Çanakkale Cephesi’nden Mısır’a Götürülen Türk Esirleri

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda İngiltere ile iki farklı blokta yer almış ve birçok cephede kanlı mücadeleler vermişti. Çatışmaların birçoğundan mağlup ayrılan Osmanlı Devleti, İngiltere’nin başını çektiği İtilaf Devlet’lerini savaş dönemi boyunca sadece Çanakkale Cephesi’nde durdurabilmişti. Çanakkale, başkent İstanbul’un savunulması için son derece önemli bir bölgeydi, buranın aşılması demek İstanbul’un düşmesi ve Osmanlı Devleti’nin savaş dışı kalması anlamına gelecekti. İtilaf kuvvetlerine geçit vermemek için denizde ve karada gerçekleşen mücadelelerde binlerce insan hayatını kaybetmiş ya da esir düşmüştür. İngiltere tarafından esir alınan Türk askerleri, gemilerle önce Limni adasına oradan da Mısır’a sevk edilmişti. İngiltere’nin egemenliği altında bulunan Mısır’a ulaşan esirler, 9 farklı kampta tutulmuştu. Çölde ya da şehir merkezindeki kamplarda kalan esirler, rütbeleri dikkate alınarak odalara veya koğuşlara yerleştirilmişti. Yüksek rütbeli askerlere emir erleri de verilmişti. Hayat koşulları kamptan kampa değişmekteydi. Kampların fiziki şartları ve mevcut esir sayıları son derece önemliydi. Bazı kamplarda rütbeli askerler yoğunlukta kalırken bazı kamplar siviller için düzenlenmişti hatta asker eşleri için de bir kamp oluşturulmuştu. Mevcut savaş şartları dikkate alındığında esaret hayatında savaş öncesi dönemdeki gibi bir rahatlık beklenemez. İngilizler kamplarda tutulan Türk esirlere kötü davranmışlar hatta Türk esirlerinin gözlerini oymak suretiyle kasten öldürme girişiminde bulunmuşlardı. Türk esirlerinin kör edilmesi ve onları öldürme girişimi, Mısır’daki kamplara dair hafızalarda kalan en acı hatıralardan biridir.

Anahtar Kelimeler:

I. Dünya Savaşı, Çanakkale Cephesi, Mısır, Türk Esirleri

Turkish Prisoners Which Were Taken From the Battle of Gallipoli to Egypt

During the First World War, the Ottoman State had been in two different blocs with Britain, and had bloody struggles in many areas. The Ottoman Empire, which was defeated in most of the conflicts, was able to stop the Allied Powers that Britain took the head at the Dardanelles Front. Çanakkale was a very important region for the defense of the capital city of Istanbul and the passing of this place would mean the fall of Istanbul and the Ottoman State being out of war. Thousands of people have lost their lives or been captive in the battles in the sea and on land in order not to give way to Allied powers. Turkish soldiers captured by Britain were transported firstly to the island of Limni and then to Egypt by ships. The prisoners who had reached Egypt, under British domination, were held in 9 different camps. The living in the desert on in the city center camps were placed in in the chambers or wards according to their ranks. High-ranking soldiers were given equerry. Life conditions were changing from camp to camp. The physical conditions of the camps and the present number of the prisoners were of great importance. While military officers were concentrated in some camps, some camps were organized for civilians even a camp was established for soldiers' wives. Considering the current conditions of war, there is no expectation of comfort in the bondage life as it was in the pre-war period. The British were abused Turkish prisoners held in the camps and even attempted to intentionally kill the Turkish prisoners by means of carving eyes. The attempt of the Turkish soldiers to blind and kill them is one of the most painful memories left in mind of the camps in Egypt.

Keywords:

First World War, Çanakkale Front, Egypt, Turkish Prisoners,

PDF

___

Apak, Rahmi, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, Ankara, 1988. Armaoğlu, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, İstanbul, 2001. Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, İzmir, 2000. Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, c.III, 1914-1922, İstanbul, 1978. Bardakçı, İlhan, “Büyük Dehşetin 80. Yılındayız”, Tarih ve Medeniyet, Sayı: 6, Ağustos 1994. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, V. Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı, 1 inci 2 nci ve 3 üncü kitapların Özetlenmiş Tarihi, Atase Yay. Ankara, 2002. Burak, Durdu Mehmet, Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-İngiliz İlişkileri (1914-1918), Ankara, 2004. Cepheden Mektuplar, Milli Savunma Bakanlığı, Ankara, 1999. Çapa, Mesut, “Sakarya Savaşı’ndan Sonra İmzalanan Türk-İngiliz Esir Mübadelesi Anlaşması’nın Uygulanması ve Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi Atatürk Yolu, Sayı:3, 1989. Çöl, Emin, Çanakkale-Sina Savaşları, Ankara, 1977. Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), Ankara, 1993. Hiçyılmaz, Ergun, Esir Kampları, İstanbul, 2001. İbrahim Sorguç’un İstiklal Harbi Hatıraları, Yayına hazırlayan: Erdoğan Sorguç, İzmir, 1996. Keser, Ulvi, Kıbrıs 1914-1923, KKTC, 2000. Kuşçubaşı, Eşref, Hayber’de Türk Cengi, Yay. Haz. Dr. Philip H. Stoddard, H. Basri Danışman, İstanbul, 1997. Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2005. Renouvin, Pierre, Birinci Dünya Savaşı 1914-1918, çev. Adnan Cemgil, İstanbul, 1982. Sander, Oral, Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e, Ankara, 2006. Sarı, Nil-Zuhal Özaydın, “I. Dünya Savaşında Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Sağlık ve Sosyal Yardıma Katkıları”, II. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Ankara, 1999. Sayılır, Burhan, “Çanakkale Savaşları’nda Yer Alan İtilaf Askerlerinin Dini-Etnik Yapısı”, Ankara Üniversitesi OTAM Dergisi, Sayı: 18, 2006. Sefercioğlu, Nejat, Esaret Hatıraları, İstanbul, 1978. Taşkıran, Cemalettin, Ana Ben Ölmedim, İstanbul, 2001. Toprak, Zafer, “Çanakkale’de Kara, deniz ve hava gücü koordinasyonu”, Toplumsal Tarih, Mart 2003. Tuncoku, A.Mete, Anzakların Kaleminden Mehmetçik Çanakkale 1915, Ankara, 2000. Yurtdışı Şehitlikleri, Milli Savunma Bakanlığı, Ankara, 1990.