Kafkasya’da Osmanlı Tahkîmatı: Sohum Kalesi (1723-1729)

II. Mehmet, Sohum merkezli Abhazya’yı 1454 yılında fethetmişti. Osmanlı hâkimiyetine geçtikten sonra Doğu Karadeniz ticaretinin, Sohum İskelesi ve bölgenin güvenliği için burada eski Ceneviz kalıntıları üzerine yeniden dört tabyalı ve üç kapılı taştan bir kale inşa edilmiştir. İnşaat faaliyetleri 1723 yılından 1729 yılına kadar sürmüştür. İnşaat için lazım olan kereste ve taş bölgeden karşılanırken, işçiler daha çok Anadolu ve İstanbul’dan temin edilmiştir. Kalenin iaşe, mühimmat, cephane ve asker ihtiyacı ise İstanbul, Anadolu, Rumeli ve Kırım’dan temin edilmiştir. 18. Yüzyılın ikinci yarısında artan Rus tehdidi buranın önemini arttırınca bölgedeki diğer kalelerle birlikte Sohum Kalesi de güçlendirilmiştir. Çeşitli dönemlerde Osmanlı-Rus savaşlarında işgale uğramış, nihayetinde ise fiili olarak 1812 Bükreş Antlaşmasından sonra, resmi olarak 1829 Edirne Antlaşmasından sonra tüm Kafkasya ile birlikte Rusya sınırlarında kalmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sohum Kalesi, Abhaz, Kafkasya, Osmanlı, Rusya

Ottoman Fortification in Caucasus: The Sokhumi Castle (1723-1729)

Mehmet II conquered the region of Abkhazia with its center at Sochumi in 1454. For providing the security of the Eastern Black Sea trade, the Sochumi pier and the region, a four-tabed and three-door stone fortress was built over the ruins of an ancient Genoese fortress. The construction activities continued from 1723 until 1729. Workers were mostly supplied from Anatolia and Istanbul while the timber and stone needed for construction were brought from the vicinity of the fortress. The forts’ deposits, ammunition and military needs were met from Istanbul, Anatolia, Rumelia and Crimea. In the second half of the 18th century, due to the increasing Russian threat, the Sochumi fortress was further fortified along with the other fortress of the region. The Sochumi was invaded during Ottoman-Russian wars during the course of 18 th and 19 th century.Following the treaty of Bucharest, it remained in the Russian control unofficially, and, after the 1829 Treaty of Edirne, passed to the Russians oficially.

Keywords:

Sokhumi Fortress, Abkhazian, Caucasus, Ottoman, Russia,

PDF

___

AE, SAMD. III, 204/19667, AE, SAMD.III, 109/10722, AE.SMHD.I, 233/18711, C.AS, 1181/52669, C.AS, 585/24639, C.AS, 585/24639, C.AS, 650/27323, C.AS, 726/30438, C.AS, 726/30438, C.AS, 726/30438, C.BH, 9/440, C.BH, 9/440, , D.AMH.d 24788, D.BKL. d, 32442, D.BKL.d, 32442, D.BŞM, BNE, d, 15889, D.BŞM.BNE, 1/60, D.BŞM.BNE, 2/90., D.BŞM.BNE, 3/13, D.BŞM.BNE, 3/18, D.BŞM.BNE, 3/19, D.BŞM.BNE, 3/20 D.BŞM.BNE, 3/21, D.BŞM.BNE, 3/28, D.BŞM.BNE, 3/36, D.BŞM.BNE, 3/37, D.BŞM.BNE,2/78 D.BŞM.CBH. d, 18387, HAT, 44567 a, HAT, 44596, İE, AS, 67/6083, İE, ML, 121/11475, MAD, 521, MAD, d, 9915, MAD. d, 1471, MAD. d, 16010, MAD. d, 2455, MAD. d, 6758.
Literatür Şimşirgil, Ahmet, Taşa Yazılan Tarih Topkapı Sarayı, Tarih Düşünce Kitapları, İstanbul 2005. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Kaleleri, T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 144, İstanbul 2016. Gökçe, Cemal, Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti, İstanbul 1979. Fedakar, Cengiz, Kafkasya’da İmparatorluklar Savaşı, (İş Bankası Kültür Yayınları), İstanbul 2014. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.III, Kısım I. Bilge, M. Sadık, Osmanlı Devleti ve Kafkasya, İstanbul 2005. Bilge, M. Sadık, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya, 1454-1829 (Tarih-Toplum-Ekonomi), İstanbul 2015. Aydın, Mahir, “ Faş Kalesi”, Osmanlı Araştırmaları VI, İstanbul 1986. Aydın, Mahir, “Kaf Dağı’nda Türk Kalesi”, Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 20. Bala, Mirza, “Gürcistan” mad, MEB, İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul 1978. Muahedat Mecmuası, C. IV. Aydın, Mustafa, Üç Büyük Gücün Çatışma Alanı Kafkaslar, İstanbul 2005. İnsimof, Sergey, Kafkas Kılavuzu (Çev. Binbaşı Sadık), İstanbul 1926. Açugba, Timur, Kronolojik Abhazya Tarihi, (çev., Oktay Chkotug) İstanbul 2015. Yuzefoviç, T., Dogovorıy Rossii s vostokom politiçeskie i torgovye, Petersburg 1869.