Havsa'daki Şehit Mehmed Paşazade KasımPaşa vakfı

Şehid Mehmed Paşazade Kasım Paşa Vakfı, Sokullu Mehmed Paşa tarafından oğlu Kasım Paşanın ruhu için Havsada kurulmuştur. Bir menzil külliye niteliğinde olan vakıf muhtemelen 1576 veya ona yakın bir tarihte kurulmuştur. Vakfın başlıca hayır kurumları cami, medrese, mektep, hazire, dua kubbesi, suyolları, köprü, tekye, çeşme, imaret ile onlara gelir sağlayan değirmen, hanlar, hamamlar, dükkânlar, arazilerdi. Bu kurumlardan sadece cami, dua kubbesi ve hazire günümüze ulaşabilmiştir. Kurulduğu tarihten itibaren uzun süre mülhak vakıf olarak kalan vakıf, günümüzde mazbut vakıf statüsündedir.

The waqf of Shehid Mehmed Pashazade Kasım Pasha in havsa

The Waqf of Shehid Mehmed Pashazade Kasım Pasha was established by Sokullu Mehmed Pasha in Havsa for the soul of his son Kasım Pasha. The waqf as a menzil külliye was established probably in 1576 or in a date which is close to it. The main institutions of waqf were mosque, madrasah, school, the prayer dome, cemetery, water ways, bridge, fountains, imaret (a kitchen for the distribution of food to the poor), tekye (a convent or chapel of dervishes) and the institutions providing income to them like public baths, mill, shops and lands. Mosque, prayer dome and cemetery are the surviving institutions among them. The waqf has remained in a status of mülhak for a long time since its inception, but it is a mazbut (kept safely) waqf today.

