have been analyzed.

PDF

___

Abou-el-hac, Rıfaat Ali (2000). Modern Devletin Doğası, çev. O. Özel, C. Şahin, İstanbul: İmge Kitabevi. Akarlı, E. Deniz (1986). Gedik: implements, mastership, shop usufruct and monopoly among İstanbul artisans, 1750-1850. Wissenschaftskolleg Berlin Jahrbuch, s.225-231. Akgündüz, Ahmet (1988). İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Ankara: TTK Ba- sımevi. Akgündüz, Ahmet (2000). İcâre-i vâhide. DİA, c. 21, s. 388-389. Akgündüz, Ahmet (2000). İcareteyn. DİA, c. 21, s.389-391. Aktepe, Münir (1953). XVIII. Asrın İlk Yarısında İstanbulun Nüfus Meselesine Dair Bazı Vesikalar. Tarih Dergisi, c. IX, S. 13, s. 1-30. Altınay, Ahmed Refik (1931). Onikinci Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı, İstanbul. Atabetül- Hakayık (1992). çev. R. Rahmeti Arat, Ankara: TTK Basımevi. Baer, Gabriel (1969). Studies in the Social History of Modern Egypt, Chicago. Bardakoğlu, Ali (2000). İcâre. DİA, c. XXI, s.379-388. Barnes, J. (1987). An Introduction to Religious Foundations In The Ottoman Empire, Leiden: E. J. Brill. Barthold, W. (1945). Çelebi. İslam Ansiklopedisi, c. III, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s.369-370. Barthold, W. (1965). Celebi, Encyclopaedia of Islam, New Edition, c. II, Leiden: E. J. Brill, s.19. Berki, Ali Himmet (1965). Vakıfların Tarihi, Mahiyeti, İnkişâfı ve Tekâmülü, Cemiyet ve Fertlere Sağladığı Faideler. Vakıflar Dergisi, sayı 6, s.9-13. Berki, A. Himmet (1966). Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tabirler, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı. Berki, Ali Himmet (1940). Vakıflar, İstanbul: Cihan Kitaphanesi. Bilmen, Ö. Nasuhi (1951). Hukuk-ı İslamiye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, IV. cilt, İstanbul. Bowen, H. (1960). Agha. The Encyclopedia of Islam, New Edition, c. I, Leiden: E. J Brill, s. 245-6. Çağatay, Neşet (1997). Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik, Ankara: TTK yay. Çizakça, Murat (2000). A Philanthropic Foundations: The Islamic World from the seventh century to the Present, İstanbul. Düstur (1289/1872). I. Tertip, I. cilt, İstanbul. Ergenç, Özer (1980). Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fizik Yapıya Etkileri. Türkiyenin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (10711920), Ed. O. Okyar ve H. İnalcık, Ankara. Ergenç, Özer (2006). XVI. Yüzyıl Sonlarında Bursa, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Ergin, O. Nuri (1922). Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul ( Osman Nuri Ergin (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yay., İstanbul. Faroqhi, S. (1980). Towns and Townsmen of Ottoman Anatolia: Trade Crafts and Food Production in an Urban Setting, 1520-1650, Cambridge. Faroqhi, S. (1995). Ottoman Guilds in the late Eighteenth Century: the Bursa Case. Making A Living in Ottoman Lands, 1480-1820, İstanbul: ISIS Press, s. 92-112. Gerber, Haim (1998). Economy and society in an Ottoman City: Bursa, 1600-1700, Kudüs. Gibb H. ve H. Bowen (1950). Islamic Society and the West, I. cilt, , Londra: Oxford University Press. Huart, C.L. (1945). Ağa, İslam Ansiklopedisi, c. I, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, s.145-6. İnalcık, Halil (1990). Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi, çev. M. Özden, F. Unan, Türkiye Günlüğü, sayı 11, Yaz 1990. İnalcık, Halil (1994). The Ottoman State: Economy and Society, 1300-1600. An Economic and Social History of the Ottoman Empire, ed. H. İnalcık, D. Quatert, Cambridge University Press. İnciciyan, G. (1976). XVIII. Asırda İstanbul. İstanbul Ahkâm Defterleri, İstanbul Esnaf Tarihi 2 (1997). İstanbul Külliyatı VIII, yay. haz. A. Tabakoğlu, A. Kala vd., İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yay. İstanbul Ahkâm Defterleri, İstanbul Vakıf Tarihi (1998). yay. haz. A. Kala vd., İstanbul Araştırmaları Mer- kezi, İstanbul. Koyuncu, M. (2008). 