Balkanlarda Abdalân Evkâfı

Osmanlı Devleti’nin kurulması sürecini hızlandıran Babaî İsyanı’nın aktörleri ve temsilcilerinin, ilk Osmanlı hükümdarlarının çevresinde bulunduklarına dair örneklere bolca rastlanmaktadır. Abdalân-ı Rum’un Anadolu’nun Türkleşmesine olan katkılarının Balkanların fetih sürecinde de devam ettiği anlaşılmaktadır. Esasen, misafir zümrelerinin birbirleriyle keskin sınırlarla ayrılmadıkları bilinir. Bu yüzden gazi karakterli dervişlere rastlanıldığı gibi, gazi bir ailenin derviş zümresine mensûb temsilcilerine de rastlamak mümkündür. Elinizdeki çalışma, pek çok işlevi yerine getiren zaviyeler üzerine yoğunlaşarak Abdalân zümresinin Balkanlardaki temsilcilerini tanıtmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Saru Saltuk, Koyun Baba, Ali Koçi, Otman Baba, Akyazılı Baba, Balkan

Abdalân Endowments In The Balkans

There are many examples of the fact that the actors and representatives of the Babaî Rebellion, who accelerated the process of the establishment of the Ottoman Empire, in the vicinity of the first Ottoman rulers. It is understood that the contributions of Abdalan-ı Rum to the Turkification of Anatolia continued during the conquest of the Balkans. Essentially, it is known that guest groups were not separated each other by sharp lines. For this reason, dervishes with ghazi character are found, as well as representatives of a ghazi family who belong to the dervish group. The study aims at introducing the representatives of the Abdalan group in the Balkans, focusing on the lodges that have performed many functions.

Keywords:

