ORTAOKUL DÜZEYİNDEKİ ÇOCUK KİTAPLARINDA OKUL, MÜDÜR VE ÖĞRETMEN METAFORLARI

Bu araştırmada, ortaokul düzeyindeki çocuk kitaplarında bulunan okul, müdür ve öğretmen metaforları incelenmiştir. Araştırmanın amacı güncel literatürde tanımlanan çağdaş okul, çağdaş müdür, çağdaş öğretmen kavramlarına karşın çocuk kitaplarında metaforlar yoluyla oluşturulan okul, müdür ve öğretmen kavramlarını belirleyip bunların arasındaki uyumu sorgulamaktır. Öğrencilerin okudukları kitaplardaki metaforlarla zihinlerinde oluşabilecek okul, müdür ve öğretmen kavramlarını tespit etmek de araştırmanın amaçları arasında yer almaktadır. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen bu araştırmada ortaokul düzeyindeki 30 çocuk kitabı incelenmiştir. İncelenen dokümanların seçiminde doğrulayıcı doküman analizi kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından incelenen kitaplardan doğrudan alıntılar yapılarak araştırmanın verileri toplanmış ve bu veriler Microsoft Office Word programının yardımıyla dijital ortama aktarılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda incelenen çocuk kitaplarındaki okul metaforlarının fiziksel şartlar, eğitim şartları ve canlı bir varlığa benzetilme açısında üç tema altında toplandığı; müdür ve öğretmen metaforlarının ise fiziksel özellikler, karakter özellikleri ve mesleki özellikler temaları altında toplandığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca araştırmada tespit edilen bu metaforların içerdikleri anlamlar üzerinden olumlu, olumsuz ve tarafsız özelliklere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak incelenen çocuk kitaplarında okul, okul müdürü ve öğretmenlerin genel olarak olumsuz metaforlarla anlatıldığı, tespit edilen metaforlarla literatürde olması gereken okul, okul müdürü ve öğretmen kavramlarının uyuşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Tespit edilen bu metaforlarda okul; hapishaneyi, orduyu, askeriyeyi andıran zincirlere, kilitli kapılara ve demir parmaklıklı pencerelere sahip sınırlandırıcı bir yer olarak betimlenmiştir. Müdürler ise aşırı disiplinli, zorba, sinirli, otoriter olarak betimlenirken polise, gardiyana, komutana benzetilmişlerdir. Çalışmanın sonucunda öğretmenlerin sevecen, pozitif, güler yüzlü, anlayışlı olmalarıyla ilgili olumlu metaforlar tespit edilmiştir. Ancak olumlu metaforlar olmasına rağmen öğretmenlerin kitaplarda öfkeli, saldırgan, sert, anlayışsız, korkunç karakter özellikleriyle değişime kapalı, antidemokratik olmak gibi olumsuz metaforlarla daha çok öne çıktıkları sonucuna ulaşılmıştır.

METAPHORS OF SCHOOL, PRINCIPAL AND TEACHER İN CHILDREN’S BOOKS AT SECONDARY SCHOOL LEVEL

In this research, metaphors of school, principal and teacher in children's books at secondary school level were examined. Aim of this research is to identify the concepts of school, principal and teacher that are presented in children’s books with metaphors, and exhibit the differences between them and concepts of contemporary school, contemporary principal and contemporary teacher that are defined in modern literature. It is also among the aims of the research to identify the concepts of school, principal and teacher that may be shaped in minds of the students with the help of metaphors in the books they read. In this research, 30 children’s books at secondary school level were examined with the help of qualitative research methodology. Confirmatory document analysis is used while choosing the documents examined. Data of the research were collected by making direct quotations from the books examined by the researcher and these data were transferred to digital environment with help of Microsoft Office Word program. The data obtained in the study were examined using content analysis. At the end of the research, it was concluded that school metaphors in the examined children's books are gathered under three themes in terms of physical conditions, educational conditions and analogy to a living being, meanwhile principal and teacher metaphors are grouped under the themes of physical features, characteristic features, and professional features. In addition, it has been concluded that these metaphors detected in the research have positive, negative, and neutral characteristics based on the meanings they contain. However, it was concluded that school, principal and teachers were mostly represented by negative metaphors in children's books, and school, principal and teacher concepts that should be in the literature did not match with the detected metaphors. In these detected metaphors, school was described as a restrictive place that resembles army, military, prison with its chains, locked doors and barred windows. Also the principals were depicted as over-disciplined, high-handed, angry and authoritarian, and they were resembled to police, guardian, and commander. As a result of the research, positive metaphors about being compassionate, sympathetic, smiling, and understanding were detected about teachers. Although there are positive metaphors, it was concluded that teachers are more prominent with negative metaphors such as being angry, aggressive, harsh, insensitive, closed to change with their horrible characteristics, and being antidemocratic in the books.