PDF

___

1. Arşiv Vesikaları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA):
Ali Emiri Mahmud I (AE.SMHD.I), 9/602, 46/2732.
Ali Emiri Mustafa III (AE.SMST.III), 286/22967.
Cevdet Belediye (C.BLD), 23/1122, 48/2360, 51/2544,57/2838, 122/6061.
Cevdet Evkaf (C.EV), 37/1805, 151/7505, 218/10871, 236/11800, 252/12744, 278/14160, 292/14897, 340/17296, 402/20390, 427/21610, 454/22998, 481/24335, 492/24884, 519/26220, 580/29279.
Cevdet Maarif (C.MF), 21/1039, 106/5286.
Cevdet Zabtiye (C.ZB), 39/1949.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Tahrirat Kalemi Evrakı (DH.EUM.THR), 93/67
Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH.MUİ), 47/1/2
Dahiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Evrakı (DH.HMŞ), 29/77
Evkaf Başkitabeti (EV.BKB), 22/138
Evkaf Defterleri (EV.d), 16714, 16821, 21187.
Evkaf Evkaf Muhasebesi (EV.EMH), 73/56, 109/29, 109/29.
Evkaf Muhasebe Kalemi (EV.MH), 2/133, 2/134.
Evkaf Mektubi Kalemi (EV.MKT), 264/129, 694/51, 1593/275, 1593/293, 1593/293, 174/176, 1791/89, 2127/16, 2362/171, 2495/21, 2495/22, 2495/23, 2495/24, 2495/25, 2495/26, 2495/27, 2495/29, 2495/30, 2495/31, 2495/36, 2495/39, 2496/176, 2917/17, 2917/18, 3456/91, 3456/93, 3456/95, 3456/97, 3456/99, 3465/120.
Evkaf Mektubi Kalemi Cihat Kalemi (EV.MKT.CHT), 516/6.
Evkaf Tahrirat (EV.THR), 101/54.
Evkaf Zimmet Halifeliği (EV.ZMT), 38/114.
Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d), 21693.
Şura-yı Devlet (ŞD), 26/46
Millet Kütüphanesi:
Sokullu Mehmed Paşa Vakfiyesi, Ali Emiri, Tarih Yazmaları, 933.
Süleymaniye Kütüphanesi:
Kasım Paşa Vakfının Arazileri Defteri, Yazma Bağışlar, 6835.
Sokullu Mehmed Paşa Vakfiyesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 737.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA):
VGMA, Defter 661, 687, 689, 897.
İstanbul Müftülüğü (İM), Evkaf Müfettişliği, 387.
Sokullu Mehmed Paşa Vakfiyesi, VGMA, 572.
Milli Kütüphane Başkanlığı (MKB):
Edirne Şeriye Sicilleri (EŞS) 5021/35, 5094/2.
2. Araştırma Eserler
AFYONCU, E. (2009). Sokullu Mehmed Paşa. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXVII. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 354-357.
AKBULUT, İ. (2007). Vakıf Kurumu, Mahiyeti ve Tarihî Gelişimi. Vakıflar Dergisi, 2007/30: 61-72.
AKGÜNDÜZ, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
BOSTANCI, H. M. (2002). 19 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil ve Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
BOZKURT, O. (1966). Koca Sinan Köprülü. İstanbul: İTÜ Yayınları.
ÇELİK, S. (1997). 21 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil ve Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÇERÇİ, F. (1996). Künhül-Ahbâra Göre II. Selim, III.Murad, III. Mehmed Devirleri ve Âlînin Tarihçiliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÇİFTÇİ, C. (2004). 18. Yüzyılda Bursada Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 23/36: 79-102.
DAKİĆ, U. (2012). The Sokullu Family Clan and The Politics of Vizierial Households in The Second Half of The Sixteenth Century. MA Thesis, Budapest: Central European University.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (1999). haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, c. III. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
GERLACH, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1573-1576. çev. Türkis Noyan, c. I-II, İstanbul: Kitap Yayınevi.
GÖKBİLGİN, M. Tayyip, (1952). XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası: Vakıflar-Mülkler-Mukataalar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
GÖKBİLGİN, M. T. (1970). Mehmed Paşa, Muhammed Paşa, Sokollu, Tavil. İslam Ansiklopedisi, c. VII. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 595-605.
HALAÇOĞLU, Y. (2002). Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller). İstanbul: PTT Genel Müdürlüğü Yayınları.
İZGİ, Ş. (2006). 986 (1578) Tarihli 32 Numaralı Mühimme Defteri (S. 201-400), Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
KAHVECİ, G. (1998), 29 Numaralı Mühimme Defteri (984/1576) (Tahlil-Özet-Transkripsiyon), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KİEL, M. (2001). İşkodra, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXIII. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 433- 434.
KURT, Y. (1998). Koçi Bey Risalesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
PEÇUYLU İBRAHİM. (1283). Tarih-i Peçevi. c. I, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
KUNTER, H. B. (1938). Türk Vakıfları ve Vakfiyeleri Üzerine Mücmel Bir Etüd. Vakıflar Dergisi, sayı: 1938/1: 103-129.
MERİÇ, R. M. (1965). Mimar Sinan: Hayatı, Eseri I: Mimar Sinanın Hayatına Eserlerine Dair Metinler, c. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
MOĞOL, H. (1993). XIX. Asrın İlk Yarısında Antalyada Vakıf Müessesesi, Türk Dünyası Araştırmaları, 1993/83: 189-199.
MÜDERRİSOĞLU, M. F. (2009). Sokullu Mehmed Paşa Külliyesi, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. XXXVII. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 363-364.
MÜDERRİSOĞLU, M. F. (1993). 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda İnşa Edilen Menzil Külliyeler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
NECİPOĞLU, G. (2013). Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğunda Mimarî Kültür, çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
PAKALIN, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
REDHOUSE, J. W. (1890). A Turkish and English Lexicon. İstanbul.
REYHANLI, T. - Altun, Â. (1976), Edirne/Havsada Sokullu (veya Kasım Paşa) Külliyesi İÜEF Sanat Tarihi Araştırmaları,1976/VI: 66-88.
REYHANLI, T. (1977). Havsadaki Sokullu veya Kasım Paşa Külliyesi Hakkında Tamamlayıcı Notlar, Türkiyat Mecmuası, 1977/XIX: 241-246.
İPŞİRLİ, M. (1989), Tarih-i Selânikî, c.I. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
SAMARĆİĆ, R. (1995). Dünyayı Avuçlarında Tutan Adam: Sokullu Mehmed Paşa, çev. Gaspıralı M. İstanbul: Sabah Kitapları.
SEZEN, Tahir (2006). Osmanlı Yer Adları (Alfabetik sırayla). Ankara: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları.
SIR, A. N. (2007). Kitabu Camiüt-Tevârih Kâtib Mehmed bin Zaim: (202a-327b Sözlük-Dizin), I-II, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
ŞEMSEDDİN SÂMÎ. (1317). Kâmus-i Türkî. Dersaadet: İkdam Matbaası.
ÜLKEN, H. Z. (1971). Vakıf Sistemi ve Türk Şehirciliği, Vakıflar Dergisi, 1971/9: 13-37.
YEDİYILDIZ, B. (1982). Müessese-Toplum Münâsebetleri Çerçevesinde XVIII. Asır Türk Toplumu ve Vakıf Müessesesi. Vakıflar Dergisi, 1982/15: 23-53.
YEDİYILDIZ, B. (1986). Vakıf. İslam Ansiklopedisi, c. XIII. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 153-172.
YEDİYILDIZ, B. (1984). XVIII. Asır Türk Vakıflarının İktisadî Boyutu. Vakıflar Dergisi, 1984/18: 5-41.
YILDIRIM, H.O., Atik, V., Cebecioğlu, M., Çağlar, H., Serin, M., Uslu, O., Yekeler, N. (1995), 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/15641565)(Özet-Transkripsiyon ve İndeks). c. I-II. Ankara: Devlet
Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
YILDIRIM, H.O., Atik, V., Cebecioğlu, M., Çağlar, H., Serin, M., Uslu, O., Yekeler, N. (1996), 12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979 / 15701572) (Özet-Transkripsiyon ve İndeks). c. I-II. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
YILDIRIM, H.O., Atik, V., Cebecioğlu, M., Çağlar, H., Serin, M., Uslu, O., Yekeler, N. (1999), 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976 / 15671569) (Özet-Transkripsiyon ve İndeks). c. II-III, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
YÜCEL, K.K. (1996). 18 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil ve Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.