Saru Saltuk, Koyun Baba, Ali Koçi, Otman Baba, Akyazılı Baba, Balkan,

PDF

___

Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri (BOA. TD. EV. 382). Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri (BOA. TD. 570). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 541). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 548). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 549). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 553). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 559). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 561). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 572). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 577). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 578). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 579). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 583). TKGM, Arşiv Dairesi Bşk., Tahrir Defteri (TADB. TTD. EV. 585). Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA, Defter: 624, s. 529/475).
Araştırma Eserleri Akalın, Şükrü Haluk, “Saru Saltuk‘un Türbe ve Makamları Üzerine”, I. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri, (Ankara 1998), s./pp. 10-24. Akpınar, Turgut, Türk Tarihinde İslamiyet, İstanbul: İletişim Yay.,1994. Aşıkpaşazâde, “Tevarih-i Âli Osman”, (Haz. Kemal Yavuz-M. A Yekta Saraç), Ankara: K Kitaplığı, 2007. Babinger, Franz, “Koyun Baba”, İA, VI, (İstanbul 1977), s./pp. 881. Babinger, Franz, “Sarı Saltık Dede”, İA, X, (İstanbul 1967), s./pp. 220-221. Barkan, Ö. Lütfi ve Meriçli, Enver, Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri, I, Ankara: TTK Yayınları, 1988. Barkan, Ö. Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstila Devrinin Türk Dervişleri ve Zâviyeleri”, VD, II, (Ankara 1942), s./pp. 279-386. Batca, Maria, “Romanya-Dobrudja Türk Topluluğunun Toplumsal Hafızasında San Saltık Baba, Babadağ Şehrinin Kuruluş Efsanesi”, I. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri, (Ankara 1998), s./pp. 75-84. Birdoğan, Nejat, “Otman Baba ve Velayetnâmesi”, Folklor/Edebiyat, S. 16, (Ankara 1998), s./pp. 22-32. Çağman, Filiz, “Baba Nakkaş”, DİA, 4, (İstanbul 1991), s./pp. 369-370. Çetin, Osman, Anadolu‘da İslamiyetin Yayılması, İstanbul: Marifet Yay., 1990. Çıplak, M. Şakir, Osmancık’ta Erenler Durağı Koyun Baba, İstanbul: Horasan Yay. 2001. Dedebaba, Bedri Noyan, Demir Baba Vilayetnamesi, İstanbul: Can Yayınları, 1976. Doğru, Halime, XIII.-XIX. Yüzyıllar Arasında Rumeli’de Sağ Kolun Siyasi, Sosyal, Ekonomik Görüntüsü ve Kozluca Kazası, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay. 2000. Durbilmez, Bayram, “Muhyiddin Abdal’a Göre Hacı Bektaş ve Otman Baba”, Folklor/Edebiyat, XVIII (Ankara 1999), s./pp. 133-140. Ebü’l-Hayr Rûmi, Saltuknâme, I-II-III (Nşr. Necati Demir-M. Dursun Erdem), Ankara: Destan Yayınevi, 2007. Ekinci, Mustafa, Anadolu Aleviliğinin Tarihsel Arka Planı, İstanbul: Beyan Yayıncılık, 2002. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, III, (Haz. Yücel Dağlı-Seyyit Ali Kahraman), İstanbul: YKY 1999. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, VI, (Haz. Yücel Dağlı-Seyyit Ali Kahraman-Robert Dankoff), İstanbul: YKY 2002. Giese, Frederich, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Meselesi”, (Çev. Zehra Aksu Yılmazer), Söğüt’ten İstanbul‘a, Ed. Oktay Özel-Mehmed Öz, Ankara: İmge Kitabevi, 2015, s./pp. 149-177. Güler, Turgut, Şehsuvar-ı Cihangir, Fatihnâme, İstanbul: Ötüken Yayınevi, 2015. Gümüşoğlu, Dursun, Tacü’l-ârifîn es-Seyyid Ebu’l-Vefâ Menâkıbnâmesi, Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, İstanbul: Can Yayınları, 2006. Güzel, Zeki, Koyun Baba, Ankara: Yörtürk Yörük Türkmen Vakfı, 2000. İbrahimgil, M. Z., “Arnavutluk Kruya’daki Saru Saltuk Külliyesi”, Balkanlar’da İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri, (İstanbul 2002), s./pp. 87-96. İbrahimgil, Mehmed Z., “Balkanlar’da Saru Saltuk Türbeleri”, Balkanlar’da Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, (Ankara 2001), s./pp. 375-390. İnalcık, Halil, “Aşıkpaşazâde Tarihi Nasıl Okunmalıdır?”, Söğüt’ten İstanbul‘a, (Haz. Mehmed Öz-Oktay Özel), Ankara: İmge Kitabevi, 2015, s./pp. 119-149. İnalcık, Halil, “The Middle East and the Balkans Under the Ottaman Empire”, Doğu Batı Makaleleri I, (Ankara 2005), s./pp. 129-150. İnan, Abdülkadir, “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları”, Makaleler ve İncelemeler, Ankara: TTK Yayınları, 1998. Kafadar, Cemal, İki Cihan Aresinde, (Çev. Ceren Çıkın), Ankara: Birleşik Yayınevi, 2010. Kiel, Machıel, “Saru Saltuk”, DİA, 36, s./pp. 47-50. Kiel, Machiel, “Saru Saltuk ve Erken Bektaşilik Üzerine Notlar”, (Trc. Fikret Elpe). Türk Dünyası Araştırmaları (TDA), II, (1980), s./pp. 25-36. Köprülü, M. Fuad, “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynaklan”, TTK Belleten, VII/27 (Ankara 1943), s./pp. 379-458. Köprülü, M. Fuad, “Orta-Zaman Türk Hukukî Müesseseleri”, Belleten, II/5-6, (Ankara 1938), s./pp. 53-54. Köprülü, M. Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: Başnur Matbaası, 1972. Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: TTk Yayınları, 1984. Köprülü, M. Fuad-BABİNGER, Franz, Anadolu‘da İslamiyet, (Çev. Ragıp Hulusi), İstanbul: İnsan Yayınları, 2003. Kuyumcu, Fehmi, Kuddûsi Divanı, Ankara: Gaye Matbaacılık, 1982. Lindner, Rudi Paul, Ortaçağ Anadolu‘sunda Göçebeler ve Osmanlılar, (Çev. Müfit Günay), İstanbul: İmge Kitabevi, 2000. Melikoff, İrene, “Anadolu Sufiliğinin Orta Asya Kökenleri”, Uyur İdik Uyardılar, (Çev. Turan Alptekin), İstanbul: Cem Yayınları, 1993. Melikoff, İrene, “İlk Osmanlıların Tarihsel Kökeni”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), (Ed. Elizabeth A. Zachariadou), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 2000, s./pp. 149-158. Neşri, Mehmed, Cihannüma, I-II, (Haz. F. R. Unat-M. A. Köymen), Ankara: TTK Yayınları, 1995. Ocak, A. Yaşar, “Osmanlı Beyliği’nin Kuruluşunda Dervişlerin Rolü”, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Efsaneler ve Gerçekler, Tartışma/Panel Bildirileri, (Ankara 1999), s./pp. 67-80. Ocak, A. Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Ankara: TTK Yayınları, 1999. Ocak, Ahmet Yaşar, “Saru Saltuk ve Saltuknâme”, Türk Kültürü (TK), XVII/197, (Ankara 1979), s./pp. 10-19. Ocak, Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı, İstanbul: Dergah Yayınları, 1996. Ocak, Ahmet Yaşar, Bektaşi Menakıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Yayınevi, 1983. Okiç, M. Tayyib, “Bir Tenkidin Tenkidi”, AÜİFD, II ( 1953), s./pp. 219-290. Okiç, M. Tayyib, “Saru Saltuk‘a Ait Bir Fetva”, AÜİFD, I ( 1952), s./pp. 48-58. Oruç b. ADİL, Oruç Bey Tarihi, (Atsız Neşri), İstanbul: Tercüman Yay. 1972; karş. İçin bkz. Oruç Bey Tarihi, (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul: Çamlıca Yay., 2007. Peçevi Tarihi, I, (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 1999. Saltık, Veli, “Saru Saltuk ve Saltuklular”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 34, (Ankara 2005), s./pp. 1-17. Savaş, Saim, XVI. Asırda Alevilik, Ankara: Vadi Yayınları, 2002. Şahin, Haşim, “Koyun Baba”, DİA, 26, (İstanbul 2002), s./pp. 229-230. Şahin, Haşim, “Otman Baba”, DİA, 34, s./pp. 6-8. Şahin, Haşim, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde Dini Zümreler (1299-1402), (Doktora Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Merkezi, 2007. Tekindağ, M. C. Şehâbeddin, “Timurtaş, Kara Timurtaş”, İA, XII/1, s./pp. 374-376. Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, Hak Kitabevi, 1946. Turgal, Hasan Fehmi, “Otman Baba Velayetnâmesi”, TY, V/27 (1927), s./pp. 239-244. Turgut, Vedat (2015), Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyasında Vakıflar ve Şehirleşme (16. yy. Bilecik ve Çevresi), Bilecik Şeyh Edebali Ün. Yay., Bilecik. Turgut, Vedat (2016), “Vakıf Belgeleri Işığında Umur Bey ve Lala Şahin Paşa’nın Menşei ve Osmanlılarla İttifakına Dair”, Osmanlı Araştırmaları/The Ottoman Studies, S. 47, İstanbul, s. 1-38. Turgut, Vedat, (2017), “Menteşe Bey’in İsmi, Menşei ve Menteşeoğulları’nın Vakıfları’na Dair”, Osmanlı Araştırmaları/The Ottoman Studies, S. 49, İstanbul, s. 25-55. Turgut, Vedat, (2016), “Hamidoğulları ve Tekeoğulları’nın Menşei ve Vakıfları’na Dair”, The Journal of Turkish Studies/Türklük Araştırmaları Dergisi, Harvard University, Yüzüncü Yılında Millet Kütüphanesi’nin Kurucusu Ali Emirî Efendi’ye Armağan, İstanbul, s. 403-432. Turgut, Vedat, (2016), “Batı Anadolu Beylikleri’nin Menşei Meselesi”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), C. 2, S. 3, Sakarya, s. 55-89. Turgut, Vedat, (2017), “Germiyanoğulları’nın Menşei, Vakıfları ve Batı Anadolu’nun Türkleşmesi Meselesi Üzerine”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), C. 3, S. 5, Sakarya, s. 1-98. Turgut, Vedat (2016), “Osman Gazi’nin Kimliği Meselesi ve Cihanşümûl Bir Devlete İsminin Verilmesinin Sebepleri Üzerine”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 11, S. 1, Sakarya 2016, s. 83-120. Turgut, Vedat, “XVI. Yüzyılda Tahrir Defterlerine Göre Hüdâvendigâr ve Sultanönü Sancaklarında Abdalânı Rum”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 19, (Güz 2011), s./pp. 207-227. Türkel, Ergin, 16. Yüzyılın Sonlarında Kütahya Sancağı Vakıfları (Emet, Denizli, Uşak, Burdur), Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik 2017. Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, I, Ankara: TTK Yayınları, 1988. Ülken, Hilmi Ziya, Anadolu‘nun Dini Sosyal Tarihi (Öncüler: Barak Baba, Geyikli Baba, Hacı Bektaş), (Haz. Ahmet Taşğın), Ankara: Kalan Yayınevi, 2003. Ünver, A. Süheyl, “Baba Nakkaş”, Fatih ve İstanbul, 2/7, (İstanbul, 29 Mayıs 1954), s./pp. 169-188. Ünver, A. Süheyl, Fatih Devri Saray Nakışhanesi ve Baba Nakkaş Çalışmaları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. Kemal Mat., 1958. Yılmaz, Hakan, “Geyikli Baba’nın İnegöl’e Yerleşmesi, Orhan Gazi ile İlişkisi ve Heterodoksluğu Yönündeki İddiaların Kesin Deliller Işığında Çürütülmesi”, Uluslararası İnegöl Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (14-16 Ekim 2016), I, İstanbul 2016, s. 461-506.