Yedi ekmeklik buğday (Triticum eastivum L.) diallel melezlerinin kimi tarımsal özelliklerinde heterosis

Bu araştırma 7x7 diallel ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) melez populasyonun tane verimi ile bazı verim komponentleri ve protein oranlarının heterosis değerlerini belirlenmek amacıyla 2000-2001 yıllarında Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma ve Uygulama Çiftliği deneme alanlarında yürütülmüştür. Elde edilen 42 fi melezi ve 7 ebeveyn 3 tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine göre ikinci yıl ekilmişlerdir. Bitki boyu, başak uzunluğu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, 1000 tane ağırlığı ve protein oranları gibi özellikler incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre ele alınan ebeveyn ve melezler arasında incelenen tüm özellikler bakımından istatistiki olarak önemli farklılıklar bulunmuştur, incelenen özellikler bakımından tüm fi melez kombinasyonlarının ortalama değerleri tüm ebeveynlerin ortalama değerlerinden daha yüksek veya eşit miktarlarda olmuştur. Bitki boyu ve başakta tane sayısı dışında ele alman diğer özelliklerde 20 tanenin üzerinde melez önemli düzeyde pozitif yönde heterosis göstermiştir. En yüksek protein içeriği 6x5 ve 7x5 (% 14.3) melezlerinden elde edilmiştir. Ele alınan tüm komponentler bakımından 1x4, 4x3 ve 6x4 melezleri pozitif yönde önemli heterosis değerleri göstermiştir. Bundan dolayı ileride hibrid ıslah programlarında kullanılmaları önerilmektedir.

