Arzu BALCI, İLHAN TURGUT

Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum) hat ve çeşitlerinde uyum yetenekleri üzerine araştırmalar

Bu araştırma, beş buğday anacı arasında yapılan yarım diallel melezlemede elde edilen 10 $F_1$ hibridinde üstün genel ve özel uyum yeteneğine sahip ebeveyn ve melezleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, 393 (3), 361 (4) ve 68 (5) ıslah hatları ile Atilla-12 (1) ve Flamura-80 (2) çeşitleri olmak üzere toplam 5 tane anaç kullanılmıştır. Deneme Bursa ekolojik şartlarında, 3 tekerrürlü ve tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak yürütülmüştür. Veriler ise Griffıng analiz metoduna göre değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre genotiplerin genel ve özel uyum yetenekleri istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Bitki boyu bakımından 4, başak boyu bakımından 2 ve 5, başakta tane sayısı bakımından 3 ve 4, başakta tane ağırlığı bakımından 2 ve 4, 1000 tane ağırlığı bakımından ise 1 ve 2 nolu atalar yüksek genel uyum yeteneği etkisine sahip olmuşlardır. 1x5 kombinasyonu ise incelenen tüm karakterlerde en yüksek özel uyum yeteneği etkisini ortaya koymuştur. Ayrıca üzerinde çalışılan tüm unsurlarda eklemeli gen etkisinin hakim olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Triticum aestivum, buğday, verim ögeleri, kombinasyon yeteneği, bitki ıslahı

Research on combining ability in some bread wheat (TRiticum aestivum var. aestivum) varieties and lines

It was aimed to determine superior general and specific combining abilities of 10 $F_1$ hybrid obtained from half diallel crosses of 5 wheat varieties and lines. In this research, two registrated varieties Atilla - 12 (1) and Flamura - 80 (2), three lines 393 (3), 361 (4) and 68 (5) were used. F, plants and their parents were tested in randomized complete block design with three replications at Bursa ecological conditions. Data were examined by Grifflng analysis method. According to the results, the variance of general and specific combining ability of genotypes were statistically significant for all the traits studied. It was determined that parents numbered as, 4 in plant height; 2 and 5 in spike length; 3 and 4 in grain number per spike; 2 and 4 in grain weight per spike; 1 and 2 in 1000 grain weight showed the highest general combining ability effects. Ix 5 combination had the highest specific combing ability in terms of all character observed and the existence of additive gene effects -was determined all components.

Keywords:

Triticum aestivum, wheat, yield components, combining ability, plant breeding,

PDF

___

Aksel, R., A. Kırcalıoğlu ve K. Z. Korkut, 1982. Kantitatif Genetiğe Giriş ve Diallel Analizler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayınları. No:20, İzmir, s.123.
Altınbaş, M., M. Tosun, 1994. Makarnalık Buğdaylarda Başak Uzunluğu, Başakta Tane Sayısı ve Tane Ağırlığına İlişkin Heterosis ve Kombinasyon Yetenekleri Üzerinde Bir Araştırma. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 4:2, İzmir.
Anonim 1997 a. Toprak Analizi Sonuçları Köy Hizmetleri 17. Bölge Müdürlüğü Laboratuvarları Kayıtları, Bursa.
Anonim 1997 b. Bursa Bölgesi İklim Verileri. Bursa Meteoroloji Müdürlüğü. (Yayınlanmamış Kayıtlar), Bursa.
Bitzer, M.I., F.L.Patterson, W.E.Niquist, 1971. Hybrid Vigor and Gene Action in a Six Parents Diallel Cross of Soft Winter Wheat. Con. J. Genet Cytol.13:131-137.
Brown, C.N. and R.O. Weibel, R.D.Seif, 1966. Heterosis and Combining Ability in Common Winter Wheat, Crop Sci. 6: 382-383.
Falconer, D. S., 1989.Introduction Quantitative Genetics. Third Edition Logman. London. 565 p.
Griffing, B. 1956. Concept of General and Specific Combining Ability in Relation Diallel Crossing System. Aust.J. Biol. Sci. 9:463-493.
Gyawali, K. K., C. Q. Outset and W. T. Yamazaki, 1968. Estimation of Heterosis and Combining Ability in Winter Wheat. Crop Science, 8:322-324.
İbrahim, K. I. M, 1994. Heterotic Performance and Combining Ability in Factorial Crosses of Bread Wheat. P.B.A, 1996. 66:8.
Kronstad, W. E., W. H. Foote, 1964. General and Specific Combining Ability Estimates in Winter Wheat. Crop Sci. 4:616-619.
Li, L.Z., D.B.Lu, D.Q.Cu, 1991. Study on the Combining Ability For Yield and Quality Characters in Winter Wheat. Plant Breeding Abst. (1994), 3:1.
Lupton, F. G. H., 1965. Studies in the Breeding of Self Pollinating Cereals Use of in Complete Diallel in Wheat Breeding. Euphytica, 14:331- 352.
Smyalouskaya, Y.A.E., 1988.Combining Ability of Barley Varieties in Diallel Crosses. Wheat, Barley and Triticale Abst. August 1989.6:4.
Turan, Z.M. 1995. Araştırma Deneme Metodları. U. Ü. Ziraat Fakültesi Ders Notları No:62 Bursa, s. 121.
Yağbasanlar,T. 1990. Melez Buğdayın Önemi ve Verim Potansiyeli. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. 5:15-24.
Yıldırım, M.B., A. Kaşlı ve Z. Kalıpçıoğlu,1979. Diallel Analizler 2. Grifing Tipi Diallel Analizi. E.U. Elektronik H.B. Enstitüsü Dergisi.
Whitehouse, R.N.H., J.B. Thompson, M.A.M.Valle Ribeiro, 1958. Studies on The Breeding of Self-Pollinating Cereals. 2.The Use of Diallel Cross Analysis in Yield Production. Euphytica 7:147-178.
Winder, J.N., K.L. Lebsock,1973. Combining Ability in Durum Wheat: I Agronomic Characteristics. Crop Sci.13: 164-165.