18. Yüzyıl İkinci Yarısında Osmanlı Esnafı (İstanbul ve Bursa Örnekleri), Yayınlanma- mış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi. Koyuncu Kaya, M. (2009). 18. Yüzyıl İkinci Yarısında Bursada Esnafın Mali Durumuna Örnekler. EKEV Akademi Dergisi, 13 (40): 261-276. Koyuncu Kaya, M. (2013). Esnaf Loncalarında Yeniçeriler. History Studies, 5 (4): 189-205. Koyuncu Kaya, M. (2014). Hirfet vakfı. Ahilik Ansiklopedisi, Yusuf Küçükdağ, Y. Erdemir, B. Şahin (ed.), c. I, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 462-464. Köprülü, F. (1942). Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekâmülü. Vakıflar Dergisi, sayı 2, s.1-35. Küçükaşçı, M. Sabri (2001). Seyyid, DİA, c.37, s. 40-43. Mantran, Robert (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, çev. M. Ali Kılıçbay, E. Özcan, I. cilt, Ankara: TTK yay. Ömer Hilmi Efendi (1307/1890). İthâful Ahlaf fi Ahkâmül Evkâf, İstanbul. Özcan, Tahsin (2003 a). Osmanlı Para Vakıfları, Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği, Ankara. Özcan, Tahsin (2003 b). Fetvalar Işığında Osmanlı Esnafı, İstanbul: Kitabevi. Özkaya, Yücel (1985). XVIII. yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yay. Öztürk, Nazif (1983). Menşei ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Pakalın, M. Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. 1, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Pamuk, Şevket (2007). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, 4. Baskı, İstanbul: İletişim yay. Sıdkı (1340/1922). Gedikler, İstanbul. Sümer, Faruk, Ağa. DİA, c.1, s.451-2. Şemseddin Sami (1317/1900). Kamus-ı Türki, Dersaadet: İkdam matbaası. Ünsal, Behçet (1984). Türk Vakfı İstanbul Kütüphanelerinin Mimari Yöntemi. Vakıflar Dergisi, sayı XVII, s. 9798. Yediyıldız, Bahaeddin (1980). Vakıf Müessesesinin XVIII. asırda kültür üzerine etkileri, Türkiyenin Sos- yal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), ed. O. Okyar, H. İnalcık, Ankara, s.157-161. Yediyıldız, Bahaeddin (1982). Vakıf Müessesesinin XVIII. Asır Türk Toplumundaki Rolü. Vakıflar Dergisi, S. XIV, s.1-27. Yediyıldız, Bahaeddin (1982). Türk vakıf kurucularının sosyal tabakalaşmadaki yeri 1700-1800. Osman- lı Araştırmaları, haz. H. İnalcık, N. Göyünç, H. Lowry, c. III, İstanbul, s.143-164. Yediyıldız, Bahaeddin (1982). Müessese-toplum münasebetleri çerçevesinde XVIII. asır Türk toplumu ve vakıf müessesesi, Vakıflar Dergisi, S. XV, s. 23-53. Yediyıldız, Bahaeddin (1982). XVIII. asırda Türk vakıf teşkilatı. Tarih Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı, S. XII, s. 171-190. Yediyıldız, Bahaeddin (1983). Vakıf Istılahları Lügatçesi. Vakıflar Dergisi, S. XVII, s.51-56. Yediyıldız, Bahaeddin (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiyede Vakıf Müessesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Yılmaz, Coşkun (2003). Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma. Osmanlı, IV. cilt, ed. Gü- ler Eren, Ankara: Yeni Türkiye yay. Yörük, S. (2011). Çelebi Unvanı Hakkında Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 4, S.18, Yaz 2011, s. 290-297. Yusuf Has Hacib (2003). Kutadgu Bilig, çev. Reşid Rahmeti Arat, Ankara: TTK Basımevi. Yüksel, Hasan (1998). Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü (1585- 1683), Sivas. Zaim, Sabahattin (1992). İslam- İnsan- Ekonomi, İstanbul: Yeni Asya yay.