PDF

___

Altınbaş, M. ve M. Tosun, 1994. Makarnalık buğdaylarda (T. durum Desf.) başak uzunluğu, başakta dane sayısı ve dane ağırlığına ilişkin heterosis ve kombinasyon yetenekleri üzerinde bir araştırma. Anadolu Dergisi. 4(2): 1-21.
Atlı, A., 1987. Kışlık tahıl üretim bölgelerimizde yetiştirilen bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin kaliteleri ile kalite karakterlerinin stabilitesi üzerine araştırmalar. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim, Bursa s. 443-455.
Balcı, A. ve İ. Turgut, 1999. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarında melez gücü üzerinde araştırmalar. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Adana, Cilt I Genel ve Tahıllar, s. 70-74.
Briggle, L.W., R.S. Daum, H. Stevens, 1964. Expression of heterosis in two wheat crosses. Crop Science. 4: 220-223.
Brown, C.N., R.O. Weibel, R.D. Seif, 1966. Heterosis and combining ability in common winter wheat. Crop Science. 6: 382-383.
Budak, N. ve M.B. Yıldırım., 1996. Heterosis in bread wheat. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 20: 345-347.
Canevara, M.G., M. Romani, M. Corbellini, M. Perenzin, B. Borghi, 1994. Evolutionary trends in morphological, physiological, agronomical and quantitative traits of Triticum aestivum L. cultivars bred in Italy since 1990. European Journal of Agronomy. 3: 175-185.
Cox, C.M., C.O. Qualset, D.W. Rains, 1985. Genetic variation for nitrogen assimilation and translocation in wheat. I. Dry matter and nitrogen accumulation. Crop Science. 25: 430-433.
Cregan, P.B. and R.H. Bush, 1978. Heterosis inbreeding and lineperformance in crosses of adapted spring wheats. Crop Science. 8: 247-251.
Dağüstü, N., 1997. Anadolu ve Trakya kökenli buğday genetik materyalinde kimi Agronomik özellikler üzerinde incelemeler. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., 13: 1-10.
Dihindsa, G.S., G. Sandra ve S.C. Nanda, 1979. Extend of heterosis in intervarietal crosses among mexican and indigenous cultivar of wheat. Plant Breeding Abstracts. 49: 204.
Ekingen, H.R., 1994. Bitki Islahı. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları: 31. III. Baskı, s. 126, Bursa.
El Hannawy, M.A., 1996. Heterosis and combining ability in diallel crosses of eight bread wheat varieties. Plant Breeding Abstracts, 66(12): 1689.
Fabrizius, M.A., R.H. Busch, K. Khan, L. Huckle, 1998. Plant genetic reseources. Genetic diversity and heterosis of spring wheat crosses. Crop Science, 38: 1108-1112.
Fonceca, S. and F.L. Patterson, 1968. Hybrid vigor in a seven parent diallel crosses in common winter wheat. Crop Science. 8: 85-88.
Genç, İ. 1978. Cumhuriyet-75 buğday çeşidinde bitki başına kardeş sayısının verim ve verim unsurlarına etkileri üzerine bir araştırma. Bilimsel İnceleme ve Araştırma Tezleri. Ç.Ü.Z.F. Yayınları. 21: 127.
Heitholt, I.J., L.I. Croy, N.O. Maness, H.T. Nguyen, 1990. Nitrogen partitioning in genotypes of winter wheat differing in grain N concentration. Field Crops Research. 23: 133-144.
Hsu, P. ve P.D. Walton, 1971. Relationships between yield and its components and structures above the flag leaf node in spring wheat. Crop Science. 11:190-193.
Johnson, V.A., J.W. Schmidt, W. Mekasha, 1966. Comparison of yield components and agronomic characteristic's of four winter wheat varieties different in plant height. Agronomy Journal. 58: 438-441.
Khan, N.U., G. Hassan, M.S. Swati, M.A. Khan, 1996. Estimation of heterotic response for yield and yield components in a 5x5 diallel cross of spring wheat. Plant Breeding Abstracts. 66(12): 1689.
McNeal, F.H., D.E. Baldridge, M.A. Berg, C.A. Watson, 1965. Evaluation of three hard red spring wheat crosses for heterosis. Crop Science. 5: 399-400.
Özgen, M., 1989. Kışlık ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) melez gücü. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 13(3b): 1190-1201.
Özgümüş, A., 1994. Analitik kimya-I uygulama kılavuzu. Uludağ Üniversi-tesi Ziraat Fakültesi Uygulama Kılavuzları, Bursa, No.: 6, s. 85.
Sayed, H.I., 1978. Inheritance of five quantitative characters of bread wheat. Theoretical and Applied Genetics. 52: 73-76.
Tosun, M., İ. Demir, S. Yüce ve C. Sever, 1997. Buğdayda protein kalıtımı. Türkiye II Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, Samsun, s. 61-65.
Turan, M., 1995. Araştırma ve deneme metodları. U.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Notları. Bursa, No: 62, s. 121.
Ulukan, H., 1997. Ekmeklik (T. aestivum L.) ve makarnalık (T. durum Desf.) bazı buğday melezlerinde F1 kuşağındaki çeşitli morfolojik ve 223 agronomik karakterler yönünden melez gücünün belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun, s. 6-10.
Yağbasanlar, T., 1990. Çukurova koşullarında bazı ekmeklik (T. aestivum L. em Thell) ve makarnalık (T. durum Desf.) buğday melezlerinde F1 populasyonunun bitkisel özellikleri ve melez gücü üzerine bir araştırma. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 5(3): 145-160.
Yağdı, K., 1989. Buğday bitkisinde çeşitler arası melezlemeler sonucu oluşan hibridlerde heterosis, heterobeltiosis ve bunlardan yararlanma. Yüksek Lisans Tezi. U.Ü. Fen Bilimleri Enst., Bursa.
Yıldırım, M.B., 1977. Diallel analysis of four agronomik traits in common wheat. In Genetic Diversity in Plants. Edited by A. Muhammed, R. Aksel and R.C. von Borstel, Plenum Press, N.Y. p. 249-257.
Ulukan, H., 1997. Ekmeklik (T. aestivum L.) ve makarnalık (T. durum Desf.) bazı buğday melezlerinde F1 kuşağındaki çeşitli morfolojik ve agronomik karakterler yönünden melez gücünün belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun, s. 6-10.
Yağbasanlar, T., 1990. Çukurova koşullarında bazı ekmeklik (T. aestivum L. em Thell) ve makarnalık (T. durum Desf.) buğday melezlerinde F1 populasyonunun bitkisel özellikleri ve melez gücü üzerine bir araştırma. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 5(3): 145-160.
Yağdı, K., 1989. Buğday bitkisinde çeşitler arası melezlemeler sonucu oluşan hibridlerde heterosis, heterobeltiosis ve bunlardan yararlanma. Yüksek Lisans Tezi. U.Ü. Fen Bilimleri Enst., Bursa.
Yıldırım, M.B., 1977. Diallel analysis of four agronomik traits in common wheat. In Genetic Diversity in Plants. Edited by A. Muhammed, R. Aksel and R.C. von Borstel, Plenum Press, N.Y. p. 249-257.