PDF

___

Akan, D. & Yarım, M. A. (2019). İlkokul öğrencilerinin okul ve okul müdürü kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 223-233.
Akkaya, E. (2012). Ortaöğretim öğrenci ve öğretmenlerinin okul ve ideal okul algılarının metaforlar yoluyla analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Akyüz, H. (2001). Eğitim sosyolojisinin temel kavram ve alanları üzerine bir araştırma. Milli Eğitim Basımevi.
Arslan, M. & Bayrakçı M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 35(171), 100-108.
Aydoğdu, E. (2008). İlköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin sahip oldukları okul algıları ile ideal okul algılarının metaforlar (mecazlar) yardımıyla analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
Balcı, A. (2000). İki binli yıllarda Türk milli eğitim sisteminin örgütlenmesi ve yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 495-508.
Başaran, İ. E. (1993). Türk eğitim sistemi. Gül Yayınevi.
Cerit, Y. (2006). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin okul kavramıyla ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 669-699.
Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
Çelik, V. (1996). Eğitimsel reform için yeni bir okul kültürü. İ. Fındıkçı. (Ed.), Eğitimimize bakışlar (pp.103-116). Kültür Koleji Eğitim Vakfı Yayınları.
Çelikten, M. (2006). Kültür ve öğretmen metaforları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (2), 269-283.
Çelik, V. (2015). Eğitimsel liderlik. Pegem Akademi.
Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Pegem Akademi.
Dilizdüzgün, S. (2003). Çağdaş çocuk yazını-yazın eğitimine atılan ilk adım, İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
Erdoğan, İ. (2002). Yeni bir binyıla doğru Türk eğitim sistemi; sorunlar ve çözümler. Sistem Yayıncılık.
Girmen, P. (2007). İlköğretim öğrencilerinin konuşma yazma sürecinde metaforlardan yararlanma durumları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Glickman, C. D., Gordon, S. P., & Ross-Gordon, J. M. (2014). Denetim ve öğretimsel liderlik gelişimsel bir yaklaşım. (M. B. Aksu ve E. Ağaoğlu, Çev.). Anı Yayıncılık.
Guiraud, P. (1994). Göstergebilim. (M. Yalçın, Çev.). İmge Kitabevi. Karatay H. (2007, 10-15 Eylül). Değer aktarımı açısından yerli ve yabancı çocuk edebiyatı ürünleri, 38.ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresinde sunuldu, Ankara.
Korkmaz, M. (2008). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğrenen örgüt özellikleri arasındaki ilişki üzerine nicel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 53, 75-98.
Lakoff, G. ve Johnson M. (2015). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (G. Y. Demir, Çev.). İthaki Yayınları.
Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (G. Bulut, Çev.). MESS Yayınları.
Ocak, G. & Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş dersini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforlarının karşılaştırılması. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
Özdemir, S. & Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 266-282. https://doi.org/10.34056/aujef.648908
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S.B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
Senge, P., Cambron-Mccabe, N., Lucas, T., Smith, B. , Dutton, J. & Kleiner, A.(2014). Öğrenen okullar. (M. Çetin, Çev. Ed.). Nobel Akademi Yayıncılık.
Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
Şişman, M. (1999). Öğretmenliğe giriş. Pegem A Yayıncılık.
Töremen, F. (2011). Öğrenen okul. Nobel Akademi Yayıncılık.
Tulunay Ateş, Ö. (2016). Öğrencilerin okul ve öğretmen metaforları. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi (UGEAD), 2(1), 78-93.
Tüzel, E. & Şahin, D. (2014). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin okul yöneticilerine ilişkin metaforları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (17), 355-396. https://doi.org/10.14520/adyusbd.736
Yetim, A. A. & Göktaş, Z. (2004). Öğretmenin mesleki ve kişisel nitelikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 541- 550.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.