I. Dünya Harbinde Osmanlı Devleti ve Abhazya

Kafkasya, tarihin her döneminde büyük devletlerin ilgi alanı içinde olmuş, ve büyük devletlerin istilalarına maruz kalmıştır. Genel olarak son üç yüz yıllık dönemde iki büyük ve önemli gücün mücadelesine sahne olan bu coğrafyada, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında yaşanan çatışmalar, hem bölge tarihi hem de dünya tarihi açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Özellikle Kafkaslardan Osmanlı Devletine yönlendirilen zorunlu göç ve Bolşevik Rusların Kafkaslarda yol açtığı yeni düzen, Türk-Rus ilişkilerinde yeni ve zorlu bir dönemi başlatmıştır. Bu iki önemli gücün Karadeniz’in doğu sahillerindeki mücadelesinde, stratejik Abhaz toprakları ve Abhaz halkı önemli rol oynamıştır. Bu makalede özellikle I.Dünya savaşının son yıllarında Abhazya bölgesinde cereyan eden olaylar, Osmanlı, Rus, Gürcü ve Abhaz ilişkileri çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Abhazya, I.Dünya Savaşı, Kafkasya

Ottoman Empire and Abkhazia in World War I

Caucasia has been in the interest area for great states at every period of history and geography of Caucasia has exposed to invasion of these great states. Conflicts was lived between Ottoman State and Russia caused important results not only for region history but also for world history in the geography where witnessed two big and important power struggle at the last three century generally. Especially compulsory migration directed to Ottoman State from Caucasia and new order done by Bolshevik Russia at Caucasia started new and hard period for relationship of Turks and Russians. Abkhzaian land and Abkhazian community played an important role at the struggle between these two major power at the eastern coasts. Events happened in the area of Abkhazia, especially at the last years of World War I in the frame of relationships between Ottoman, Russia, Georgian and Abkhazia is tried to evaluated in this study.

Keywords:

Ottoman Empire, Abkhazia, World War I, Caucasia,

PDF

___

Arslanlı, Araz, “Bölgesel ve Küresel Dengeler Açısından Abhazya Sorunu”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 5, (Bahar 2005) Aslan Cahit, “Türk-Rus-Gürcü İlişkilerinin Merkezindeki Ülke: Abhazya”, Akademik Bakış, S. 16, Ankara 2009. ATASE Dos.184 Kls.3194 Fihr.3. ATASE Dos.184 Kls.3194 Fihr.3. ATASE Dos.369 Kls.526 Fihr.31/3. ATASE Dos.184 Kls.3194 Fihr.3. ATASE Dos.184 Kls.3194 Fihr.3. ATASE Dos.369 Kls. 526 Fihr.6 ATASE Dos.369 Kls.526 Fihr.14. ATASE Dos.369 Kls.526 Fihr.31. ATASE Dos.369-2054 Kls.526 Fihr.28. ATASE Dos.61 Kls.1847 Fihr.6/16. ATASE Dos.61 Kls.1847 Fihr.6/17. ATASE Dos.730 Kls.527. Fihr.l/4. ATASE Dos.369, Kls.526, Fihr.43. ATASE Dos.92, kls.3196, Fihr.11. 103 Sayılı Askeri Mecmuanın Tarih Kısmı, Sayı 44. Ati 13 Eylül 1334/1918 N. 249. Ati 25 Haziran 1334 N. 176. Ati 26 Haziran 1334/1918 N. 177. Ati 26 Haziran 1334/1918 N. 177. Ati 28 Ağustos 1334/1918 N. 233. Ati 4 Eylül 1334/ 1918 sayı 240. Ati 4 Eylül 1334/1918 Sayı 240. Berkok, İsmail, Tarihte Kafkasya, İstanbul 1958. Beştoy, Mustafa, “11Mayıs 1918 Kuzey Kafkasya’da Millî Cumhuriyetin Kuruluşu, Kuzey Kafkasya’da Çarlık Emperyalizmi ve Cumhuriyet Devri”, 11 Mayıs 1918 Şimalî Kafkasya’nın İstiklali, İstanbul 1965. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi, 3ncü Ordu Harekatı, c. II, Ankara 1993. Butbay, Mustafa, Kafkasya Hatıraları, Ankara 1990. Eraslan Cezmi, “II.Abdülhamit ve Kafkasya Müslümanları”, Kafkas Araştırmaları I, İstanbul Tarihsiz. Erel, Şerafettin, Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul 1961. Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, Ankara 1953. Erşan, Mesut, “Yusuf İzzet Paşanın Kuzey Kafkas Ordusunu Oluşturma Teşebbüsü”, Askeri Tarih Bülteni, Ağustos 2002, s.53. Fonwill, A., Çerkesya Bağımsızlık Savaşı-1863-1864 (Fransız Askeri Danışmanının Anılarından), İstanbul 1996. Gökçe, Cemal, Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğunun Kafkasya Siyaseti, İstanbul 1979. Gumba, Guram, “XIX.Yüzyıl Rus-Kafkas Savaşı ve Sürgün Problemi”, Geçmişten Günümüze Kafkasların Trajedisi, İstanbul 2006. Henze, Paul B., Kafkaslarda Ateş ve Kılıç: Kuzey Kafkasya Dağ Köylülerinin Direnişi, (çev: Akın Kösetorunu), Ankara 1985. Kazım Karabekir, Cihan Savaşına Neden Girdik? Nasıl İdare Ettik?, C. 1, İstanbul 1938. Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara 1976. Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1990. Luxemburg, N., Rusların Kafkasyayı İşgalinde İngiliz Politikası ve İmam Şamil, İstanbul 1998. Mahmut Celalettin Paşa, Mirat-ı Hakikat, (neşr.İsmet Miroğlu), İstanbul 1983. Mc Carty, Justin, Ölüm ve Sürgün, (çev. Bilge Umar), İstanbul 1998. Muahedât Mecmuası, C. IV/2., İstanbul 1298. Özbay, Özdemir, Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya, Ankara 1995. Papşu, Murat “Bir Adlandırma Sorunu, Abhaz mı Abaza mı?” Nart iki Aylık Düşün ve Kültür Dergisi , S. 51, Eylül-Ekim 2006. Shaw, Stanford J. - Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İstanbul 2000, C.2, s.60. Sımsım, Selçuk, 19. ve 20. Yüzyıl Abazaların Politik Tarihi (1770-1993), İstanbul 2016. Sürmeli, Serpil, Türk-Gürcü İlişkileri (1918-1921), Ankara 2001. Şahin, Enis, Diplomasi ve Sınır, Gümrü Görüşmeleri ve Protokolleri, 1918, İstanbul 2005. Türk İstiklal Harbi, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, C. I, Ankara 1962. Zatulin, Konstantin – Yuri Ançabadze, Gürcistan‐Abhazya Anlaşmazlığı Dünü, Bugünü, Çözüm Perspektifleri, 1998.